ქართლური დიალექტი

ქართლური დიალექტი — ქართული ენის ქართლური კილო (დიალექტი).

ქართლური დიალექტი ძირითადი დიალექტია ქართული ენისა. სწორედ იგი დაედო საფუძვლად ქართულ სალიტერატურო ენას. ისტორიულად ცნობილია, რომ ძველი ქართული სალიტერატურო ენის ჩამოყალიბება ქართლის ტერიტორიაზე უნდა მომხდარიყო, რომელიც საქართველოს ტერიტორიულ და ადმინისტრაციულ-კულტურულ ცენტრს წარმოადგენდა. ჯერ კიდევ IV-III საუკუნეებში ჩვენს ერამდე ისტორიულ ქართლში ჩამოყალიბდა სამეფო, რომლის დედაქალაქი იყო ჯერ მცხეთა და შემდეგ თბილისი. აქ განვითარდა ქართული მწერლობა და აქვეა დაცული ადრინდელი ქართული წარწერებიც ბოლნისის სიონსა და მცხეთის ჯვრის საყდარზე (V-VI-VII სს.) ქართულის ზეგავლენა არ წყდებოდა მაშინაც, როდესაც თბილისი მტრის ხელში იყო და იგი სახელმწიფოსა და კულტურის ცენტრს არ წარმოადგენდა. პოლიტიკურსა და კულტურულ ცენტრებს არაერთხელ გადაუნაცვლებია, მაგრამ ქართლის მიწა-წყლის ფარგლებს ეს საყრდენი არ გასცილებია.

ამგვარად, ქართლურის საფუძველზე იშვება, თანდათანობით ვითარდება და ყალიბდება ძველი ქართული სალიტერატურო ენა. ეს პერიოდი V-XII საუკუნეებს უნდა მოიცავდეს დაახლოებით. ახალი ქართული ენის სათავეები გვაქვს XII საუკუნიდან (იოანე შავთელი, ჩახრუხაძე, შოთა რუსთაველი), თუმცა მისი ჩანასახები შეინიშნება X-XI საუკუნიდანაც (გიორგი მთაწმიდლისა და სხვათა ნაწერებში). ამ ენის ჩამოყალიბების პერიოდი გრძელდება დაახლოებით XVIII საუკუნემდე. XVIII საუკუნისათვის ახალი ქართული სალიტერატურო ენის ჩამოყალიბება უკვე დამთავრებულია, რის საუკეთესო ნიმუშსაც წარმოადგენს სულხან-საბა ორბელიანისა და დავით გურამიშვილის ნაწერები.

ახალი სალიტერატურო ქართული ენის ჩამოყალიბებაში, რაშიც მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით თერგდალეულებს ილია ჭავჭავაძის მეთაურობით, აქტიურ მონაწილეობას იღებს კახურიც. შეიძლება ითქვას, რომ ძველი სალიტერატურო ქართული ენა შეიქმნა ისტორიული ქართლის მეტყველების საფუძველზე, ხოლო ახალი ქართული სალიტერატურო ენა მიღებულია ძველი ქართულის გადამუშავების შედეგად ქართლ-კახეთის ცოცხალი მეტყველების საფუძველზე.

გავრცელების არე

ქართული ენის კილოთა შორის ქართლური ყველაზე უფრო ფართოდ გავრცელებული დიალექტია. მას უჭირავს საქართველოს ცენტრალური ადგილი და ვრცელდება კახეთიდან იმერეთამდე, ე.ი. არაგვისა და მტკვრის ხეობიდან ლიხის მთამდე. მიუხედავად ქართლურის დიდ მანძილზე გავრცელებისა, იგი შედარებით მთლიანია და არ იყოფა თვალსაჩინოდ განსხვავებულ დიალექტურ ერთეულებად. დღეისათვის ქართლურის გავრცელების არეა: ჩრდილოეთით ანანურ-დუშეთით დაწყებული და სამხრეთით თრიალეთის მთით გათავებული; აღმოსავლეთით კახეთიდან დაწყებული დასავლეთით იმერეთამდე. ქართლური მეტყველება მოიცავს შემდეგ ადმინისტრაციულ რაიონებს: დუშეთის, მცხეთის, ნაწილობრივ სამგორის, მარნეულის, თეთრიწყაროს, ბოლნისის, დმანისის, წალკის, კასპის, გორის, ზნაურის, ქარელის, ხაშურისა და ბორჯომის რაიონებს.

