É máis coñecida polas súas historias escritas para nenas e nenos, sendo Galtzerdi suizida e Krokodiloa ohe azpian os máis populares, entre outras. Nesta área, publicou numerosos libros e gañou varios premios. Entre os premios que gañou no campo da literatura infantil e xuvenil en éuscaro están o Premio Euskadi ao conto Alex en 1991 e o Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil español polo relato Krokodiloa ohe azpian en 2003 . En 2014 recibiu o premio Eusko Ikaskuntza-Laboral Kutxa en Humanidades, Cultura, Artes e Ciencias Sociais.A obra de Mariasun Landa foi traducida a varios idiomas: castelán, catalán, galego, francés, inglés, italiano, grego, esloveno, árabe, coreano etc.[1]
A Asociación de Escritores en Lingua Galega, AELG, nomeou a Mariasun Landa como Escritora Galega Universal en 2020,[2] "pola alta calidade do seu traballo e pola defensa da lingua, a cultura e a dignidade nacional do País Vasco". A escritora vasca debía recibir este premio de honra o 9 de maio de 2020, en Santiago, na Gala do Libro Galego,[3] mais por mor da pandemia da COVID-19 celebrouse o acto o 20 de novembro en formato virtual.[4]
A vida
Despois de licenciarse en traballo social, estudou Filosofía en París. Despois de completalos, nos anos 70 regresou ao País Vasco para aprenderéuscaro. No proceso, foi á escola de Zarautz para acadar os seus obxectivos. Alí coñeceu a Anjel Lertxundi e despois entrou no mundo do ensino. Inicialmente, comezou a súa carreira docente en locais e garaxes ocultos e, debido á falta de material en éuscaro naquel momento, traballou na creación de material en éuscaro. Máis tarde, converteuse en membro do profesorado das ikastolas, traballando como profesora no programa de formación do profesorado do Goberno vasco . A partir de aí pasou a impartir didáctica da literatura no colexio de profesores de Donosti da Universidade do País Vasco, onde pasou os últimos anos da súa carreira docente antes de xubilarse.[5][6]
Carreira literaria
A maioría das súas publicacións son de literatura infantil e xuvenil e moitas das súas obras foron traducidas a varios idiomas, como castelán, catalán, inglés, francés, alemán e grego. Ademais, os seus libros máis exitosos reeditáronse a miúdo. En liña con Gianni Rodari e Nostlinger, a fantasía das historias de Mariasun Landa baséase na realidade. Partindo de elementos, lugares ou acontecementos sinxelos, esta autora constrúe un universo literario cheo de sentimentos profundos e suxestivos.[7]
Mariasun Landa comezou a súa carreira na fantasía. O punto de partida desta viaxe sitúase nun evento que rompe a rutina diaria, na obra Amets uhina, publicada en 1982. As lecturas das obras de Rodari tiveron un profundo efecto na forma en que Mariasun Landa usaba a fantasía. Máis tarde, nunha segunda etapa, comezou a traballar nun xénero chamado realismo crítico, un exemplo do cal é Txan Fantasma ( Elkar, 1984), que se considera moi importante na literatura infantil e xuvenil vasca. Esta nova etapa pode estar ligada ao movemento de sublevación en Europa nos anos sesenta. A poética do campo coincidirá coas mensaxes de Ursula Wölfel, Maria Gripe, Peter Hartling ou Christine Nostlinger .
Iholdi ( Erein,1988 ) foi a clave do desenvolvemento literario desta escritora. Composta por 16 relatos curtos, sinxelos, precisos e suxestivos, esta obra deu unha estética máis moderna á literatura vasca, revelando unha especial ansia pola precisión da palabra. Desde entón publicouse nesta obra o personaxe Iholdi, como Amona, zure Iholdi (Erein, 2010) e Marina (Elkar, 2003). A profesora e crítica Marijose Olaziregi recoñece as similitudes entre a obra de Mariasun Landa, a obra de Katherine Mansfield e o autor Raymond Carver.[8]
Estilo
O toque da psicoliteratura pódese ver na poética de Mariasun Landa. Pódese notar Katuak bakar-bakarrik sentitzen direnean ou a falta de comunicación dos protagonistas en obras como Nire eskua zurean . A propia escritora quere satisfacer a necesidade de expresar os seus sentimentos internos destes personaxes que falan en primeira persoa, xa que cada obra pode considerarse autobiográfica pola memoria empregada para a narración. Esta memoria baséase no pasado prohibido dunha muller como moitas outras escritoras da época. Unha vez máis os personaxes vivirán na realidade, reflexionarán sobre isto e cuestionarano. A intimidade e a memoria serán as técnicas para axudar a crear identidades que cuestionan a realidade da época.
