Ao tempo que estudaba Xeoloxía, traballou como corrector e en 1943 publicou a súa primeira obra ("Truila e Miltar") no suplemento do xornal La Prensa. Tras terminar a súa licenciatura, casou con Elsa Sánchez. Decidiu abandonar a Xeoloxía e dedicarse a escribir.
Comezou a traballar para as editoriais Codex e Abril achegando relatos infantís e de divulgación científica. Produciu os seus primeiros guións de historieta para a revista Cinemisterio, da editorial Abril, en 1951: "Alan e Crazy", "Lord Commando" e "Ray Kitt"; este último marcou o inicio da súa colaboración con Hugo Pratt.
O primeiro dos seus personaxes importantes foi o piloto de probas Bull Rocket, que apareceu por primeira vez no número 176 da revista Misterix de 1952, debuxado polo italiano Paul Campani.
A este seguiu o Sarxento Kirk en 1953, con Pratt. Aínda que partindo do xénero clásico do western, encarouno dunha forma innovadora, eludindo os habituais clichés do xero. Orixinalmente Oesterheld pensara en Kirk como nunha sorte de Martín Fierro na Pampa arxentina, pero a editorial solicitoulle que situase a acción nos Estados Unidos.[3]
No número 297 de Raio Vermello apareceu o boxeador O Indio Suárez, debuxado por Carlos Freixas.
Os seus personaxes comezaron a ser populares. Nesta época colaborou tamén coas editoriais Códex e Columba.
Ediciones Frontera
Oesterheld nos tempos de Editorial Frontera.
En 1957 fundou, xunto co seu irmán Jorge, Ediciones Frontera, que comezaría publicando versións noveladas das historietas de Bull Rocket e o Sarxento Kirk. O éxito impulsou a Oesterheld a publicar as revistas Hora Cero e Frontera, a maior parte de cuxos contidos escribía el mesmo. Para desvincularse da editorial Abril, Oesterheld negociou co seu editor que deixaría alí ao personaxe de Bull Rocket (que continuou sendo publicado por dita editorial, con outros equipos creativos), pero conservaría a Kirk.
Debe notarse que en varias ocasións Oesterheld asinaba os seus traballos con pseudónimos, como "H. Sturgiss" ou "C. de la Vega"; o seu irmán utilizaba o pseudónimo de "Jorge Mora".
O éxito da editorial motivo a expansión das revistas, a títulos anexos como Hora Cero Semanal, Hora Cero Mensual e Frontera Mensual.
O seguinte personaxe de renome creado por Oesterheld foi Ernie Pike, un correspondente de guerra que relata batallas da segunda guerra mundial. Está baseado no cronista real Ernest Pyle, aínda que Pratt modelou o seu rostro a partir do do propio Oesterheld, por mor dun chiste mal interpretado.[4] Tomando de novo un xénero con numerosos clichés, o autor deulle un enfoque persoal ao non centrar a acción nas batallas ou en dividir aos combatentes en heroes e viláns, senón centrarse en historias tráxicas de soldados habitualmente descoñecidos. A publicación foi un éxito, e o personaxe tivo as súas propias revistas, como Cuaderno Rojo ou Grandes batallas.
O 4 de setembro de 1957 apareceu o personaxe máis exitoso da editorial: O Eternauta, con debuxos de Francisco Solano López, en Hora Cero semanal. A historia, que fala sobre un viaxeiro da eternidade que se aparece en casa do propio Oesterheld e cóntalle a historia dunha terrible invasión extraterrestre en Buenos Aires, publicouse por entregas semanais ata 1959, cun grande éxito. A historieta coñeceu numerosas reedicións durante os anos seguintes.
A editorial pechou ao cabo de cinco anos, debido a problemas económicos, o éxodo de gran parte dos debuxantes e á venda de títulos a outras editoriais, que a levaron finalmente á quebra[5]. Cando as débedas eran xa insostibles, a editorial Emilio Ramírez quedoullas como forma de pago en 1961. En 1962 os títulos pasaron a Vea y Lea, e publicáronse ata 1963.
Logo de Editorial Frontera
Logo do peche de Frontera, Oesterheld seguiu escribindo para outras editoriais. En 1961 a editorial Abril vendeu a Yago as publicacións Misterix e Rayo Rojo. Oesteheld volveu traballar nelas e o 20 de xullo de 1962 comezou en Misterix, xunto a Alberto Breccia, outra das súas creacións máis aclamadas pola crítica: Mort Cinder. Outras historias que creou foron "El indio Watami", con debuxo de Jorge Moliterni; "León Loco", con Ernesto García; e "Lord Pampa", con Solano López.