ლიტერატურა

  • ა. შანიძე, სუბიექტური პრეფიქსი მეორე პირისა და ობიექტური პრეფიქსი მესამე პირისა ქართულ ზმნებში, კრებულში: ქართული ენის სტრუქტურისა და ისტორიის საკითხები, I, თბილისი, 1957.
  • ვ. თოფურია, ქართლური, "არილი", ივ. ჯავახიშვილისადმი მიძღვნილი კრებული, ტფილისი, 1920.
  • ვ. თოფურია, ზმნის ზოგიერთი თავისებურება გომარულში, ჩვენი მეცნიერება, III, ტფილისი, 1924.
  • გრ. იმნაიშვილი, არაგვის ხეობის ქართლური, იკე, ტ. IV, თბილისი, 1952.
  • გრ. იმნაიშვილი, ბორჯომის ხეობის ქართლურის თავისებურებანი, იკე, ტ. VIII, თბილისი, 1956.
  • გრ. იმნაიშვილი, ქართლური დიალექტის ნაირსახეობანი, იკე, ტ. IX-X, თბილისი, 1958.
  • ო. კახაძე, ატენისა და წედისის ხეობის ქართლური, იკე, ტ. IX-X, თბილისი, 1958.
  • ალ. ღლონტი, ქართლური ზღაპრები და ლეგენდები, თბილისი, 1948.
  • გრ. იმნაიშვილი, ქართლური დიალექტი, თბილისი, 1974.
  • ი. გიგინეიშვილი, ვ. თოფურია, ი. ქავთარაძე, ქართული დიალექტოლოგია, I., თბილისი, 1961.
  • არნ. ჩიქობავა, ენათმეცნიერების შესავალი, თბილისი, 1952.
  • არნ. ჩიქობავა, ილია ჭავჭავაძე ენის შესახებ, ენიმკის მოამბე, II, 1., ტფილისი, 1937.

რესურსები ინტერნეტში

ხ • გ • რ
ზანური

მეგრული ენა (ზუგდიდურ-სამურზაყანული დიალექტი • სენაკურ-მარტვილური დიალექტი) • ლაზური ენა (ათინურ-ართაშენული დიალექტი • ვიწურ-არქაბული დიალექტი • ხოფურ-ჩხალური დიალექტი)

სვანური

ზემოსვანური დიალექტები (ბალსზემოური დიალექტი • ბალსქვემოური დიალექტი) • ქვემოსვანური დიალექტები (ლენტეხური დიალექტი • ლაშხური დიალექტი • ჩოლურული დიალექტი)

ქართული

ახალი ქართული ენა, ძველი ქართული ენა (აჭარული დიალექტი • გურული დიალექტი • თუშური დიალექტი • იმერული დიალექტი (ზემოიმერული კილოკავი • ქვემოიმერული კილოკავი) • იმერხეული დიალექტი • ინგილოური დიალექტი (კაკური კილოკავი • ალიაბათური კილოკავი) • კახური დიალექტი • ლეჩხუმური დიალექტი • მესხური დიალექტი • მთიულურ-გუდამაყრული დიალექტი • მოხეური დიალექტი • რაჭული დიალექტი (რივნისთაური კილოკავი • გლოლური კილოკავი • ზემორაჭული კილოკავი • ქვემორაჭული კილოკავი) • ფერეიდნული დიალექტი • ფშაური დიალექტი • ქართლური დიალექტი • ხევსურული დიალექტი)

Read other articles:

Diploma

Diploma (dari bahasa Yunani Kuno δίπλωµα díplōma, artinya gulungan kertas) adalah sertifikat atau akta yang dikeluarkan oleh lembaga pendidikan seperti kolese atau universitas, yang berisi pernyataan bahwa penerimanya telah berhasil menyelesaikan program studi tertentu,[1] atau (di Amerika Serikat) berisi keterangan mengenai penganugerahan suatu gelar akademik kepada penerimanya.[2] Di beberapa negara, seperti Britania Raya dan Australia, kata diploma juga berarti pen...

 

Kay Ivey

Kay Ivey Gubernur Alabama ke-54PetahanaMulai menjabat 10 April 2017WakilWill Ainsworth PendahuluRobert BentleyPenggantiPetahanaWakil Gubernur Alabama ke-30Masa jabatan17 Januari 2011 – 10 April 2017GubernurRobert Bentley PendahuluJim Folsom Jr.PenggantiWill AinsworthBandahara Alabama ke-38Masa jabatan20 Januari 2003 – 17 Januari 2011GubernurBob Riley PendahuluLucy BaxleyPenggantiYoung Boozer Informasi pribadiLahirKay Ellen Ivey15 Oktober 1944 (umur 79)Camden, Al...

