Gartzia Enekoitz Iruñekoa

Ez nahasi Gartzia Enekoitz Sobrarbekoarekin.
Gartzia Enekoitz Iruñekoa

Iruñeko erregea

852 (egutegi gregorianoa) - 882 (egutegi gregorianoa)
← Eneko Arista - Orti Gartzeitz →
Sobrarbeko erregea

851 - 870
← Eneko Arista - Orti Gartzeitz →
Bizitza
JaiotzaIruñea, 810 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea Nafarroa Garaia, Euskal Herria
HeriotzaIrunberri, 882 (egutegi gregorianoa) (71/72 urte)
Hobiratze lekuaLeireko monasterioa
Familia
AitaEneko Arista
AmaOneka Beraskoitz Iruñekoa
Ezkontidea(k)Urraka Aragoikoa
Leodegundia Ordoñez
Seme-alabak
Haurrideak
LeinuaArista leinua
Hezkuntza
Hizkuntzakeuskara
Jarduerak
Jarduerakagintaria

Gartzia Enekoitz edo Gartzia I.a Enekoitz[1][2] (latinez: Garsea Enneconis, arabieraz: قرسية بن ونقه البشكنشي‎‎, Gharsiya ibn Wannaqo al Baškuniši; 810 aldean - Oibar, 882) Iruñeko buruzagia izan zen 851-882 bitartean. 842. urteaz geroztik erregeorde izana zen.

Biografia

Erregeordetza

Eneko Arista erregearen eta Oneka Beraskoitzen semea omen zen.[3] Gartzia Enekoitzek Kordobako emirraren gortean ikasi zuen. Bertan gatibu omen zegoen. Aitaren kanpainak aurrera eraman zituen bere erreinaldiaren azken urteetan.

840. urtean Abd Allah ibn Kulayb Zaragozako wāliak Eneko Aristaren eremuak eraso zuenez, Musa ibn Musa bere anaia matxinatu zen.[4] Gartzia Enekoitz aritu zen erregeorde- agian 841ean gaixotasun batek Eneko Arista elbarritu utzi zuen eta[5]- Orti Enekoitz (arabieraz: فرتون بن ونّقه‎, Furtūn ibn Wannaqo) bere osabarekin batera. Biek Musarekin bat egin zuten Kordobako emirerriaren aurka. Elkarrekin Harit omeiatar jenerala irabazi eta bederatzi hilabetez izan zuen preso[6]. Abd ar-Rahman II.a emirrak hurrengo urteetan zigor-kanpainak ordenatu zituen. 843an izandako gudu batean, Orti Enekoitz hil zen, Musak zaldia galdu eta oinez ihes egin behar izan zuen, Eneko Aristaren semea eta Gartziaren anaia zen Garindo zauritua izan zen eta noble batzuk, artean Berasko Gartzeitz, bando aldatu eta Abd ar-Rahmanen alde egin zuten.[7] Musulmanek, porrotaren ondorioz, haien tropak hiriburuan sartu zituzten [8] eta Harit askatu zuten, Musa ibn Musa Arnedoko wali izateko izendapenaren truke. Bien bitartean Europan Verdungo banaketa adostu zuten urte hartako abuztuan.[9]

Hurrengo urtean, 844an, Garindo Enekoitzek eta Musaren semea zen Lubb ibn Musak berriro kordobarren aurka egin zuten, eta Musa makurrarazi zuten. 845ean kanpaina labur bat egin ondoren, bakea adostu zuten.[10][11] 850. urtean, Musa berriro matxinatu zen, aritzatarren laguntzarekin,[10]. Urte hartan ere, Induo (adituen ustez Eneko Arista) eta Mitio (Pérez de Urbelen ustetan Ximeno Iruñekoa[12], baina Sánchez Albornozek ez du hori onartzen[13]) "nafarren dukeen" ordezkariei harrera egin zieten Frantziako Gortean. Karlos Burusoila Mendebaldeko Frantzia eta Akitaniako erregearekin bake-ituna egin zuten. Eneko Arista 237. islamiar urtean hil zen, hau da, 851ko amaieran edo 852ko hasieran,[10] eta Gartzia Enekoitz bilakatu zen ordezkari.

