Arrosa-ura arrosa-petaloak uretan beratzean lortzen den ur usaintsua da. Gainera, arrosa-petaloendestilaketaren hidrosol-zatia da, lurrinetan erabiltzeko arrosa-olioaren ekoizpenaren azpiproduktua[1]. Arrosa-ura elikagaiei zaporea emateko erabiltzen da, prestakin kosmetiko eta mediko batzuetan osagai gisa eta eta helburu erlijiosoekin Asian eta Europan.
Arrosa-xarabea (ez nahastu arkakaratsa xarabearekin) arrosa urez egindako xarabea da, azukre erantsiarekin. Gulkand, Hego Asian arrosa almibaratuen pure nahasketa bat da.
Iran erdialdean urtero Golabgiri jaialdia egiten da udaberrian. Milaka turista bertaratzen dira golâb-en ( گلاب ) ekoizpenerako arrosa-uzta ospatzeko[2][3]. Iranek munduko arrosa-uraren ekoizpenaren %90 hartzen du[4].
Historia
Irango XII. mendeko arrosa-ur botila (zilarra urrearekin eta nielarekin, Freer Art Gallery)
Antzinatik, arrosak medikuntzan, nutrizioaren ikuspegitik eta lurrin-iturri gisa erabili izan dira.[5]
Arrosa lurrinak arrosa-olioz eginak daude, arrosa- attar ere deitua, arrosen petalo birrinduak lurrunez destilatzean lortzen den olio esentzial lurrunkorren nahasketa bat dena. Arrosa-ura prozesu honen azpiproduktua da[6]. Lurrinak lortzeko hainbat lore usaintsu landatzea, arrosa-ura barne, Persian sortu ahal izan zen [7][6]non gulāb ( گلاب ), gul- etik ( گل arrosa) eta ab-etik ( آب ura), bezala ezagutzen zen. Terminoa Erdi Aroko grezieraz zoulápin bezala hartu zen[8]. Arrosa-ura lurrun destilazio bidez sortzeko prozesua persiar kimikariek findu zuten Islamiar Urrezko Aroan, eta horrek erabilera eraginkorragoak eta ekonomikoagoak ekarri zituen lurringintza-industrietan[9].
Batzuetan, arrosa-ura limonadari gehitzen zaio. Askotan, urari gehitzen zaio usain eta zapore desatseginak estaltzeko.
Asiako hegoaldeko sukaldaritzan, arrosa-ura osagai arrunta da laddu, gulab jamun eta peda bezalako gozokietan[10]. Esnea, lassia, arroz-esnea eta beste esneki batzuk lurrintzeko ere erabiltzen da.
Malaysian eta Singapurren, gorriz tindatutako arrosa-ur gozoa esnearekin nahasten da, bandung izeneko edari arrosa gozoa eginez.
Estatu Batuetako eta Europakookinek arrosa-ura erabiltzen zuten XIX. mendera arte, bainilla zabaldu zenean. Yorkshiren, arrosa-ura bizigarri gisa erabili izan da denbora luzez eskualdeko espezialitatean, Yorkshire curd tart espezialitatean.
Iranen, tea, izozkia, galletak eta beste gozoki batzuei gehitzen zaio. Arrosa-ura plater gozo batzuetan ere erabiltzen da, hala nola Khoresh Gheymé, Shirin Polow (gerezi-arroza), Tahchin edo persiar arroza lurrunetan egosten den bitartean.
Ekialde Ertaineko sukaldaritzan, arrosa-ura hainbat platerretan erabiltzen da, bereziki gozokietan, hala nola turkiar gozokietan, turroietan eta baklavan[11]. Mazapana denbora luzez arrosa-urarekin aromatizatua izan da[12]. Zipren, Mahaleb-en bertsio txipriotak, μροχολοπω izenaz ezagutzen denak, arrosa-ura erabiltzen du (ροδόσω γρρμα). Arrosa-ura ardo beltzaren eta beste alkoholen ordezko gisa erabiltzen da maiz sukaldean. Premier Leaguek arrosa-urez egindako edaria eskaintzen du, xanpainerako alternatiba gisa, jokalari musulmanak saritzean[12]. Herrialde islamiarretan alkohola kontsumitzeko debekuari jarraituz, Bahreingo Sari Nagusiko eta Abu Dhabiko Sari Nagusiako podiumetan xanpainaren ordez arrosa-ura erabiltzen da[13].
Erabilera kosmetikoa
Erdi Aroko Europan, arrosa-ura festetan mahaian eskuak garbitzeko erabiltzen zen[14]. Arrosa-ura lurrinaren ohiko osagaia da[15]. Arrosa-urez eginiko ukendua emoliente gisa erabiltzen da noizean behin, eta arrosa-ura bera, batzuetan, kosmetikoetan erabiltzen da zenbait kremetan, adibidez[15].
Indiako pertsona batzuek ere erabiltzen dute arrosa-ura, zuzenean aurpegira ematen duen spray gisa, lurrin eta hidratatzaile gisa, batez ere neguan; askotan, indiarren ezteietan zipriztintzen da, gonbidatuei ongietorria emateko.
Jatorri eta fabrikazio-metodoaren arabera, arrosa-ura Rosa × damascenaren sepalo eta petaloetatik lortzen da, lurrun-destilazioaren bidez. Osagai monoterpenoide eta alkano hauek gas-kromatografiaren bidez identifika daitezke: nagusiki, zitronelola, nonadecanoa, geraniola eta alkohol etiliko fenilikoa, eta baita henikosanoa, 9-nonaddute, eikosanoa, linaloola, zitronelil azetatoa, metileugenola, heptadekanoa, pentadekanoa, dokosanoa, nerola, disiloxanoa, oktodekanoa, eta pentakosanoa.Oro har, alkohol feniletilikoak arrosa-uraren ohiko usaina eragiten du, baina ez da beti egoten arrosa-uraren produktuetan[17].
