ფშაური დიალექტი — აღმოსავლეთ საქართველოს მთის დიალექტთა ეგრეთ წოდებული ფხოური ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი. გავრცელების ძირითადი არეალია ისტორიული ფშავის ტერიტორია. ფშაური ამ ჯგუფის სხვა წევრებთან შედარებით თავისებურ მდგომარეობაშია.
როგორც მისი პირველი მკვლევარი აკაკი შანიძე აღნიშნავდა:
„ფშავურს ცოტა მოშორებული ადგილი უჭირავს, რადგანაც დროთა განმავლობაში, ქართლ-კახეთის სიახლოვის გამო მას მეტი გავლენა დასტყობია ბარისა.“
მეცნიერის ეს რამდენიმე ათეული წლის წინ თქმული სრულიად შეეფერება ფშაურის დღევანდელ ვითარებას. ამ კილოზე მოლაპარაკე მოსახლეობის ბარისა თუ მთისწინეთის სხვადასხვა ადგილებში გაძლიერებული მიგრაციების წყალობით, იგი კიდევ უფრო დაუახლოვდა ბარელთა მეტყველებას და დაშორდა თავის თავდაპირველ მოძმე კილოებს - თუშურს, ხევსურულს და მოხეურს. ასე რომ, მას თავისი ფონეტიკური, მორფოლოგიური თუ სინტაქსური თავისებურებებით შუალედური მდგომარეობა უკავია აღმოსავლეთ საქართველოს ბარისა და მთის დიალექტებს შორის.
ფშაურმა კილომ ქართველი საზოგადოების ყურადღება ვაჟა-ფშაველასა და მისი ძმების სამწერლო ასპარეზზე გამოსვლისთანავე მიიპყრო, მათ შემოქმედებაში ფშაური დიალექტური ფორმების უხვმა და პრინციპულმა ხმარებამ მკითხველთა თუ კრიტიკოსთა მკვეთრი (ძირითადად უარყოფითი) რეაქცია გამოიწვია. შეიძლება გავიხსენოთ აკაკი წერეთლის დამოკიდებულება ამ საკითხის მიმართ.[1][2] ფშაური დიალექტის მეცნიერული შესწავლა პირველად აკაკი შანიძემ დაიწყო.
ფშაური დიალეტქის ნიმუშები
ქვემოთ მოცემულია ფშაური დიალექტის რამდენიმე ნიმუში და მათი განმარტებები:[3]
