Erdigunea kalkulatzeko masa zentroaren propietate bat erabili zuen Felix Isasa ingeniariak: gorputz bat edozein puntutatik zintzilikatzean, puntu horretatik marraztutako marra bertikala masa-zentrotik pasatzen da beti.[1]
1:200.000 eskalakomapa komertzial bat euskarri batean itsatsi, bertan Euskal Herriaren mugak marraztu eta ahalik eta zehaztasun handienaz moztu zuen. Ondoren, perimetroko puntu batetik zintzilikatu eta marra bertikala marraztu zuen. Berdin egin zuen lehenengotik 90 gradura kokatutako perimetroko beste puntu batetik. Marraztutako bi marrak elkartzen diren puntua maparen barizentro edo masa-zentroa da. Puntu hori dagoen maparen zatia 8 aldiz handitu zuen, 1:25.000 eskalako mapa lortuz eta handitutako mapa hori inguruko katastroko mapan gainezarri zuen, erreferentzia bezala Unanu, Ihabar eta Goñi herriak erabiliz. Modu horretan koordenatu geografiko hauek lortu zituen: 42°52′59″N1°56′08″W / 42.88306°N 1.93556°W / 42.88306; -1.93556.[1]
Erabilitako metodoak 250 metroko zehaztasun muga du. Kalkulua egitean Euskal Herriko zazpi herrialdeak izan zituen kontuan, Trebiñu eta Villaverde Turtzioz bezalako barrendegiak barne hartuz, ez hala Petilla Aragoi eta Eskiula. Kostari dagokionez, itsaso irekia ez den guztia barne hartu zuen, hau da, badiak, portuak, ibaiak... Petilla Aragoi barne hartuz gero 112 metroan aldatuko litzateke erdigunearen kokapena eta Bilboko portua (17 km²) kanpo utziz gero berriz 90 metroan. Aldaketa horiek aurrez aipatutako zehaztasun mugaren (250 metro) barruan daude.[1][3]
Toponimia
Euskal Herriko erdigune geografikoa dagoen lekuari Olibesarioko saroia deitzen zaio.[1][3][4][5]
"Olibe" baliteke "Oribe" edo "Orube" hitzetatik eratorri izana.[3]
Historia
2004an Felix Isasik Euskal Herriko Erdigunea seinalatuz metro erdiko harri bat zutik jarri zuen eta inguruan harriz eginiko biribiltxo bat.[7]
2004ko urrian Felix Isasak bere kalkuluaren berri eman zuen lehen aldiz Berria egunkariaren gehigarri batean. Euskal Telebistako albistegietan eta Posdata saioan ere agertu zen.[1]
2005ean Sakanako Ibilaldi Handia erdigunetik pasatzen hasi zen.[7]
2005eko irailaren 12an Paz Ziganda, Lizarra, Laskorain (Tolosa) eta Gasteizko ikastolek oinarri bezala danbolin bat zuen postontzi bat jarri zuten bertan "Euskaraz bizi" ekimenaren barnean. Haren gainean, txapa batean, lau figura eta Ikastolen konfederazioaren ikurra zituen. Horrekin batera metro bateko altuerako harriak jarri zituzten erdigunean. Gerora Felix Isasak iparraldeko aldean lauburua eta hegoaldeko aldean "EH" hizkiak eta zirkulu zentrokideak marraztu zituen bertan.[7]
Ondorengo urteetan erdigunea bisitatu zuten mendizaleek hiru zirkulu zentrokide osatu zituzten erdigunearen inguruan.[7]
2007 urtean Anaitasuna mendi talde iruindarrak plaka bat jarri zuen 50. urteurrena gogoratzeko.[7]
2010eko apirilaren amaieran edo maiatzean erdigunea markatzen zuen zutikako harria eta haren ondoan zegoen postontzia kaltetu zituzten. 2010eko apirilaren 24an egin zen Sakanako Ibilaldi handian osorik zegoen harria baina maiatzaren 21ean Felix Isasak ikusi zuenez lauburua, "EH" hizkiak eta zirkulu zentrokideak zituen harri muturra desagertu zen. Ikastolek jarritako postontziaren gaineko txapa doblatuta agertu zen eta iruditxoak desagertu ziren.[7]
2011ko urriaren 30ean Irurtzungo Iratxo mendi taldeak, Sakanako Mendizaleak taldeak eta Independentistak sareak mendi martxa antolatu zuten Euskal Herriko erdigunera.[8] Ondoren egindako batzar batean mendi martxa urtero antolatzea erabaki zuten baina 2015a arte ez zuten berriz ere martxarik egin.[9][10]
2015ean Irurtzungo Iratxo mendi taldeak, Sakanako Mendizaleak taldeak eta Independentistak sareak berriz ere mendi martxa antolatu zuten erdigunera urriaren 11an.[8][11][12] Aurrerantzean urtero egiteko erronka hartu zuten eta Euskal Herriko mendi taldeen egutegietan data finko batekin, urriko bigarren igandean,[13] kokatzeko asmoa adierazi zuten.[8][10] Antolakuntzaren pisu handiena Iratxoko kideek eta Sakanako mendizaleek hartu zuten eta Independentistak sareak hedabideetan oihartzuna emateko ardura hartu zuen. Txutxi Ariznabarretak, Independentistak sareko kideak, adierazi zuenez ez zuten protagonismo handirik hartu nahi eta erdigunea mendigune batean egonik pisua mendi munduan zebiltzan eragileek izan behar zutela.[9]
Erdiguneko mugarria 2016ko urrian Espainiako banderaren koloreekin margotu zuten
2016ko urriko bigarren asteburuan erdigunean dagoen mugarria erasotu zuten Espainiako banderaren koloreekin margotuz eta "España" idatzi zuten ondoan.[14][15][16]
2016ko urriaren 9an Iratxo mendi taldeak, Sakanako Mendizaleak taldeak eta Independentistak sareak mendi martxa antolatu zuten erdigunera. Unanu, Senosiain eta Irañetatik abiatutako hiru zutabeek bat egin zuten erdigunean. Bertan burututako ekitaldian Euskal Mendizale Federazioak eta Mendi eta Eskalada Kirolen Napar Federakundeak "mendizaleen kolektibo osoarendako proiektu komun bat gauzatzeko bide-orria zehazteko konpromisoa" hartu zuten. Nafarroako Mendi Federazioko Martin Montañes lehendakariak eta Koldo Aldaz lehendakari ordeak irakurritako adierazpenean, "euskal mendizaleen egitura komun baterako konbergentzia" aldarrikatu zuten, "duela 27 urte Betsaiden sinatutako Lankidetza Hitzarmena oinarritzat hartuz". Irakurri zuten adierazpena aipatutako bi mendizale federazioek sinatu zuten eta Nafarroako Federazioaren ordezkariek Euskal Mendi Federazioko presidente Joseba Ugalderekin Tolosan egindako bileran adostu zuten.[16][17]
2016ko urriaren 9an Euskal mendizaleen egitura bateratua aldarrikatu zen Euskal Herriko erdigunean
2016ko urriaren 11n mugarria zuriz margotu eta "EH" hizkiak eta barnean puntu bat duen zirkulu bat marraztu zituzten mugarriaren bi aldeetan.[14][15]
2018ko urriaren 14an, aurreko urteetako ohiturari jarraituz, mendi martxa antolatu zuten Iratxo mendi taldeak, Sakanako Mendizaleak taldeak eta Independentistak sareak baina eguraldi oso txarra iragarrita zegoenez egitarauan aldaketak egin zituzten. Ohiko hiru zutabeen ordez zutabe bakarra egongo zela iragarri zuten, Irañetako Basakoetxea bordatik abiatuta, eta ekitaldia eta bazkaria ere bertan izango zirela.[18] Ekitaldian 2019koAberri Eguna modu bateratuan antolatzea proposatu zuen Independentistak sareak.[19][20]
Abiapuntuak
Andiako mendilerroan, Beriain eta Lezitza mendietara joateko erabiltzen diren ibilbide berberetatik hel daiteke Euskal Herriko Erdigunera.
Biderik errazena Goñitik abiatzen dena da, ez baita oso igoera gogorra. Ordu eta erdi edo bi orduan irits daiteke erdigunera bertatik.[3]
Beste bi bideak aldapatsuagoak dira baina ez dira luzeak, Irañetatik edo Ihabarretik ordu eta erdi behar da igotzeko eta Unanutik bi ordu inguru.[3]