Erreinaldia

Enekoren heriotzan, Musa ibn Musak Muhammad I.a Kordobakoa emir berriarekin harremanak estutu eta Gartzia Asturiasko kristauen aliantzara aldatu zen. Aita bezala, badaude Bigorreko kondea ere izan zela ziotenak baina ez dago teoria babesten duen iturririk.[14]

859an Björn Järnsidak eta Hasteinek zuzendutako 69 itsasontziko normandiar espedizio batean atxilotu zuten[15]. 70.000 urrezko dinareko bahisari ordainduta aske[5][16], Iruñeko Erresumak Banu Qasiekin izandako itunak uko eta Asturiasko Erreinura hurbildu zen. Musa ibn Musak iruindarren eskuetan zegoen Albelda hiria eraso zuen. Gartzia Enekoitzek Ordoño I.a Asturiaskoa aliatu eta 859an Laturce mendiko guduan musulmanak mendean hartu zituzten.[17] Kristauen garaipenak Banu Qasien boterearen galera eta Kordobako erantzuna eragin nuen.

Hori zela eta, 860an musulmanek Orti Gartzeitz semea preso eraman zuten Kordobara hogei urteko eperako.[5] 870ean, Gartzia Amrus ibn Jusuf musulman matxinoarekin bat egin zuen, honek Huescako walia zen Musa ibn Galind bere iloba erail bazuen ere. Hurrengo urtean, antza denez, berriro Musa ibn Musaren semeekin bat egin zuen, hauek berriro Kordobaren aurkako matxinada berri bat egiten ari zela.

Adituek Gartziaren heriotzaren dataz eztabaidatu dute, bere erreinaldiaren azken urteei buruzko iturririk ez daudelako. Batzuen ustez, 870. urtetik 880. urtera (Orti Gartzeitzen itzulia), Gartzia Ximenitz, Ximeno Gartzeiz semea (Ximeno etxea), Iruñeko erregeordea zela ematen du. Hala ere, ez daude hau egiaztatzen duen iturririk. Sánchez Albornozek semea jaioterrira itzuli zenean oraindik bizirik zegoela zioen.[13] Teoria hau jarraituz, litekeena da Balpardak aipaturiko tradizioa fidegarria izatea: Gartziak Umar ibn Hafsunekin batera Oibar aldean 882 borrokatu eta iruindar buruzagia bertan hil zen (nahiz eta bere adina, 84 urte, neurriz gainekoa izan). Tradizio honen arabera, Banu Qasitarren familia buruzagietako batek, Muhammad ibn Lubbek, bere familiaren aurka oldartu eta Zaragoza, Valtierra, Tutera eta Deioko Donezteberaino handitu zituen bere jabetzak. Iruindarren eremuetan sartu eta Gartzia Enekoitz erregearen aurka borrokatu zen. 882. urtean, Oibarko gaztelua suntsitu egin zuen, eta gaur egun gotorlekutik ezer ez da geratzen, gaztelua zegoen lekuari "inguraketa" deritzo.

Bere erreinaldian Donejakuera joaten ziren bidaiarien aldeko lehenengo ekintzak martxan jarri ziren, geroko "Donejakue Bidea" eginez.

