PROFILPELAJAR.COM

Arp Schnitger
	Beeltenis van Schnitger (midden) op het orgel in de kerk van Golzwarden
Algemene informatie
Volledige naam	Arp Schnitger
Geboren	2 juli 1648; Schmalenfleth
Overleden	28 juli 1719 (begraven); Neuenfelde
Beroep(en)	Orgelbouwer
Website	Officiële website
Portaal	Klassieke muziek

Arp Schnitger (Schmalenfleth bij Golzwarden,^[1] gemeente Brake (Unterweser), 2 juli 1648 – begraven Neuenfelde, 28 juli 1719) was een Duitse orgelbouwer die zo beroemd was dat hij weleens 'de Stradivarius onder de orgelbouwers' is genoemd.

Leven en werk

Vele kerken in het noorden van Nederland en Duitsland bezitten een orgel dat is gebouwd door Schnitger.

Schnitger bouwde 170 orgels, waarvan 110 helemaal nieuw. Van de ruim dertig die vandaag de dag nog over zijn, bevindt het grootste deel zich in Noord-Duitsland. In Noord-Nederland staan er nog elf, overwegend in de provincie Groningen. Het orgel in de Martinikerk in de stad Groningen is geen 'nieuwbouw-Schnitgerorgel'. De Duitser restaureerde het in 1692 en breidde het verder uit.

De belangrijkste werkplaats is Hamburg. Vanuit deze werkplaats werden meesterknechten uitgezonden. Een voorbeeld hiervan is het orgel in de Jacobikerk in Uithuizen, dat niet door Schnitger is aangeraakt maar door zijn meesterknechten Johannes Radeker en Rudolf Garrels is gebouwd. Boven het orgel in zijn woonplaats Neuenfelde (Duitsland) liet hij de spreuk Gott allein die Ehre (Alleen God komt de eer toe) aanbrengen.

Het talent van Schnitger bestond er voor een groot deel uit dat hij er in was geslaagd de beste orgelbouwers uit zijn tijd om zich heen te verzamelen. Hij had een ploeg in Maagdenburg, in Bremen en in Groningen. Hij was zeer precies en gedetailleerd in zijn aanwijzingen en hoefde zelf vaak niet meer te doen dan aan het begin van een project zijn handtekening zetten en na voltooiing geld ophalen en het instrument stemmen.

Schnitger had vier zonen die ook actief waren als orgelmaker. Van hen stierven Arp Schnitger junior (1686-1712) en Hans Schnitger (1688-1708) al vroeg. Johann Jürgen (Georg) Schnitger (1690-na 1734) werkte samen met zijn jongste broer (onder meer aan het orgel van de Grote of Sint-Michaëlskerk in Zwolle), maar over zijn leven na 1734 is niets bekend. Die jongste broer was Franz Caspar Schnitger (1693-1729), de vader van Frans Casper Snitger (1724-1799) die een bekende Nederlandse orgelbouwer werd.

In 2017 dook een portret van Schnitger op in de Sint Bartholomeuskerk van Golzwarden.^[2]

Kröger-orgel in Langwarden, 1704/05 door Schnitger bewerkt.
Arp Schnitgermonument, Uithuizen (1976).

