La internacia tago pri tradukado ankaŭ Internacia Tradukada Tago (angle: International Translation Day), estas festata ĉiujare je la 30-a de septembro kiu koincidas kun la tago de Sankta Hieronimo, tradukisto-reviziisto kiu estas konsiderata la pioniro kaj ŝirmisto de la tradukistoj, ĉar li tradukis la Biblion ('vulgato') en la latinan.
La celo de la internacia tago pri tradukado estas reaserti, ke la profesio kaj arto de tradukistoj, terminologoj kaj interpretistoj ludas gravan rolon por atingi la celojn kaj principojn de la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj, proksimigante popolojn, antaŭenigante dialogon, interkompreniĝon kaj kunlaboron, garantiante disvolviĝon kaj plifortigante pacon kaj sekurecon internacie.[1]. Kie ajn io estas parolata, skribata, legata aŭ kantata, tradukistoj partoprenas. Estas danke al ili ke la mondo povas rimarki la scion de ĉiuj aliaj homoj en sia propra lingvo kaj eble ŝanĝi ilian konscion.
Historio
La Fédération Internationale des Traducteurs (FIT), la internacia federacio de tradukistoj, kreis tiun tagon en 1953 kaj en la jaro 1991 ĝi lanĉis la ideon ke tiu tago estu oficiale agnoskata kiel internacia tago pri tradukado.
Estas notite en la protokolo: "Adoptita sen voĉdono". Nur 27 el la 193 membroŝtatoj de UN subtenis la rezolucion, inkluzive de eĉ ne unu EU-lando. Ĉar neniu estis kontraŭ tiu rezolucio, ĝi estis konsiderata akceptita. La Ĝenerala Asembleo tiel rekonas la unuigan kaj paco-antaŭenigantan funkcion de profesia tradukado, same kiel ĝian kontribuon al interkompreniĝo kaj socia evoluo (angle: The role of professional translation in connecting nations and fostering peace, understanding and development)[7][8].
Ideoj malantaŭ la tago
La ideo malantaŭ la tago estis atingi solidarecon ene de la internacia tradukista komunumo kaj antaŭenigi la tradukprofesion en kiel eble plej multaj landoj ĉirkaŭ la mondo. Ĝi samtempe ofertas la ŝancon fiere pruvi la gravan kaj esencan laboron de tradukistoj. Diversaj lingvaj kaj kulturaj institutoj (Goethe-Instituto ekzemple por la germana) kaj diversaj aliaj aoscioj (ekzemple CEATL (Conseil Européen des Associations de Traducteurs Littéraires – Tegmenta asocio de literaturaj tradukistoj en Eŭropo) ankaŭ proponas agadojn por antaŭenigi lingvan diversecon.
Tutmonda afiŝo por la Internacia Tradukada Tago en 2016
Asocioj de Tradukistoj
Ekde 2018 la Usona Asocio de Tradukistoj ekzemple festas la Internacian Tagon pri Tradukado per la publikigo de serio de afiŝoj en sociaj retejoj celantaj disvastigi informojn kaj eduki la publikon pri la rolo de tradukistoj[9].
La komitato de la Internacia Federacio de Tradukistoj (FIT) deklaris difini "Tradukon" kiel "disvastigi kulturan heredaĵon en ŝanĝiĝanta epoko" kiel la temon por la Internacia Traduka Tago en 2018, cele al reciproka respekto en la ŝanĝiĝanta mondo kaj diskonigo de la "Internacia Jaro de Indiĝenaj Lingvoj" de UN en 2019[10].
Unuiĝintaj Nacioj
La Unuiĝintaj Nacioj dediĉas multan gravecon al tradukado, ĉar plurlingveco estas kerna valoro de la organizaĵo[11] En marto 2024 estis lanĉita "Strategia Kadro pri Plurlingveco de Unuiĝintaj Nacioj" (angle: United Nations Strategic Framework on Multilingualism) en ĉiuj UN-lingvoj. La tradukada laboro estas grava subteno al la celoj kaj principoj de la Ĉarto de Unuiĝintaj Nacioj.