Ezkontzak eta seme-alabak

Gartziaren emazteen izatekidetasuna zeharo ezezaguna. Testu batek esaten du Gartziak Urraka Ximenitz —Aragoiko kondesa (852-870)— zuela emaztea, baina lehen emazte ezezagun bat omen zuen. Batzuen ustez, Banu Qasiko emakume bat izan zitekeen, agian Musa ibn Musa ibn Furtunaren alaba.[18] Rodrigo Ximenitz Arradakoak, berriz, Gartziak Urracam, de Regio semine ezkondu zuela esan zuen. Jean Jaurgainek, esaldia itzultzean, Baskoniako dukerriaren errege-leinukoa zela esan zuen. Bestetik ezaguna da Leodegundia Ordoñez Asturiaskoak, Ordoño I.aren alaba, Iruñeko buruzagi bat ezkondu zuen, ziur asko Gartzia Enekoitz.[19]

Edonola ere, seme-alaba hauek izan omen zituen:

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia. 192. araua: Iruñeko eta Nafarroako Erresumako errege-erreginen izenak. .
  2. ↑ Gartzia Enekoitz (852-882) benetan errege izan bazen (eta horretan iturri guztiak ez datoz bat) Gartzia I.a izango zen, eta Gartzia Santxitz, orduan, Gartzia II.a. Eta Gartzia Enekoitz benetan errege izan ez bazen, Gartzia Santxitz erregea, orduan, Gartzia I.a izango zen.
  3. ↑ Mello Vaz de São Payo, Luiz. (1990). A Ascendência de D. Afonso Henriques. in: Raízes & Memórias., 23-57 or..
  4. ↑ de la Granja, Fernando. (1967). «La Marca Superior en la obra de Al-'Udri» Estudios de Edad Media de la Corona de Aragon (8): 468-9..
  5. ↑ a b c d Martínez Díez, Gonzalo. (2007). Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus. Madril: Marcial Pons Historia, 21-23 or. ISBN 978-84-96467-47-7..
  6. ↑ Cañada Juste, Alberto. (1980). Los Banu Qasi (714-924). Vianako Printze Erakundea, 5-96 or..
  7. ↑ Lévi-Provençal, Évariste. (1953). «Du nouveau sur le royaume de Pampelune au IXe siècle» Bulletin Hispanique (Bordeleko Unibertsitatea) 55 (1): 5-22. ISSN 0214-3038..
  8. ↑ Cañada Juste, Alberto. (1980). «Los Banu Qasi (714-924)» Príncipe de Viana (58-59): 5-96. ISSN 0032-8472..
  9. ↑ Calmette, Joseph. (1952). Trilogie de l'histoire de France - Le Moyen Âge. Fayard, 109 or..
  10. ↑ a b c Lévi-Provençal, Évariste; García Gómez, Emilio. (1954). «Textos inéditos del Muqtabis de Ibn Hayyan sobre los orígines del Reino de Pamplona» Al-Andalus (19): 295–315..
  11. ↑ Sánchez Albornoz, Claudio. (1959). «Problemas de la historia Navarra del siglo IX» Princípe de Viana (20): 5–62..
  12. ↑ Pérez de Urbel, Justo. (1954). «Lo viejo y lo nuevo sobre el origen del Reino de Pamplona» Al-Andalus (19): 1-42..
  13. ↑ a b Sánchez Albornoz, Claudio. (1959). «Problemas de la historia Navarra del siglo IX» Vianako Printze erakundea (20): 5-62..
  14. ↑ Barrau-Dihigo, Louis. (1900). «Les origines du royaume de Navarre d'apres une théorie récente» Revue Hispanique (7): 141–222..
  15. ↑ Lagerquist, Lars O.. (1997). Sveriges Regenter, från forntid till nutid. Stockholm: Norstedts, 24 or. ISBN 91-1-963882-5..
  16. ↑ Miranda García, Fermín; Guerrero Navarrete, Yolanda. (2008). Medieval: territorios, sociedades y culturas. Silex Ediciones, 77 or. ISBN 8477371792..
  17. ↑ Sánchez Albornoz, Claudio. «La auténtica batalla de Clavijo» Cuadernos de Historia de España (9): 117..
  18. ↑ Salazar y Acha, Jaime de. (2006). «Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval» En la España medieval (1): 33-34. ISSN 0214-3038..
  19. ↑ Settipani, Christian. (2004). La Noblesse du Midi Carolingien. in: Prosopographica et Genealogica. Oxford: Linacre College, Unit for Prosopographical Research, 112 or. ISBN 1-900934-04-3..
  20. ↑ Lakarra de Miguel, José María. (1945). Textos navarros del Códice de Roda. in: Estudios de Edad Media de la Corona de Aragon., 194–283 or..

