მოხეური დიალექტი

მოხეური დიალექტი — ქართული ენის დიალექტი, რომელიც გავრცელებულია საქართველოს ერთ-ერთ უძველეს კუთხეში — ხევში. გარდა მოხევეებისა, ხევში ცხოვრობენ ხევსურები, ქისტები, ოსები. ხევზე გადის საქართველოს სამხედრო გზა.

მოხეური დიალექტის ფონოლოგიური თავისებურებებიდან აღსანიშნავია შემდეგი: დაცულია ფონემა ჴ: ჴარი, ჴმალი, ჴოცს..., თუმცა ახალი თაობის მეტყველებაში იგი თითქმის აღარ ისმის. შედარებით მკვიდრია უმარცვლო უ̂--ს პოზიცია. ზოგჯერ მას სიტყვათგანმასხვავებელი ფუნქციაც აქვს: სველი „დასველებული“ – სუ̂-ელი „შრატი, წაქი“; შეინიშნება ხმოვნის ფშვინიერი და იოტიზებული „შემართვის კვალი“. მოხეური დიალექტის ერთ-ერთი დამახასიათებელი ფონეტიკური თავისებურებაა კომპლექსთა ნაირსახოვანი ცვლილებები. ზოგჯერ შეინიშნება ბოლოკიდური პოზიციის ცვეთის შემთხვევები. II სუბიექტური და III ობიექტური პირის ნიშანთა ფონეტიკური ნაირსახეობანია: ჰ → ხ → ღ, ს → შ → ჟ, ს → ზ.

მოხეურ დიალექტში თავისებურია არა მარტო მახვილი, არამედ თითოეული ბგერის წარმოთქმაც: დამახასიათებელია მჟღერობის მაღალი ხარისხი, ფშვინვიერთა ბუნების შენარჩუნება და გაძლიერება. მოხეურ დიალექტში მახვილი არაა ფონოლოგიური; იგი სიტყვას ანიჭებს მუსიკალურ-ტონურ ელფერს და იცავს მას წინადადებაში მონოტონური წარმოთქმისაგან. მართალია, ცალკე სიტყვაში მოხეური დიალექტის მახვილი ჰგავს მთიულურისას, მაგრამ მრავალმარცვლიან სიტყვაში ის ტონურ-დინამიკურისაკენ იხრება ისევე, როგორც სალიტერატურო ქართულშია.

სიტყვაში მთავარი და დამატებითი, თანამახვილი, შეინიშნება ბოლოდან მესამე-მეოთხე მარცვლებში. მრავალმარცვლიან სიტყვაში ორი მახვილი — დინამიკური და ტონური უდავოა. ტონური ჩანს დომინანტი. ტონის ამაღლება მესამე-მეოთხე მარცვალზეა.

მოხეურში თვლის სისტემა ასის შემდეგაც ოცობითია: ხუთოცი, ექვსოცი.., ათასის შემდეგ — ასობითი: თერთმეტასი, თორმეტასი და ა.შ.

იხილეთ აგრეთვე

ლიტერატურა

  • ქართული ენა : ენციკლოპედია, 2008;
  • გიგინეიშვილი ი., თოფურია ვ., ქავთარაძე ი., ქართული დიალექტოლოგია, I, თბ., 1961;
  • ქავთარაძე ი, ქართული ენის მოხეური დიალექტი, თბ., 1985;
  • ჯორბენაძე ბ. ქართული დიალექტოლოგია, I, თბ., 1989.
ხ • გ • რ
ზანური

მეგრული ენა (ზუგდიდურ-სამურზაყანული დიალექტი • სენაკურ-მარტვილური დიალექტი) • ლაზური ენა (ათინურ-ართაშენული დიალექტი • ვიწურ-არქაბული დიალექტი • ხოფურ-ჩხალური დიალექტი)

სვანური

ზემოსვანური დიალექტები (ბალსზემოური დიალექტი • ბალსქვემოური დიალექტი) • ქვემოსვანური დიალექტები (ლენტეხური დიალექტი • ლაშხური დიალექტი • ჩოლურული დიალექტი)