Coas grandes publicacións xa pechadas, apareceron varios personaxes de curta duración, como "Ronnie Lea el muertero", "Tornado" (para a editorial Zig Zag de Chile), "Géminis" etc.
A súa obra foi adquirindo progresivamente maiores tinguiduras de compromiso político. Por 1968 a editorial Jorge Álvarez decidiu realizar unha serie de biografías de figuras históricas de América Latina adaptadas á historieta. Realizouse unha sobre o Che Guevara e planeábase unha segunda sobre Eva Perón, pero ao saír á venda o goberno militar retirouna e secuestrou os orixinais.[6] A biografía historietística de Eva Perón non chegou a terminarse (aínda que anos máis tarde a editorial Doedytores rescataría os orixinais e publicaríaa[7], e o resto do proxecto foi abortado.
En 1969 escribiu en colaboración con Breccia unha nova versión do Eternauta para a revísta Gente, cun guión politicamente máis comprometido. A publicación foi cancelada, e boa parte da historia orixinal foi resumida para non deixala inconclusa. Tamén publicou uns microrelatos baixo o título de "Sondas" no libro colectivo "Los argentinos en la luna" para as Ediciones de la Flor.
Durante a ditadura militar de 1970 na Arxentina, o autor uniuse, xunto coas súas fillas, á agrupación guerrilleira Montoneros, da que foi xefe de prensa[8].
Cun estilo similar ao da frustrada versión do Eternauta escribiu entón, sobre outra invasión extraterrestre, "La Guerra de los Antartes". Foi publicada na revista 2001 e logo no diario Noticias (non confundir coa revista homónima), pero finalmente quedou inconclusa. Este diario, tamén relacionado co movemento montonero na percepción popular, foi clausurado xunto con outras publicacións o 27 de agosto de 1974 polo decreto Nº 630. Esta historieta non só representaba unha invasión extraterrestre, senón que tamén mostraba á Arxentina previa á mesma como unha utopía que representaba os idearios políticos do movemento ao cal Oesterheld estaba afiliado.
Para 1975 xa todo o traballo era para Edicións Record, con creacións como "Nekrodamus", "Loco Sexton", "Wakantanka" ou "Galac Master". En 1976 fíxose unha reedición de O Eternauta, e o seu éxito motivou a creación dunha segunda parte: El Eternauta II. Volveu contar con debuxos de Solano López, pero reflectía no guión o seu compromiso político, mostrando ao Eternauta como un caudillo que guiaba a un pobo oprimido para alzarse contra un goberno opresor e derrotalo a calquera prezo. Isto xerou algúns conflitos con Solano López, quen non estaba completamente de acordo[9], e presións constantes de parte do goberno.
Desaparición
Oesterheld pasou á clandestinidade, desde onde finalizou o guión, e o 27 de abril de 1977 foi secuestrado polas forzas armadas en A Prata, xunto coas súas catro fillas: Diana (21), Beatriz (19), Estela (25) e Marina (18).[10] Nunca máis volveu ser visto, e converteuse nun dos 30.000 desparecidos polo chamado Proceso de Reorganización Nacional. Tamén desapareceron os seus xenros e netos. Adoita asegurarse que a súa "desaparición" debeuse ao malestar que producía á ditadura a súa biografía do Che Guevara, ao alto compromiso político da última parte de O Eternauta, á súa militancia en Montoneros ou a unha combinación de todos estes motivos[11], pero as causas reais descoñécense, xa que o proceso non celebraba xuízos nin gardaba rexistros de tales operacións.
Do seu paso por centros clandestinos de detención como o chamado "Sheraton" entre novembro de 1977 e xaneiro de 1978 quedan testemuños como os dalgúns compañeiros:
"Su estado era terrible. Permanecimos juntos mucho tiempo. [...] Uno de los recuerdos más inolvidables que conservo de Héctor se refiere a la Nochebuena del '77. Los guardianes nos dieron permiso para sacarnos las capuchas y para fumar un cigarrillo. Y nos permitieron hablar entre nosotros cinco minutos. Entonces Héctor dijo que por ser el más viejo de todos los presos, quería saludar uno por uno a todos los presos que estábamos allí. Nunca olvidaré aquel último apretón de manos. Héctor Oesterheld tenía sesenta años cuando sucedieron estos hechos. Su estado físico era muy, muy penoso".Eduardo Arias (fragmento)[12])
Tamén estivo detido en "El Vesubio" Non se coñecen de certo as circunstancias nin a data precisa da morte de Oesterheld, aínda que se supón que tivo lugar en 1978.
A Fiscalía de Nuremberg, Alemaña, investigou tamén o secuestro e desaparición forzada na Arxentina de Héctor Oesterheld. O seu caso foi presentado pola Coalición contra la Impunidad en Argentina, que o 2004 recibiu o Premio de Solidariedade de Bremen, outorgado polo Senado desa cidade hanseática. O Premio foi recibido polo pastor Kuno Hauck e por Elsa Sánchez, a esposa de Héctor, en representación da Comisión de Familiares dos Desaparecidos e asasinados alemáns ou descendentes de alemáns na Arxentina.
O legado
Tras a morte de Oesterheld realizáronse numerosas homenaxes á súa memoria.
Un dos primeiros foi en 1983, logo do final do goberno militar. Félix Saborido realizou para a revista Feriado Nacional unha ilustración que reunía á maior parte dos personaxes do autor, manifestándose cunha enorme pancarta coa pregunta "Onde está Oesterheld?"
En 1991 realizouse na estación Uruguai da Liña B de subte de Bos Aires un mural que reproduce unha escena da versión do Eternauta de Oesterheld e Breccia, xunto a outras coa imaxe clásica do personaxe segundo Solano López. Colaboraron na realización La Casa del Ceramista, Cerámicos Scop e Hornos Citesiem.[13]
O 27 de setembro de 1997 púxoselle o seu nome a unha praza situada en Porto Madero, entre as rúas Azucena Villaflor, Macacha Güemes, Intendente Giralt e Avenida dos Italianos. A medida, proposta pola concelleira María Naddeo, foi aprobada polo Consello Deliberante da cidade de Bos Aires o 28 de agosto anterior, en forma unánime[14]
En 2002 desenvolveuse a mostra Héroes Colectivos no Palais de Glace, que rendeu tributo á vida, obra e ética do artista.
Publicacións orixinais
A súa obra distínguese polos seus personaxes sometidos a ambientes tenebrosos, que loitan pola xustiza, aínda que sen caer no maniqueísmo.
Poden distinguirse tres etapas, de acordo coa historia editorial do autor descrita con anterioridade:
Sargento Kirk, creado con Hugo Pratt para a revista Misterix, publicada pola Editorial Abril en 1952. Western protagonizado por un sarxento que deserta do exército para defender aos indios.
Tarpón, con debuxo de Daniel Haupt.
Uma-Uma, con debuxo de Francisco Solano López
Indio Suárez, con debuxo de Carlos Freixas e Carlos Cruz.
Oesterheld xunto a varios exemplares da súa publicación, Hora Cero
Ediciones Frontera
Ticonderonga (1957), con debuxo de Hugo Pratt e Gisela Dester. Bélica.
Rolo, el marciano adoptivo (1957), con Francisco Solano López. De ciencia ficción.
Nahuel Barros' (1957), con debuxo de Carlos Roume.
Ernie Pike (1957), con debuxo de Hugo Pratt, Francisco Solano López, Alberto Breccia, Julio Schiaffino, Tibor Horvath, Rubèn Sosa, Abel Balbi,Leopoldo Duranona, Josè Munoz e outros. Bélica.
El Eternauta (1957-1959), a máis popular das súas obras, debuxada por Solano López. Historia de ciencia ficción publicada orixinalmente na revista Hora Cero Semanal, onde o autor conta o seu encontro cun viaxeiro no tempo.
Evita, vida y obra de Eva Perón (1970), con debuxo de Alberto Breccia, biografía de Eva Perón. Non publicada no seu momento, foi reeditada por Doedytores en 2002
450 años de Guerra Contra el Imperialismo (1973), con debuxo de Leopoldo Durañona, reeditada en 2004 co nome: "Latinoamérica y el Imperialismo, 450 años de guerra".
El Eternauta II (1976), con debuxo de Solano López, máis comprometida ca primeira, ao estar a historia ambientada nunha Arxentina futura gobernada por unha terrible ditadura.
Reedicións
O grande impacto de Oesterheld na historieta arxentina pode ser apreciado no feito de que unha enorme parte das súas obras, non soamente O Eternauta, fosen reeditadas ou recompiladas no país noutros momentos, posteriores ás súas publicacións orixinais. Entre algunhas destas reedicións pódense citar:
2007 - "Nueva Biblioteca Clarín de la Historieta" Nº 15
El Eternauta - primeira versión, con Solano López
1961 - recompilación en tres partes pola Editorial Ramírez
1975 - recompilación completa por Ediciones Record. Este tomo reimprimiríase en numerosas ocasións ó longo dos anos, aínda que Solano López asegura que a editorial nunca lle pagaba por iso[15]
1998 - Reedición completa en sentido vertical, con dúas páxinas apaisadas por folla. Inclúe un capítulo unitario aparecido Hora Cero extra e debuxos do Eternauta por outros autores.