Kanpo estekak

Read other articles:

Katedral Bar

Katedral BarGereja Katedral Santo Petrus di BarKatedrala Svetog Tripuna/Катедрала Светог ТрипунаKatedral BarNegara MontenegroDenominasiGereja Katolik RomaAdministrasiKeuskupan AgungKeuskupan Agung BarKlerusUskupYang Mulia Mgr. Rrok Gjonlleshaj Katedral Santo Petrus atau Katedral Bar (bahasa Kroasia: Konkatedrala sv. Petra u Baru) adalah sebuah gereja katedral Katolik yang terletak di Bar, Montenegro. Gereja ini menjadi pusat kedudukan serta takhta bagi Keuskupan...

 

Brihaspati Dev Triguna

Brihaspati Dev TrigunaBrihaspati Dev Triguna 2019 cap IndiaLahir1920IndiaMeninggal2013 Brihaspati Dev Triguna (1920 - 2013) adalah seorang Waidya atau dokter ayurwedik dan seorang pakar dalam nadivigyan, teknik ayurwedik dari diagnosis nadi. Ia dianugerahi Padma Bhushan pada 1992, disusul oleh penghargaan sipil tertinggi kedua Pemerintah India, Penghargaan Padma Vibhushan pada 2003.[1] Referensi ^ Padma Awards (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Diarsipkan dar...

 

Cakar ayam (tanaman)

Cakar ayam Daun cakar ayam yang dilihat lebih dekat Klasifikasi ilmiah Domain: Eukaryota Kerajaan: Plantae Upakerajaan: Trachaeophyta Superdivisi: Pteridophyta Divisi: Lycopodiophyta Kelas: Lycopodiopsida Ordo: Selaginellales Famili: Selaginellaceae Genus: Selaginella Spesies: Selaginella doederleiniiHieron. Selaginella doederleinii (sin. Lycopodioides doederleinii), atau lebih dikenal dengan cakar ayam, rumput solo, atau cemara kipas gunung adalah spesies tanaman pakis yang berasal dari gen...

Braud-et-Saint-Louis

Pour les articles homonymes, voir Braud et Saint-Louis. Braud-et-Saint-Louis La mairie sur la place de la Libération. Blason Administration Pays France Région Nouvelle-Aquitaine Département Gironde Arrondissement Blaye Intercommunalité Communauté de communes de l'Estuaire(siège) Maire Mandat Jean-Michel Rigal 2020-2026 Code postal 33820 Code commune 33073 Démographie Gentilé Braudiers, Braudières Populationmunicipale 1 510 hab. (2021 ) Densité 31 hab./km2 Géographie...

 

Türkiye 1.Lig 1976-1977

Türkiye 1.Lig 1976-1977 Competizione Türkiye 1.Lig Sport Calcio Edizione 19ª Organizzatore TFF Luogo  Turchia Partecipanti 16 Formula Girone unico Sito web tff.org Risultati Vincitore  Trabzonspor(2º titolo) Retrocessioni  Göztepe Giresunspor Statistiche Miglior marcatore Necmi Perekli (18) Incontri disputati 240 Gol segnati 442 (1,84 per incontro) Cronologia della competizione 1975-76 1977-78 Manuale L'edizione 1976-1977 della Türkiye 1.Lig vide la vittor...