ქართული

ახალი ქართული ენა, ძველი ქართული ენა (აჭარული დიალექტი • გურული დიალექტი • თუშური დიალექტი • იმერული დიალექტი (ზემოიმერული კილოკავი • ქვემოიმერული კილოკავი) • იმერხეული დიალექტი • ინგილოური დიალექტი (კაკური კილოკავი • ალიაბათური კილოკავი) • კახური დიალექტი • ლეჩხუმური დიალექტი • მესხური დიალექტი • მთიულურ-გუდამაყრული დიალექტი • მოხეური დიალექტი • რაჭული დიალექტი (რივნისთაური კილოკავი • გლოლური კილოკავი • ზემორაჭული კილოკავი • ქვემორაჭული კილოკავი) • ფერეიდნული დიალექტი • ფშაური დიალექტი • ქართლური დიალექტი • ხევსურული დიალექტი)

Read other articles:

Aida

AidaOpera karya Giuseppe VerdiLibrettistAntonio GhislanzoniBahasaItaliaPenampilan perdana24 Desember 1871 (1871-12-24)Rumah Opera Khedivial di Kairo Aida (bahasa Italia: [aˈiːda]) adalah sebuah opera empat bagian karya Giuseppe Verdi dari sebuah libretto Italia karya Antonio Ghislanzoni. Berlatar belakang Mesir, karya tersebut pertama kali dipentaskan di Rumah Opera Khedivial, Kairo, pada 24 Desember 1871. Referensi Catatan Sumber yang dikutip Budden, Julian (1984). The Operas of ...

 

Endonesia

Artikel ini bukan mengenai Indonesia. Endonesia PublikasiJP: 31 Mei 2001GenrePetualanganKarakteristik teknisPlatformPlayStation 2 ModePermainan video pemain tunggal FormatDVD Format kode Daftar 30 Informasi pengembangPengembangVanpoolPenyuntingEnix DesainerTaro KudouKomponisHirofumi TaniguchiPenerbitEnixSenimanKazuyuki KurashimaInformasi tambahanSitus webvanpool.co.jp… MobyGamesendnesia dan endonesia Portal permainan videoSunting di Wikidata • L • B • PWBantuan pengguna...

 

The Lion (film)

1962 film directed by Jack Cardiff The LionDirected byJack CardiffWritten byIrene KampLouis KampBased onLe lion1958 novelby Joseph KesselProduced bySamuel G. EngelStarringWilliam HoldenTrevor HowardCapucineCinematographyTed ScaifeEdited byRussell LloydMusic byMalcolm ArnoldColor processColor by DeLuxeDistributed by20th Century FoxRelease dates 26 July 1962 (1962-07-26) (London) 19 August 1962 (1962-08-19) (United Kingdom) December 21, 1962 ...

العلاقات البليزية الكورية الجنوبية

العلاقات البليزية الكورية الجنوبية بليز كوريا الجنوبية   بليز   كوريا الجنوبية تعديل مصدري - تعديل   العلاقات البليزية الكورية الجنوبية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين بليز وكوريا الجنوبية.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة �...

 

Cigarette pack

Cigarette container This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article possibly contains original research. Please improve it by verifying the claims made and adding inline citations. Statements consisting only of original research should be removed. (August 2019) (Learn how and when to remove this template message) This article needs additional citations for verification. Pleas...

 

Daftar Menteri Riset dan Teknologi Indonesia

Menteri Riset dan Teknologi Republik IndonesiaBekas jabatan politikLogo Kementerian Riset dan Teknologi/ Badan Riset dan Inovasi NasionalBambang Brodjonegoro, Menteri Riset dan Teknologi terakhirPejabat pertamaSoedjono Djoened PoesponegoroPejabat terakhirBambang BrodjonegoroPelantikPresidenJabatan dimulai6 Maret 1962Jabatan berakhir28 April 2021Jabatan penggantiMenteri Pendidikan, Kebudayaan, Riset, dan Teknologi Menteri Riset dan Teknologi dibentuk pada Kabinet Kerja I pada 6 Maret 1962 deng...