O abuso tamén ten un significado especial na poética desta escritora. Os xoguetes de amor do libro Txan Fantasma, como os animais nun zoo que inclúe os dereitos á liberdade no libro Kleta biziket, pódense atopar como exemplos. Pero o mellor exemplo do xénero do disparate e do humor absurdo na obra do Galtzerdi suizida, o calcetín onde o seu heroe abusa de suicidio, humor, ironía e crítica dunha fusión eficiente, aventura e elementos máxicos, engadindo;[9] volcando así a realidade relacionando varias ideas e acontecementos con disparates.
Marisun tamén intentou revivir as historias tradicionais. Algunhas destas recreacións son orgina eta maisua (Anaya, 2000), Ahatetxoa eta sahats negartia (Erein, 1997).[10]
Ademais da literatura infantil, esta escritora tamén creou literatura para adultos, como unha obra autobiográfica Festa aldameneko gelan e unha colección de microrrelatos no Inurrien hiztegia.
Completou o seu traballo en colaboración cos mellores ilustradores. O seu amigo Asun Balzola, por exemplo, ilustrou moitos dos seus libros.
Xénero
En 2017
Mariasun reconsidera os estereotipos de xénero no seu traballo a favor dunha división de roles non sexista. Para iso, no seu traballo, a muller é a protagonista (tanto infantil como adulta), fala no seu propio nome e toma papeis activos. As súas protagonistas son valentes, autónomas, aventureiras, sensibles (pero non desleixadas ou débiles).[11] Exemplos disto inclúen as seguintes obras literarias:
Mikaela detektibea
Azken bidaia, neska bat Tom Sawyer-en aztarnen jarraitzailea
Ás veces os animais son os protagonistas (Galtzerdi suizida, Arkakusoa).[12]
Obras
Dende que publicou o seu primeiro libro en 1982, houbo moitos libros escritos por Mariasun Landa, a maioría deles en literatura infantil e xuvenil. A obra de Landa foi traducida a varios idiomas: castelán, catalán, galego, francés, inglés, italiano, grego, esloveno, árabe, coreano etc.
Obra en éuscaro
Neste artigo hai que completar diversas tarefas pendentes:
El hada y el deseo (en A las buenas y a las malas)
El hada y el deseo
2007
Mosquitas muertas (en Historias del 8 de marzo)
Mosquitas muertas
2008
El invierno de la cigarra Vanesa
El invierno de la cigarra Vanesa
2008
Dos amigas y una pulga (en ATLANTICO)
Dos amigas y una pulga (Irma)
2009
Puertas y ventanas abiertas
Puertas y ventanas abiertas
2016
Obra traducida ao castelán
Título orixinal
Título en Castelán
Ano de publicación
Joxepi dendaria
La tienda de Pepa
1983
Txan fantasma
Chan, el fantasma
1984
Izar berdea
La estrella verde
1985
Aitonaren txalupan
La barca de mi abuelo
1988
Irma
Irma
1990
Maria eta aterkia
María y el paraguas
1990
Errusika
La pulga Rusika
1993
Cuadernos secretos
Cuadernos secretos
1994
Julieta, Romeo eta saguak
Julieta, Romeo y los ratones
1994
Kleta bizikleta
Una bicicleta en huelga
1995
Katuak bakar-bakarrik sentitzen direnean
Cuando los gatos se sienten tan solos
1997
Nire eskua zurean
Mi mano en la tuya
1998
Sorgina eta maisua
La bruja y el maestro
2001
Elefante txori-bihotza
Elefante corazón de pájaro
2001
Marlene eta taxizapata
Marlene y el taxizapato
2002
Kleta bizikleta
Mi testaruda bicicleta
2004
Galtzerdi suizida
El calcetín suicida