 

Wrap (food)

Culinary dish made with a soft flatbread around a filling WrapSmoked chicken and avocado wrapTypeSandwichMain ingredientsFlatbread  Media: Wrap A wrap is a culinary dish made with a soft flatbread rolled around a filling. The usual flatbreads are wheat tortillas, lavash, or pita; the filling may include cold sliced meat, poultry, or fish, shredded lettuce, diced tomato or pico de gallo, guacamole, sauteed mushrooms, bacon, grilled onions, cheese, and a sauce, such as ranch or honey m...

B

  此條目介紹的是拉丁字母中的第2个字母。关于其他用法，请见「B (消歧义)」。   提示：此条目页的主题不是希腊字母Β、西里尔字母В、Б、Ъ、Ь或德语字母ẞ、ß。 BB b(见下)用法書寫系統拉丁字母英文字母ISO基本拉丁字母（英语：ISO basic Latin alphabet）类型全音素文字相关所属語言拉丁语读音方法 [b][p][ɓ](适应变体)Unicode编码U+0042, U+0062字母顺位2数值 2歷史發...

 

趙家驤

追晉陸軍二級上將趙家驤將軍个人资料出生1910年 大清河南省衛輝府汲縣逝世1958年8月23日(1958歲—08—23)（47—48歲） † 中華民國福建省金門縣国籍 中華民國政党 中國國民黨获奖 青天白日勳章（追贈）军事背景效忠 中華民國服役 國民革命軍 中華民國陸軍服役时间1924年－1958年军衔 二級上將 （追晉）部队四十七師指挥東北剿匪總司令部參謀長陸軍�...

 

Andhra Pradesh Forest Department

Andhra Pradesh Forest DepartmentForests For SurvivalAgency overviewJurisdictionGovernment of Andhra PradeshHeadquartersGuntur, Andhra PradeshMinister responsibleSri Balineni Srinivasa Reddy, Ministry of Forest and EnvironmentAgency executiveN. Prateep Kumar, IFS, Principal Chief Conservator of Forests (HoFF)Websitehttp://www.forests.ap.gov.in/ Andhra Pradesh Forest Department is one of the administrative divisions of Government of Andhra Pradesh. It is headed by the Principal Chief Conservat...

Zond 6

Zond 6, anggota resmi dari program Soviet Zond dan versi nirawak dari wahana antariksa Soyuz 7K-L1 untuk terbang lintas Bulan, diluncurkan pada misi terbang lintas bulan dari satelit tua (68-101B) orbit parkir di Bumi. Wahana antariksa, yang membawa probe ilmiah termasuk sinar kosmik dan detektor micrometeoroid, peralatan fotografi, dan muatan biologis, adalah pendahulu untuk penerbangan berawak yang circumlunar Soviet diharapkan bisa terjadi pada Desember 1968, mengalahkan misi Apollo 8 yan...

 

Adèle Foucher

This article is about the wife of Victor Hugo. She is not to be confused with Adèle Hugo. Wife of Victor Hugo Adèle Hugo as a young woman, by Louis Boulanger Adèle Foucher (27 September 1803 – 27 August 1868) was the wife of French writer Victor Hugo, with whom she was acquainted from childhood. Her affair with the critic Charles Augustin Sainte-Beuve became the raw material for Sainte-Beuve's 1834 novel, Volupté.[1] Adèle wrote a biography of her husband, published in 1863...

 

Krameria

Genus of flowering plants Krameria K. lappacea Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Eudicots Clade: Rosids Order: Zygophyllales Family: KrameriaceaeDumort.[2] Genus: KrameriaL.[1] Species 17–18 – see text Krameria is the only genus in the Krameriaceae family, of which any of the approximately 18 species[3] are commonly known as rhatany, ratany or rattany. Rhatany is also the name given to krameria root, a botanic...