Sumpit (senjata)

Untuk kegunaan lain, lihat Sumpit (disambiguasi). Sumpit atau sumpitan (bahasa Kalimantan Tengah: sipet) adalah senjata yang digunakan untuk berburu maupun dalam pertempuran terbuka atau sebagai senjata rahasia untuk pembunuhan diam diam. Penggunaan sumpit yaitu dengan cara ditiup. Dari segi penggunaannya sumpit atau sipet ini memiliki keunggulan tersendiri karena dapat digunakan sebagai senjata jarak jauh dan tidak merusak alam karena bahan pembuatannya yang alami, dan salah satu kelebihan d...

 

Togar Sitorus

Ini adalah nama Batak Toba, marganya adalah Sitorus. Togar SitorusFoto Togar Sitorus Wali Kota Pemantang Siantar (2017) Wakil Wali Kota Pematangsiantar Ke-4Masa jabatan12 Januari 2018 – 22 Februari 2022PresidenJoko WidodoGubernurEdy Rahmayadi PendahuluHefriansyah NoorPenggantiSusanti Dewayani Jabatan Kosong/Lowong Informasi pribadiLahir16 September 1959 (umur 64)Pematangsiantar, Sumatera UtaraKebangsaanIndonesiaPartai politikDemokratSuami/istriBetty Togar SitorusSunting ko...

 

Jean Monnet

Jean Monnet Jean Monnet (9 November 1888 – 16 Maret 1979) adalah seorang negarawan dan ekonom Prancis.[1] Ia juga disebut sebagai arsitek dari pasar Eropa.[1] Kariernya sebagai seorang ekonom terkemuka diawali ketika pada tahun 1919 ia dipilih untuk menjabat Wakil Sekretaris Jenderal dan Penasihat Keuangan dari Liga Bangsa-Bangsa atau yang dikenal dengan LBB.[2] Empat tahun kemudian, tepatnya pada tahun 1923, Jean Monnet mengambil alih dan menata ulang ...

Futurama

FuturamaFuturamaGenrekomedi situasi dan gelapPembuatMatt GroeningPengembangMatt GroeningDavid X. CohenPengisi suaraBilly West Katey Sagal John DiMaggio Phil LaMarr Lauren Tom Maurice LaMarche Tress MacNeille David Herman Frank Welker Tom KennyPenggubah lagu temaChristopher TyngPenata musikChristopher TyngNegara asalASBahasa asliInggrisJmlh. musim8Jmlh. episode150 (daftar episode)ProduksiProduser eksekutifMatt Groening David X. Cohen Ken KeelerDurasi22 menitRilis asliJaringanFox (1999-2...

 

Shimonoseki, Yamaguchi

Shimonoseki 下関市Kota inti BenderaLambangLokasi Shimonoseki di Prefektur YamaguchiNegara JepangWilayahChūgokuPrefektur YamaguchiPemerintahan • Wali kotaShintarō MaedaLuas • Total716 km2 (276 sq mi)Populasi (Oktober 1, 2015) • Total268.517 • Kepadatan375,0/km2 (9,700/sq mi)Zona waktuUTC+9 (JST)Kode pos750-8521Simbol • PohonCinnamomum camphora• BungaCrinum asiaticum• Pohon berbunga...

 

Paolo da Caylina il Giovane

Adorazione della Croce con i santi Costantino, Elena e Silvestro (attribuito), 1514, chiesa di Santa Croce, Brescia. Paolo Caylina, detto il Giovane (Brescia, 1485 circa – 1545 circa), è stato un pittore italiano. Indice 1 Biografia 2 Opere 3 Note 4 Bibliografia 5 Voci correlate 6 Altri progetti 7 Collegamenti esterni Biografia Coro delle monache del monastero di Santa Giulia a Brescia, 1527. Paolo Caylina, detto il giovane per distinguerlo dallo zio, pittore anch'esso, nasce a Brescia int...

Distrik Kesen, Iwate

Lokasi Distrik Kesen di Prefektur Iwate. Lokasi munisipalitas yang ada di Distrik Kesen, Prefektur Iwate1. – Sumitawarna hijau - cakupan wilayah distrik saat iniwarna kuning - bekas wilayah distrik pada awal zaman Meiji Distrik Kesen (気仙郡code: ja is deprecated , Kesen-gun) adalah sebuah distrik yang terletak di Prefektur Iwate, Jepang. Per 1 Oktober 2020, distrik ini memiliki estimasi jumlah penduduk sebesar 5.045 jiwa dan kepadatan penduduk sebesar 15,07 orang per km². Distrik ini m...

 

List of Bengali films of 2008

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: List of Bengali films of 2008 – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2022) (Learn how and when to remove this message) Bengali cinema 1930s 1930 1931 1932 1933 19341935 1936 1937 1938 1939 1940s 1940 1941 1942 1943 19441945 1946 1947 1948 194...

 

Pittura greca antica

La Tomba del Tuffatore a Paestum (480-470 avanti Cristo). La pittura (in greco antico ζωγραφία, zographia[1] composto di zo, ζω, vita e gráphein, γράφειν, scrivere) è l'aspetto meno conosciuto dell'arte greca, sebbene agli occhi dei contemporanei ne apparisse come una sublime espressione. Indice 1 Difficoltà di studio 2 Pittura monumentale 2.1 La pittura policroma 2.2 La conquista della prospettiva 2.3 Il IV secolo 2.4 La pittura ellenistica 3 Note 4 Bibliograf...

Mongolians in India

Ethnic group in India Ethnic group Mongolians in IndiaЭнэтхэг дахь МонголчуудTotal population1,116 (2010)[1]Regions with significant populationsKalimpong · Mundgod · Visakhapatnam · Pune · New DelhiLanguagesMongolian · Tibetan · English · SanskritReligionBuddhism There is a small Mongolian community in India, comprising mostly Buddhist monks and scholars as well as in...

 

COVID-19 pandemic in Finland

Ongoing COVID-19 viral pandemic in Finland COVID-19 pandemic in FinlandDiseaseCOVID-19Virus strainSARS-CoV-2LocationFinlandFirst outbreakWuhan, Hubei, ChinaIndex caseIvaloArrival date23–28 January 2020(4 years, 4 months, 2 weeks and 3 days ago, or up to 5 days earlier)[a]Confirmed cases1,499,712[3][4]Hospitalized cases314[5]Recovered1,458,121[6]Deaths11,466[3][4]Fatality rate0.76%Government websitethl.fi/en/web/infe...

 

ميلانكوفيتش

ميلانكوفيتش (بالصربية: Милутин Миланковић)‏    معلومات شخصية الميلاد 16 مايو 1879 [1][2]  الوفاة 12 ديسمبر 1958 (79 سنة) [1][2][3]  بلغراد[4][2]  مواطنة الإمبراطورية النمساوية المجرية مملكة يوغوسلافيا  عضو في الأكاديمية الصربية للعلوم والفنون،...

Jeff Carter

Canadian ice hockey player (born 1985) For other uses, see Jeff Carter (disambiguation). Ice hockey player Jeff Carter Carter with the Los Angeles Kings in April 2016Born (1985-01-01) January 1, 1985 (age 39)London, Ontario, CanadaHeight 6 ft 4 in (193 cm)Weight 217 lb (98 kg; 15 st 7 lb)Position Centre / Right wingShot RightPlayed for Philadelphia FlyersColumbus Blue JacketsLos Angeles KingsPittsburgh PenguinsNational team  CanadaNHL draft 11th ov...

 

The Bull Ring

Neolithic henge monument in Derbyshire For the retail complex in Birmingham, UK, see Bull Ring, Birmingham. The Bull RingLocationDove HolesRegionDerbyshire, EnglandCoordinates53°18′2.5″N 1°53′3.92″W / 53.300694°N 1.8844222°W / 53.300694; -1.8844222TypeHenge (Class II)HistoryPeriodslate NeolithicSite notesConditionsome damage Scheduled monumentOfficial nameBull Ring henge, oval barrow and bowl barrowDesignated26 November 1928[1]Reference no.1011...