 

Ans van Dijk

Artikel ini perlu diwikifikasi agar memenuhi standar kualitas Wikipedia. Anda dapat memberikan bantuan berupa penambahan pranala dalam, atau dengan merapikan tata letak dari artikel ini. Untuk keterangan lebih lanjut, klik [tampil] di bagian kanan. Mengganti markah HTML dengan markah wiki bila dimungkinkan. Tambahkan pranala wiki. Bila dirasa perlu, buatlah pautan ke artikel wiki lainnya dengan cara menambahkan [[ dan ]] pada kata yang bersangkutan (lihat WP:LINK untuk keterangan lebih lanjut...

Kerusuhan rasial Singapura 1964

Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Kerusuhan rasial Singapura 1964 – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTORArtikel ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel...

 

Avraham Burg

Avraham BurgLahir19 Januari 1955 (umur 69)Tempat lahirYerusalemKnesset12, 13, 15, 16Faksi yang diwakili di Knesset1988–1991Alignment1992–1995Partai Buruh1999–2001One Israel2001–2004Partai BuruhJabatan lain1999–2003Jurubicara Knesset2000Pelaksana Tugas Presiden Avraham Avrum Burg (Ibrani: אברהם בורג, lahir 19 Januari 1955) adalah seorang penulis, politikus dan pengusaha asal Israel.[1] Ia adalah anggota Knesset, ketua Badan Yahudi untuk Israel, Jurubicara Knesse...

 

بوكوت (نيويورك)

بوكوت   الإحداثيات 40°57′09″N 73°05′04″W / 40.9525°N 73.084444444444°W / 40.9525; -73.084444444444  [1] تقسيم إداري  البلد الولايات المتحدة[2]  التقسيم الأعلى مقاطعة سوفولك  خصائص جغرافية  المساحة 1.519002 كيلومتر مربع (1 أبريل 2010)  ارتفاع 20 متر  عدد السكان  عدد الس�...

Jacob Ramsey

Jacob Ramsey Ramsey bermain untuk Aston Villa pada 2021Informasi pribadiNama lengkap Jacob Matthew Ramsey[1]Tanggal lahir 28 Mei 2001 (umur 22)[2]Tempat lahir Birmingham, InggrisTinggi 180 cm (5 ft 11 in)[3]Posisi bermain GelandangInformasi klubKlub saat ini Aston VillaNomor 41Karier junior2007–2019 Aston VillaKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2019– Aston Villa 92 (12)2020 → Doncaster Rovers (pinjaman) 7 (3)Tim nasional‡2019 Inggris U18 7...

 

Meet the Vamps

2014 studio album by the VampsMeet the VampsStudio album by the VampsReleased11 April 2014Recorded2012–2013GenrePop[1]pop rock[2]folk pop[3]Length51:00LabelVirgin EMIProducer TMS Espionage The Vamps chronology Meet the Vamps(2014) Somebody to You(2014) The Vamps studio album chronology Meet the Vamps(2014) Wake Up(2015) Alternative coverDeluxe edition cover Singles from Meet the Vamps Can We DanceReleased: 6 August 2013 Wild HeartReleased: 19 January 2014 Las...

 

Alphonse X

Pour les articles homonymes, voir Alphonse et Le Sage. Alphonse X de Castille Titre Roi de Castille et de León 1er juin 1252 – 4 avril 1284(31 ans, 10 mois et 3 jours) Prédécesseur Ferdinand III Successeur Sanche IV « Roi des Romains » 13 janvier 1257 – 23 septembre 1273(16 ans, 8 mois et 10 jours) Prédécesseur Guillaume de Hollande Successeur Rodolphe Ier de Habsbourg Biographie Dynastie Maison d'Ivrée Date de naissance 23 novembre 1221 Li...

SMA Averos

Artikel ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel ini. Jika tidak dikembangkan, artikel ini akan dihapus. SMA AVEROSInformasiDidirikan2004Nomor Pokok Sekolah Nasional60403474Kepala SekolahDrs. H. Imam WahyudiJurusan atau peminatanIPAJumlah siswa±277 siswa (27-33 siswa per kelas)StatusSwastaAlamatLokasiJL. D. E. OSOK KM 12 MASUK, Kota Sorong, Papua Barat Daya,  IndonesiaTel./Faks.335566Situs webhttp://smaaveros.sch.idS...