2004
Ahatetxoa eta sahats negartia
El patito y el sauce llorón
2004
Krokodiloa ohe azpian
Un cocodrilo bajo la cama
2004
Inurri bitxia
Una hormiga original
2004
Alex. Iholdi eta Izeba Txikia
Tres bichos raros (Álex, Iholdi eta Ainhoa)
2006
Iholdi (Amona zure Iholdi, Marina , Haginak eta hilobiak)
Los secretos de Iholdi
2007
Ipurtargiak paradisuan
Luciérnagas en el paraíso
2012
Aitonaren txalupan
La barca de mi abuelo
2011
Inurrien hiztegia
Diccionario de hormigas
2014
Azken balada
Mayi y Jakes: la última balada
2017
Obra traducida ao catalán
Título orixinal
Título en catalán
Ano de publicación
Joxepi dendaria
La botiga de la Pepa
1984
Txan fantasma
Txan, el fantasma
1984
Izar berdea
L'estrella verda
1985
Aitonaren txalupan
La barca de l'avi
1988
Irma
Irma
1990
Maria eta aterkia
La Maria i el paraigua
1990
Errusika
Russica
1992
Quaderns secrets
Quaderns secrets
1994
Kleta bizikleta
Una bicicleta en vaga
1995
Katuak bakar-bakarrik sentitzen direnean
Quan els gats se senten molt sols ; Quan els gats se senten tan sols
1998 ; 2000
Sorgina eta maisua
La bruixa i el mestre
2001
Elefante txori-bihotza
Un elefant amb cor d'ocell ; Elefant cor-d'ocell
2001
Nire eskua zurean
Jo, me'n vaig
2001
Galtzerdi suizida
El mitjó suicida
2004
Krokodiloa ohe azpian
Un cocodril sota el llit
2004
Inurri bitxia
Una formiga original
2004
Kleta bizikleta
Quina bicicleta més tossuda!
2005
Ahatetxoa eta sahats negartia
L'anec i el salze
2006
Julieta, Romeo eta saguak
Julieta, Romeo i els ratolins
2006
Iholdi (Amona zure Iholdi, Marina , Haginak eta hilobiak)
Els secrets de la Iholdi
2006
El invierno de la cigarra Vanesa
L'hivern de la cigala Vanessa
2008
Ipurtargiak paradisuan
Lluernes al paradís
2011
Joxepi dendaria
La botiga de la Pepa
2017
Obra traducida a galego
Título orixinal
Título en galego
Ano de publicación
Joxepi dendaria
A tenda da Pepa
1985
Izar berdea
A estrela verde
1985
Aitonaren txalupan
O avó
1988
Irma
Irma
1990
Nire eskua zurean
A miña man na túa
1996
Katuak bakar-bakarrik sentitzen direnean
Cando os gatos se senten tan sós
2000
Elefante txori-bihotza
Elefante corazón de paxaro
2003
Kleta bizikleta
A miña bicicleta testalana
2004
Galtzerdi suizida
O carpín suicida
2004
Krokodiloa ohe azpian
Un crocodilo debaixo da cama
2004
Inurri bitxia
Unha formiga orixinal
2004
Txan fantasma
Chan, a pantasma
2007
Obra traducida ao aranés
Título orixinal
Título en aranés
Ano de publicación
Izar berdea
Era estela verda, era
1985
Aitonaren txalupan
Ena barca de pare
1988
Obra traducida ao inglés
Título orixinal
Título en inglés
Ano de publicación
Errusika
The dancing Flea
1996
Txan fantasma
Karmentxu and the little Ghost
1996
Berri ona = Good news
Berri ona = Good news
2003
Inurri bitxia
Una hormiga original = An original ant
2004
Izar berdea
Izar berdea = The green star
2005
Obra traducida ao francés
Título orixinal
Título en francés
Ano de publicación
Iholdiren sekretuak
Les secrets d'Iholdi
1994
Alex
Alex
1996
Iholdi
Iholdi
1996
Izeba txikia
La petite tante
1996
Alex, Iholdi eta Izeba txikia
Iholdi et autres histories
2001
Obra traducida ao alemán
Título orixinal
Título en alemán
Añn de publicación
Errusika
Tanz, Russika, tanz!
1988
Obra traducida ao grego
Título orixinal
Título en Grego
Ano de publicación
Txan fantasma
Tsan to fantasma: istories apo tin hora ton vaseon
1989
Joxepi dendaria
Josepi dendaria
1990
Obra traducida ao bretón
Título orixinal
Título en Bretón
Ano de publicación
Joxepi dendaria
Stal Pepa
1993
Izar berdea
Ar steredenn wer
1996
Galtzerdi suizida
Ma buhez berloerr
2011
Elefante txori-bihotza
Olifant kalon-evn
20??
Errusika
Ar c'hwenenn a felle dezhi mont da gorollerez
2014
Obra traducida ao albanés
Título orixinal
Título en Albanés
Ano de publicación
Maria eta aterkia
Maria dhe çadra
1993
Obra traducida ao Árabe
Título orixinal
Título en Árabe
Ano de publicación
Marlene eta taxizapata
Marlene y el taxizapato
2004
Julieta, Romeo eta saguak
Julieta, Romeo y los ratones
2004
Obra traducida ao coreano
Título orixinal
Título en Coreano
Ano de publicación
Krokodiloa ohe azpian
The crocodile under the bed
2004
Errusika
Rusika the Flea
2005
Obra traducida ao ruso
Título orixinal
Título en Ruso
Ano de publicación
Krokodiloa ohe azpian
Krokodil pod krovatiu
2010
Obra traducida ao esloveno
Título orixinal
Título en Esloveno
Ano de publicación
Elefante txori-bihotza
Slon Pticjesrcni
2010
Krokodiloa ohe azpian
Krokodil pod posteljo
2012
Katuak bakar-bakarrik sentitzen direnean
Ko so macke tako same
2013
Nire eskua zurean
Moja roka v tvoji
2016
Obra traducida ao esperanto
Título orixinal
Título en Esperanto
Ano de publicación
Txan fantasma
Capulo la fantomo
2013
Obra en colaboración traducida
Título orixinal
Ano de publicación
Dereitos da infancia
2014
Premios Mariasun Landa
Dende 2010, o concello de Errenteria organiza o concurso que leva o seu nome: Mariasun Landa. Con esta iniciativa incluída no Plan de Igualdade do concello de Errentería, Mariasun encabeza a entrega de premios co seu nome, cuxo obxectivo é promover, recoñecer e premiar aqueles escritos que recollen a contribución das mulleres ao municipio en diversas áreas sociais. Ademais, preténdese dar visibilidade ao traballo que a maioría das mulleres fan de xeito anónimo, contribuíndo así a completar a crónica municipal.
Hai dous premios concedidos:
Aspecto feminino (o mellor traballo presentado por unha muller é premiado)
Mira ás mulleres (o mellor traballo está premiado entre o resto dos traballos presentados)
Estas son as obras gañadoras de anos anteriores:
2011. I. Premio á mellor ollada ás mulleres: Iñigo Legorburu
2012 II. Premio á mellor ollada ás mulleres: Maite Ruiz de Azúa
2012. Premio ao mellor look de muller: Karmele Mit xelena
2013. III .. Premio á mellor ollada ás mulleres: Olatz Arozena Mujika
2013. Premio ao mellor aspecto feminino: Goiatz Labandibar
2014. IV. Premio ao mellor look de muller: Txaro Pérez
2015. V. Premio ao mellor look das mulleres: Ainhoa Palomo Zabala
2015. Premio ao mellor look de muller: Ander Oiarbide Ruiz de Azua
2016.VI. Premio ao mellor look de muller: Miren Azkarate Badiola
2017. VII. Premio á mirada feminina: Axun Ertzibengoa, por "Arantxa Erriondo, euskararen hauspo"
2018. VII. Mira as mulleres: Premio Iñigo Legorburu Arregi, por «Kontxi Urkijo, esperantzaren mezularia»
2019. IX. Female Gaze Award: Eli Etxabeguren por Errenteria herria, memoriaren alzheimer e Gaze Award para mulleres, Goiatz Labandibar, por Errenteriako Merkatua, mulleresen plaza .
.jpg)