Opus

Jaar	Plaats	Kerk	Manualen	Registers	Origineel van Schnitger
1668–75, 1688	Stade (D)	St. Cosmae et Damiani	III/P	42	kast, prospekt, 35 registers (8 ten dele)
1677–79	Bülkau (D)	St. Johannes der Täufer	I	10 (?)	kast, prospekt; vandaag II/P/22
1678–79, 1709	Jork (D)	St. Matthias	III/P	35	kast, prospekt; vandaag II/P/22
1680	Cappel (D)	St. Peter und Paul	II/P	30	kast, prospekt, 18 registers, 10 andere oude registers door Schnitger gehandhaafd
1678–82	Oederquart (D)	St. Johannis	III/p	28	kast, prospekt; vandaag II/P/17
1682–83	Lüdingworth, tegenwoordig gem. Cuxhaven (D)	St. Jacobi	III/P	35	kast, prospekt, 14 registers (geheel of ten dele), veel oud pijpwerk door Schnitger gehandhaafd (helft van het orgel)
1684	Elmshorn (D)	Nicolaikirche	II/P	23	kast; vandaag III/P/33
1686	Hamburg-Bergstedt (D)	Ev. Kirche	I	8	kast, 2-3 registers
1686	Blankenhagen (D)	Dorfkirche	II/p	12	kast, 4-5 registers
1685–87	Steinkirchen (D)	St. Nicolai et Martini	II/P	28	kast, prospekt, 13 registers, 8 andere ten dele
1683–88	Hamburg-Neuenfelde (D)	St. Pankratius	II/P	34	kast, prospekt, 18 registers
1688	Mittelnkirchen (D)	St. Bartholomäus	II/p	22	6-8 registers; vandaag II/P/32
1688–90	Hollern (D)	St. Mauritius	II/P	24	kast, prospekt, 13 registers (geheel of ten dele)
1686–88, 1691–92	Norden (D)	Sint-Liudgerkerk	III/P	46	kast, 13 registers, 8 oude registers door Schnitger gehandhaafd (zwaluwnestorgel)
1691–92	Groningen	Martinikerk	III/P	39	kast van het pedaal, prospekt, 6 registers, andere oude registers door Schnitger gehandhaafd; vandaag III/P/52
1689–93	Hamburg (D)	St. Jacobi	IV/P	60	43 registers (geheel of ten dele), waarvan een aantal door Schnitger gehandhaafd
1693	Groningen	Pelstergasthuiskerk	II/p	20	kast, 2 register (7 ten dele)
1693	Eutin (D)	Kasteel	I	9	kast
1693–94	Grasberg (D)	Ev.-luth. Kirche	II/P	21	kast, 14 registers
1695–96	Noordbroek	Kerk van Noordbroek	II/P	20	kast, 10-11 registers; vandaag II/P/24
1695–96	Harkstede	Hervormde Kerk	I	7	kast, prospekt, 5 registers; vandaag I/p/9 (10)
1694–97	Groningen	Der Aa-Kerk	IV/P	40	1710 vernield
1696–97	Peize	Hervormde Kerk	II/P	22	oorspronkelijk in Groningen (Pepergasthuiskerk), sinds 1861 in Peize; kast, prospekt, 4-6 registers, oude registers door Schnitger gehandhaafd
1697–98	Strückhausen, gem. Ovelgönne (D)	St. Johannes	II/p	12	kast van het hoofdwerk, 2 registers; vandaag II/P/15
1697–98	Dedesdorf (D)	St. Laurentius	II/p	12	kast van de manuaal-werken, 10 registers; vandaag II/P/18
1697–98	Golzwarden bij Brake (D)	St. Bartholomäus^[3]	II/P	20	kast; vandaag II/P/22
1698	Nieuw-Scheemda	Hervormde Kerk	I/p	8	kast, 4-6 registers
1696–99	Mensingeweer	Hervormde Kerk	I	8	kast, prospekt, 6 registers; vandaag I/9
1699	Groningen	Lutherse kerk	II/p	16	1896 door C.A. en A. van Oeckelen vervangen, maar tussen 2013 en 2017 gereconstrueerd door Bernhardt Edskes
1699	Ganderkesee (D)	St. Cyprian und Cornelius	II/p	16	kast, prospekt, 9 registers; vandaag II/P/22
1700–01	Uithuizen	Kerk van Uithuizen	II/P	28	kast, 19 registers, 6 andere ten dele
1701	Moreira da Maia (Portugal)	Klosterkirche San Salvador	II	12	kast, 11 registers
1701	Mariana, MG (Brazilië)	Cathedral Nossa Senhora da Assunção	II/p	18	kast, prospekt, 14 registers (geheel of ten dele); waarschijnlijk door Schnitgers medewerker Heinrich Hullenkampf^[4]
1699–1702	Clausthal-Zellerfeld (D)	St. Salvatoris	III/P	55	kast; vandaag II/P/29
1700–02	Groningen	Der Aa-kerk	III/P	32	kast, prospekt, ca. 13 registers, 10 oude registers door Schnitger gehandhaafd; vandaag III/P/40 Oorspronkelijk Academiekerk Broerplein Groningen. 1814 Overgeplaatst naar Der Aa-kerk door J.W. Timpe
1702	Estebrügge (D)	St. Martin	II/P	34	kast
1704	Eenum	Kerk van Eenum	I	10	kast, prospekt, 4-6 registers; vandaag I/p/10
1704	Godlinze	Pancratiuskerk	II/p (?)	16	kast, prospekt, 8-9 registers; vandaag I/p/12
1705	Accum (D)	St. Willehad	II/p	14	kast
1707–08	Lenzen (D)	St. Katharinen	II/P	27	kast ten dele, 2-3 registers
1707–08	Hamburg-Ochsenwerder (D)	St. Pankratius	II/P	30	kast, prospekt, 5-11 registers; vandaag II/P/24
1709–10	Weener (D)	St.-Georgskirche	II/p	22	kast, 6 registers; vandaag II/P/29
1710–11	Pellworm (D)	Alte Kirche	II/P	24	kast, 11 registers (geheel of ten dele)
1710–11	Sneek	Grote of Martinikerk	III/P	36	kast, prospekt, 10 registers (geheel of ten dele)
1711	Ferwerd	Sint-Martinuskerk	II/P	26	5 registers
1710–13	Abbehausen (D)	St. Laurentius	II/P	24	kast, prospekt, 2 registers
1715–16	Faro (Portugal)	Kathedrale	II	22	door Schnitgers medewerker Heinrich Hullenkampf^[4]
1714–16	Rendsburg (D)	Christuskirche	II/P	29	kast, 4 registers; vandaag IV/P/51
1715–19	Itzehoe (D)	St. Laurentii	IV/P	43	kast, prospekt; vandaag IV/P/58
1719–21	Zwolle	Grote of Sint-Michaëlskerk	IV/P	64	kast, groot deel van de registers; door de zonen Franz Caspar Schnitger en Johann Georg Schnitger voltooid

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Geboren in Schmalenfleth, een dorp dat destijds geen kerk had, gedoopt in de Bartholomeüskerk van het 2 km zuidelijker gelegen Golzwarden.
↑ Orgennieuws.nl (2017). Eerste portret Arp Schnitger opgedoken. [online] Beschikbaar via: Orgelnieuws.nl. [Geraadpleegd op 12 maart 2022].
↑ In deze kerk was Arp Schnitger gedoopt.
↑ ^a ^b Organ Tours of Brasil freewebs.com. Gearchiveerd op 14 januari 2016.