 

جزيرة أبو مال (ميدي)

قرية جزيرة أبو مال  - قرية -  تقسيم إداري البلد  اليمن المحافظة محافظة حجة المديرية مديرية ميدي العزلة عزلة الجزر معلومات أخرى التوقيت توقيت اليمن (+3 غرينيتش) تعديل مصدري - تعديل   جزيرة أبو مال هي إحدى جزر مديرية ميدي التابعة لمحافظة حجة.[1] مراجع وروابط خا...

 

Aku Aku

Aku Aku. Aku Aku (アク アクcode: ja is deprecated , Aku Aku) adalah karakter permainan video dalam serial Crash Bandicoot. Ia adalah satu-satunya karakter selain Crash yang selalu muncul dalam setiap permainan. Aku aku adalah jiwa topeng voodoo seorang tabib. Pranala luar Crash Mania's Crash-O-Pedia article on Aku Aku Artikel bertopik fantasi atau fiksi ini adalah sebuah rintisan. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.lbs

Southworth, Washington

Census-designated place in Washington, United StatesSouthworth, WashingtonCensus-designated placeSouthworthLocation in Washington and the United StatesShow map of Washington (state)SouthworthSouthworth (the United States)Show map of the United StatesCoordinates: 47°30′44″N 122°30′02″W / 47.51222°N 122.50056°W / 47.51222; -122.50056CountryUnited StatesStateWashingtonCountyKitsapArea • Total3.39 sq mi (8.77 km2) • Land3...

 

Noël Coward

English playwright, composer, actor (1899–1973) Coward in 1972 Sir Noël Peirce Coward (16 December 1899 – 26 March 1973) was an English playwright, composer, director, actor, and singer, known for his wit, flamboyance, and what Time magazine called a sense of personal style, a combination of cheek and chic, pose and poise.[1] Coward attended a dance academy in London as a child, making his professional stage début at the age of eleven. As a teenager he was introduce...

 

SARS-CoV-2 Alpha variant

Variant of SARS-CoV-2, the virus that causes COVID-19 B117 redirects here. For other uses, see B117 (disambiguation). SARS-CoV-2 VariantAlphaScientifically accurate atomic model of the external structure of SARS-CoV-2. Each ball is an atom.General detailsWHO DesignationAlphaLineageB1.1.1.7First detectedKent, EnglandDate reportedNovember 2020; 3 years ago (2020-11)StatusVariant of concernSymptoms None Chills Loss of appetite Headaches Muscle aches Cases mapTotal number o...

Aonyx

Genus of carnivores Aonyx[1] Aonyx cinereus Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Chordata Class: Mammalia Order: Carnivora Family: Mustelidae Subfamily: Lutrinae Genus: AonyxLesson, 1827[2] Type species Aonyx delalandi[a][1]Lesson, 1827 Synonyms[3][1] Amblonyx Rafinesque, 1832[4] Anahyster Murray, 1860[5] Anonyx Agassiz, 1846[6] Leptonyx Lesson, 1842[7] Micraonyx J. A. Allen, 1919&...

 

Cellula

Disambiguazione – Cellule rimanda qui. Se stai cercando il comune francese, vedi Cellule (Francia). Disambiguazione – Se stai cercando il concetto del cristianesimo, vedi Cellula (cristianesimo). Disegno della struttura del sughero così come apparve a Robert Hooke, che la osservò in un rudimentale microscopio. Tale immagine, contenuta nella sua opera Micrographia, è all'origine dell'utilizzo del termine cellula per indicare l'unità fondamentale degli organismi viventi Cellule...

 

Suzanne Flon

French actress Suzanne FlonBorn(1918-01-28)28 January 1918Le Kremlin-Bicêtre, FranceDied15 June 2005(2005-06-15) (aged 87)Paris, FranceResting placePère Lachaise CemeteryOther namesSizan FlonOccupationActressYears active1941–2005 Suzanne Flon (28 January 1918 – 15 June 2005) was a French stage, film, and television actress. She won the Volpi Cup for Best Actress for her performance in the 1961 film Thou Shalt Not Kill. Flon also received two César Awards and two Molière...

Shinya Chiba

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada April 2017. Shinya ChibaInformasi pribadiNama lengkap Shinya ChibaTanggal lahir 3 Mei 1983 (umur 41)Tempat lahir Prefektur Miyagi, JepangPosisi bermain GelandangKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2002 Albirex Niigata 2003-2004 Okinawa Kariyushi FC 2005-2007 So...

 

إلفيس سينوسيك

هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (أكتوبر 2023) هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة...