Karistiar

Karistiarrak eta inguruko tribuak bizi ziren eremua erakusten duen mapa, gaur egungo Euskal Herria ere ageri dela.

Karistiarrak[1] (latinez: caristii edo carietes eta greziarrez: karistoi) antzinako erromatarrek Hispania lurraldearen iparraldean kokatu zuten tribu bat da, Deba ibaiaren mendebaldean eta Nerbioiren ekialdean, hau da, gaur egungo Bizkaian (Enkarterri izan ezik) eta Arabako mendebaldean.

Eremua

Deba ibaitik ekialdeko lurraldetan auzo zituzten barduliarrak, eta Nerbioi ibaitik mendebalera autrigoiak. Hegoaldetik, karistiarrak, autrigoiak eta barduliarrak bizi ziren Trebiñu edo Uda aldera. Ptolomeok eta Pliniok eman zituzten karistiarrei buruzko berriak.[2] Estrabonek eta Ponponio Melak ez zuten haiei buruz idatzi. Pliniok carietes izena eman zien. Ptolomeok dioenez, karistiar hiriak ziren Suessatio edo Souestasion (egungo Arkaia, Gasteiztik hurbil, erromatarren Astorga-Bordele galtzadan), Tullica edo Toullika (egungo Tuyo) eta Beleia edo Oveldia (Veleia edo Iruña, Astorga-Bordele erromatar galtzadan.[3]). Veleia da, karistiar hirien artean, hobekien ezagutzen duguna[4].

Zalantzazkoa da ea kantabriei, zeltiberiarrei ala baskoiei loturik ziren (adibidez, baskoiekiko lotura baztertzen du baskoitze berantiarraren teoriak). Edonola ere, Goi Erdi Aroan inork ez zituen jada karistiarrak aipatzen, eta haien bizileku izandako lurretan Bizkaia eta Araba sortuko ziren. Aditu batzuen ustez, karistiar, autrigoi eta barduliarren arteko harreman etniko, politiko eta linguistikoek herrien batasuna bultzatu zuten.[5]

Hizkuntza

Adituek luze eztabaidatu dute ea euskarari lotutako hizkuntzaren bat hitz egiten zuten ala indoeuropar hizkuntzaren bat zuten, baina oraindik ez dute ondorio argirik atera. Karistiar jatorriko toponimoek indoeuropar, aurrezelta edo zelta itxura dute: Tullica (Tullo "haran"), Suessatio (" kokaleku on"). Barduliar jatorrikoek bezala, ez dute aitzineuskararekin loturiko aurrizkirik, baskoien Iltur-, -berri, -egi/-eki edo antzekorik.

Karistiarrak bizi ziren lurraldea bizkaieraren gaur egungo eremuarekin gutxi gorabehera bat datorren arren, egungo euskalkiaren eta erromatarren aurretiko tribu haren arteko harremanik ez da. Izan ere, bizkaiera askoz geroago sortu zen, VIII. mendearen inguruan.[6][7]

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia. (2015-1-30). 174. araua: Antzinateko herriak. Ekialdeko eta Europako herriak. , 9 or..
  2. ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Emborujo, A., Ortiz de Urbina, E. & Santos, J.. (1992). «Reconstrucción paleogeográfica de autrigones, caristios y várdulos» Complutum (2): 449..
  4. ↑ (Gaztelaniaz) González-Rodríguez, Mª Cruz; Fernández Corral, Marta. (2022). «El grupo de población caristio (Carietes/Karistoi) en época romana a través de las fuentes escritas» Memoria de Iruña-Veleia 2010-2020 (Arabako Foru Aldundia).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Gurrutxaga, Ildefonso. Localización de algunas ciudades várdulas citadas por Mela y Ptolomeo. Euskomedia.
  6. ↑ «Araba euskararen lurralde peto-petoa» Euskaraba 2010-02-25.[Betiko hautsitako esteka]
  7. ↑ Zuazo, Koldo. (2007-12-09). «Euskalkien jatorriaz eta bilakaeraz» Berria.

Kanpo estekak

Read other articles:

Gunung Qingcheng

Gunung QingchengSitus Warisan Dunia UNESCOLokasiKota Dujiangyan, Sichuan, Republik Rakyat TiongkokBagian dariGunung Qingcheng dan Sistem Irigasi DujiangyanKriteriaKebudayaan: (ii)(iv)(vi)Nomor identifikasi1001Pengukuhan2000 (Sesi ke-24)Koordinat31°0′6″N 103°36′19″E / 31.00167°N 103.60528°E / 31.00167; 103.60528Koordinat: 31°0′6″N 103°36′19″E / 31.00167°N 103.60528°E / 31.00167; 103.60528 Situs Warisan Dunia UNESCOBag...

 

Michael Bambang Hartono

Ini adalah nama Tionghoa-Indonesia, marganya adalah Hartono (黃) Michael Bambang HartonoLahir2 Oktober 1939 (umur 84)Kabupaten Kudus, Jawa Tengah, Hindia BelandaNama lainOei Hwie SiangPekerjaanPengusahaDikenal atasDjarumBank BCAPolytronSarana Menara NusantaraBlibliKekayaan bersihUS$ 23,6 Miliar ( US$ 222 Juta) (3 Maret 2023)[1]Orang tuaOei Wie Gwan (ayah)KerabatRobert Budi Hartono (adik)Situs webwww.djarum.com Michael Bambang Hartono Hanzi tradisional: 黃惠祥 Hanzi ...

 

Vatican

Pour les articles homonymes, voir Vatican (homonymie). Ne doit pas être confondu avec Saint-Siège. État de la Cité du Vatican(it) Stato della Città del Vaticano (la) Status Civitatis Vaticanæ Drapeau du Vatican Armoiries du Vatican Hymne en latin : Inno e Marcia Pontificale (« Hymne et Marche pontificale ») Administration Forme de l'État Monarchie absolue, de droit divin et élective Pape François Président du gouvernorat Fernando Vérgez Alzaga ...

Бисексуальность

Флаг гордости бисексуалов Бисексуальность      Сексуальные ориентации Бисексуальность Пансексуальность Полисексуальность Моносексуальность Сексуальные идентичности Би-любопытство Гетерогибкость и гомогибкость Сексуальная текучесть Исследования Шк...

 

Président du Sénat de Brême

Cet article est une ébauche concernant la politique. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Président du Sénat de Brême Drapeau du Brême. Titulaire actuelAndreas Bovenschulte (SPD)depuis le 15 août 2019 Création 4 mai 1945 Mandant Bürgerschaft Durée du mandat 4 ans Premier titulaire Erich Vagts (Ind.) modifier  Le président du Sénat de Brême (en allemand : Präsident des Senat...

 

1982 Albanian parliamentary election

Parliamentary elections in Albania Politics of Albania Constitution Human rights Executive President: Bajram Begaj (list) Prime Minister: Edi Rama (list) Deputy Prime Minister: Belinda Balluku (list) Cabinet Legislature Parliament Speaker: Lindita Nikolla (list) Committees Members Leader of the Opposition Judiciary Constitutional Court Administrative Court Court of Justice (ordinary jurisdiction) Supreme Court Administrative divisions Counties Municipalities CitiesVillages Elections Recent el...

美国众议院

此條目需要补充更多来源。 (2021年7月4日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目，无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者：请搜索一下条目的标题（来源搜索：美国众议院 — 网页、新闻、书籍、学术、图像），以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源（判定指引）。 美國眾議院 United States House of Representatives第118届美国国会众议院徽章 众议院旗...

 

Anfield (suburb)

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Anfield suburb – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2009) (Learn how and when to remove this message) This article is about the suburb in the city of Liverpool. For the football stadium, see Anfield. Human settlement in EnglandAnfieldAnfiel...

 

Malabar Coast moist forests

Ecoregion in India Malabar Coast moist forestsChital (Axis axis) in Sanjay Gandhi National ParkMap of the Malabar Coast moist forests ecoregionEcologyRealmIndomalayanBiometropical and subtropical moist broadleaf forestsBorders List Deccan thorn scrub forestsNorth Western Ghats moist deciduous forestsNorth Western Ghats montane rain forestsSouth Western Ghats moist deciduous forestsSouth Western Ghats montane rain forests GeographyArea34,219 km2 (13,212 sq mi)CountryIndiaStatesG...

Monumen Trisula

Monumen TrisulaMonumen Trisula dari samping kanan, 2010LokasiJalan Trisula, Bakung, Kecamatan Bakung, Kabupaten Blitar, Jawa TimurPembukaan pertama18 Desember 1972Didedikasikan kepadaPrajurit TNI yang tergabung dalam Operasi Trisula Monumen Trisula adalah sebuah monumen untuk mengenang Operasi Trisula di Desa Bakung, Kecamatan Bakung, Kabupaten Blitar, Jawa Timur, Indonesia; diresmikan pada tanggal 18 Desember 1972 oleh Deputi Kasad Letjen TNI Mochamad Jasin.[1][2] Monumen Tri...

 

Sexual network

Social structure defined by sexual interactions between its members This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (March 2015) (Learn how and when to remove this message) Part of a series onSociology History Outline Index Key themes Society Globalization Human behavior Human environmental impact Identity Industrial revolutions 3 / 4 / 5 Social complexity Soc...

 

Elizabeth City, North Carolina

For the incorporation of the Virginia Colony, see Elizabeth City (Virginia Company). Not to be confused with Elizabethtown, North Carolina. City in North Carolina, United StatesElizabeth City, North CarolinaCityElizabeth City facing the Pasquotank River FlagSealNickname(s): Harbor of Hospitality,[1] Best City in the 252, Betsy City, E.C., Queen of the Albemarle, River CityLocation in Pasquotank County in the state of North CarolinaCoordinates: 36°17′39″N 76°14′16″Wþ...

Cristallo ionico

Questa voce sugli argomenti chimica fisica e mineralogia è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Questa pagina sull'argomento chimica sembra trattare argomenti unificabili alla pagina Composto ionico. Puoi contribuire unendo i contenuti in una pagina unica. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Struttura cristallina del cloruro di sodio (salgemma) Un cristallo ionico è un cris...

 

سيستو (سردينيا)

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أكتوبر 2019) سيستو   الاسم الرسمي (بالإيطالية: Sestu)‏    الإحداثيات 39°17′58″N 9°05′31″E / 39.2994357°N 9.0918303°E / 39.2994357; 9.0918303   [1] تقسيم إداري  البلد إيطا...

 

Stefania (låt)

Stefania Singel av KalushUtgiven7 februari 2022Längd2:59SkivbolagSony Music EntertainmentStefaniaEurovision Song Contest 2022-bidragLand UkrainaArtist(er)Kalush OrchestraSpråkUkrainskaSemifinalresultat1:aSemifinalpoäng337Finalresultat1:aFinalpoäng631FöreträdareShum (2021)EfterträdareHeart of Steel (2023) Stefania (ukrainska: Стефанія) är en låt på ukrainska framförd av Kalush Orchestra. Låten vann Eurovision Song Contest 2022 i Turin. I samband med Rysslands invasion ...

Liberty Island (cheval)

Liberty Island Liberty Island dans le Yushun Himba Père Duramente Mère Yankee Rose Père de mère All American Sexe Femelle Naissance 2 février 2020 (4 ans) Pays de naissance Japon Pays d'entraînement Japon Éleveur Northern Farm Propriétaire Sunday Racing Co. Ltd Entraîneur Mitsumasa Nakauchida Jockey Yuga Kawada Rating FIAH 121 Nombre de courses 8 Nombre de victoires 5 (3 places) Gains en courses ¥ 835 569 000 Distinction Pouliche de 2 ans de l'année au Japon (2022)P...

 

Bhubaneswar

Metropolis in Odisha, India Metropolis in Odisha, IndiaBhubaneswar Ekamra-Kshetra, City of TemplesMetropolisSkyline of BhubaneswarUdayagiri CavesRajarani TempleNandankanan Zoological ParkLingaraja TempleKalinga StadiumKalinga Institute of Industrial TechnologyNicknames: Sports Capital of India Temple City of India Startup Hub of East India[1]BhubaneswarMap showing Bhubaneswar in OdishaShow map of OdishaBhubaneswarBhubaneswar (India)Show map of IndiaBhubaneswarBhubaneswar (Asia)Sh...

 

Superpower

State with extensive power or influence over much of the world This article is about the geographic and political term. For the fictional superhuman abilities, see Superpower (ability). For other uses, see Superpower (disambiguation). It has been suggested that Potential superpower be merged into this article. (Discuss) Proposed since May 2024. Superpower describes a sovereign state or supranational union that holds a dominant position characterized by the ability to exert influence and proje...

Ploughshares Fund

Non-profit anti-nuclear organization This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Ploughshares Fund – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2013) (Learn how and when to remove this message) Ploughshares FundFormation1981; 43 years ago (1981)FounderSally LilienthalLocation...

 

Hunebed

Hunebed D27 in Borger, het grootste hunebed van Nederland Jentilarri: een type dolmen uit Baskenland. De bouw hiervan wordt toegeschreven aan reuzen; de Jentil Reuzen bouwen de hunebedden; ets van Gerrit van Goedesbergh in het boek van Picardt, 1660 Mannen beklimmen het Bülzenbett bij Bremerhaven, ca. 1604 Een man staat op Labby Rock. De deksteen is 4,5 meter lang, 2,7 meter breed en 2,4 meter dik en er groeit dophei op de steen, 1879 Cnoc an Bhrúnaigh, Browneshill-Dolmen of Brownes Hill h...