2000 - "La Biblioteca Argentina - Serie Clásicos Nº 24" del diario Clarín
2004 - "Biblioteca Clarín de la Historieta" Nº 5, del diario Clarín. Coas páxinas axustadas ao formato do libro
2006 - "El Eternauta - 1957-2007: 50 años" por Doedytores. Formato orixinal da revista Hora Cero
El Eternauta - versión con Alberto Breccia
1982 - "Los libros de Humor" Nº 3, de Ediciones de la Urraca.
1997 - "El Eternauta y otras historias" por Ediciones Colihue. A publicación estaba acompañada tamén por outras publicacións menos coñecidas de dita dupla creativa, como Richard Long, Doctor Morgue, Borman lo vio así etc.
Oesterheld inclúese a si mesmo como personaxe na primeiro versión do Eternauta, nunha forma de metaficción. O seu rol na historia é escoitar o relato de Juan Salvo, e ao final da mesma proclama a súa intención de dar a coñecer o que escoitou escribindo unha historieta sobre todo iso.
Logo volve utilizarse a si mesmo para a segunda parte do Eternauta. Nesta é un participante activo da historia, e ocupa un rol de narrador da mesma.
É utilizado tamén en O Eternauta - terceira parte para un rol similar ao da segunda parte, aínda que aquí xa non se trataba de Oesterheld autoescribiéndose senón dun traballo do guionista Alberto Ongaro.
Finalmente, incluír nunha homenaxe en Animal Urbano 7, de decembro de 2000. Reproducía unha escena con Oesterheld detido polos militares, creada a partir do testemuño de Carlos Scarpari, incluído no filme HGO.
↑"Nun principio, Oesterheld creara a este Sarxento para que fose unha especie de Martín Fierro, un soldado da fronteira Bonaerense, renegado do seu exército e amigo dos indios do noso país. Decisións editoriais modificaron a contorna do personaxe e converteuse en Kirk, no Afastado Oeste, co seu amigo indio Maha, fillo do cacique dos Tchatogas" - Nova Biblioteca Clarín da Historieta 3: Sarxento Kirk / Ernie Pike.
↑"[...]...segundo HGO, o seu rostro foille posto a Ernie por mor dun chiste mal entendido por Pratt, primeiro debuxante da serie" - Comiqueando Edición Especial Nº 2.
↑"Logo veu a decadencia -éxodo dos grandes debuxantes a partir de 1959: Pratt, Roume, Breccia, Do Castelo, Solano López etc-, os problemas económicos, a venda dos títulos a outra editorial (Emilio Ramirez, desde marzo de 1961;Vexa e Lea no último tramo, a partir de 1962) e o final". (O libro de Fierro de Oesterheld).
↑"Apenas Che apareceu á venda, Oesterheld comezou a traballar no argumento de Evita e consecuentemente Breccia empezou cos debuxos. No medio disto, Che foi retirado da venda e os orixinais -sóubose despois- destruídos" - Javier Doeyo, en Evita, vida e obra de Eva Perón, Doedytores.
↑"En maio de 2001, o editor Javier Doeyo atópase (segundo el mesmo conta, buscando un capítulo perdido de "Buscavidas", que coherente) co guión orixinal de Oesterheld. E vía computadora realiza o reencontro que na historia real nunca se plasmou cos orixinais do Vello (N: por Alberto Breccia)" - Comiqueando Edición Especial Nº2.)
↑Oesterheld nesa época formaba parte da estrutura de prensa de Montoneros - A guerra dos Antartes, de Edicións Colihue
↑"Eu vino unha ou dúas veces máis e as últimas veces foi cando eu protestei porque el excedíase no contido militante e subversivo. Non é que eu lles tivese simpatía aos militares nin ao seu sistema, senón que o que el propuña, a mensaxe de Montoneros, tampouco era da miña agrado." - Solano López en Comiqueando Nº12.
↑Andrés Accorsi:Volviendo al tema de El Eternauta, ¿Scutti (N: editor de Ediciones Record) le paga cada vez que lo reedita? Solano Lopez: ¿A mí? (carcajada) No, no - Reportaje a Solano López en Comiqueando 12