Kai Siegbahn

Kai Siegbahn RNO, LVA, LVS, LIVA, LVSU Kai Manne Börje Siegbahn i Uppsala, 1981FöddKai Manne Börje Siegbahn20 april 1918[1][2][3]Lund[4]Död20 juli 2007[1][2][3] (89 år)Ängelholm, SverigeBegravdUppsala gamla kyrkogård[5][6]kartorMedborgare iSverigeUtbildad vidUppsala universitet[7]Stockholms universitet[1] SysselsättningFysiker, universitetslärareArbetsgivareKungliga Tekniska högskolan[7]Uppsala universitet[7]BarnHans Siegbahn[8]Per Siegbahn (f. 1945)FöräldrarManne S...

 

Banking in Italy

Overview of the banking industry in Italy The headquarters of UniCredit bank in Milan There are three main types of credit institutions and banks in Italy. Commercial banks, which include three national banks, chartered banks, cooperative banks, and private banks across the country, are the most common. However, savings banks organized on a provincial or regional basis in addition to investment institutions that issue bonds and provide medium- and long-term credit for public works and agricul...

 

École supérieure de chimie organique et minérale

École supérieure de chimie organique et minéraleHistoireFondation 1957StatutType École d'ingénieurs privéeForme juridique Association déclarée (d)Président Gilles ZuberbuhlerDirecteur Gérard BacquetMembre de CGE, CDEFI, FESIC, Fédération Gay-Lussac[2]Site web www.escom.frChiffres-clésÉtudiants 650-700[1]Enseignants 130Enseignants-chercheurs 50 dans l'association UTC/ESCOMLocalisationPays FranceCampus Université de Technologie de Compiègne (UTC)Ville Compiègnemodifier - modifi...

Corregidor

Island in the Philippines For other uses, see Corregidor (disambiguation). CorregidorCorregidorLocation in the PhilippinesShow map of PhilippinesCorregidorLocation in LuzonShow map of LuzonGeographyLocationManila BayCoordinates14°23′8″N 120°34′23″E / 14.38556°N 120.57306°E / 14.38556; 120.57306ArchipelagoPhilippine IslandsArea5.49 km2 (2.12 sq mi)Length6.5 km (4.04 mi)Width2.0 km (1.24 mi)Highest elevation589 ft ...

 

مملكة الأنباط

  هذه المقالة عن المملكة النبطية أو مملكة الأنباط. لمعانٍ أخرى، طالع نبطية (توضيح). الأنباط المملكة النبطية 𐢕𐢃𐢋𐢈 القرن الرابع ق.م – 106 م المملكة النبطية في أقصى اتساعها. عاصمة البتراء نظام الحكم ملكية اللغة الرسمية لغة عربية نبطية،  والآرامية النبطية  ال�...

 

Bhikkhu

Buddhist monk For other uses, see Bhiksu. BhikkhuBhikkhus in ThailandChinese nameChinese比丘TranscriptionsStandard MandarinHanyu PinyinbǐqiūWade–GilesPi3-ch'iu1Native Chinese nameChinese和尚、僧侶TranscriptionsStandard MandarinHanyu Pinyinhéshàng, sēnglǚWade–Gileshe2-shang4Burmese nameBurmeseဘိက္ခုTibetan nameTibetanདགེ་སློང་TranscriptionsWyliedge slongTHLgelongVietnamese nameVietnamese alphabetTì-kheo (Tỉ-khâu)Tăng lữChữ Hán比丘僧�...

第5次吉田内閣

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。 出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: 第5次吉田内閣 – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL (2015年8月) 第5次吉田内閣 首相官邸前での恒例の初閣議�...

 

هوغو ألميدا

هوغو ألميدا (بالبرتغالية: Hugo Almeida)‏  معلومات شخصية الميلاد 23 مايو 1984 (العمر 40 سنة)Q428459 الطول 1.91 م (6 قدم 3 بوصة) مركز اللعب مهاجم الجنسية البرتغال  مسيرة الشباب سنوات فريق 1993–1996 Buarcos 1996–2000 نافال 2001–2002 بورتو المسيرة الاحترافية1 سنوات فريق م. (هـ.) 2002–2005 FC Porto B [ال�...