Lingvaj tagoj ĉe UN
La Departemento pri Tutmonda Komunikado de Unuiĝintaj Nacioj ankaŭ organizas lingvajn tagojn kadre de la programo por subteni kaj disvolvi plurlingvecon kaj kulturan diversecon. Unu el la celoj de ĉi tiu programo estas konservi egalajn rajtojn por ĉiuj ses oficialaj UN-lingvoj.
Tradukistoj ĉe UN
Tradukistoj laborantaj por la Unuiĝintaj Nacioj devas krom sia ĉefa lingvo (ne necese sian denaskan lingvon) ĝisfunde scipovi uzi la gramatikon kaj stilon de unu el la oficialaj lingvoj de la Unuiĝintaj Nacioj kaj ĉefe tiun de la angla, havante nekontesteblan superecon super la aliaj kvin oficialaj lingvoj de UN (la araba, la franca, la ĉina, la hispana kaj la rusa. Samtempe, la angla kaj la franca estas la laborlingvoj de la Sekretariejo de UN kaj estas uzataj en la ĉiutaga profesia komunikado.
Eŭropa Komisiono
Pli ol 2,500 tradukistoj laboras en la Komisiono, verŝajne la plej granda tradukservo en la mondo, kiuj tradukas la tutan EU-leĝaron al la 24 oficialaj EU-lingvoj. Teorie la 24 oficialaj lingvoj de EU estas egalrangaj, sed en la praktiko la dominado de la angla konstante kreskis, kvankam sole 1% de la loĝantaro de EU estas denaskaj anglalingvanoj post la Briteliro. En kontrasto kaj kiel ekzemplo sole 14% de la dokumentoj estas tradukataj al la franca, malgraŭ ke 12% de la EU-civantoj estas franclingvanoj[12].
Translation Commons
Translation Commons, en partnereco kun Unesko, festas en 2024 la internacian tagon pri tradukado per reta evento ekzamenante la potenco-dinamikojn en la kampo de tradukado, precipe kiam ili rilatas al indiĝenaj lingvokomunumoj. De maŝintradukado ĝis artefarita intelekto (AI), diskutos disvolviĝos kiel ĉi tiuj emerĝaj helpiloj povas kaj plibonigi kaj malfaciligi la laboron de tradukistoj[13][14].
Universala Esperanto-Asocio
La ĉefa faciligilo kaj egaligilo de komunikado inter la lingvoj, kaj sekve de la komunikado inter la homoj, estas aktuale la tradukado. Tradukado ofte funkcias kiel ponto inter kulturoj kaj komunumoj, sed ĝi ankaŭ povas reflekti kaj influi potencmalekvilibrojn. La relativa prestiĝo de certaj lingvoj kaj ilia disvastiĝo, favoras certajn lingvojn super aliaj en difinitaj cirkonstancoj, kaj sekve ofte produktas nejustan diskriminacion. El ĉiuj formoj de nejusta diskriminacio menciitaj en la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj, la plej subtaksata estas la diskriminacio surbaze de lingvoj[15]. Tutmondaj lingvoj funkciaantaj kiel "lingua franca" (lingvafrankao) t.e. komuna lingvo, kiu ebligas al homoj el diversaj fonoj kaj etnoj komuniki sur pli-malpli justa bazo. Historie, la esenca faktoro por la starigo de tutmonda lingvo ĉiam estis ke ĝi estis parolata de tiuj, kiuj havas la potencon, kvankam kun neegalaj ŝancoj por tiuj, kiuj ne parolas ĝin kiel sian ĉefan lingvon. inverse al Esperanto.
Tradukistaj devizoj
“Interpretistoj estas konstante en la centro mem de la komunikada procezo. Kiel eksteraj kondukantoj de ideoj kaj agadoj, ili parte formas la mondon en kiu ni vivas. Tradukado estas do determinanto de plurlingva komunikado kaj samtempe simbolas malfermitecon al homoj kaj la evoluon de demokratio.” (gazetara komuniko, 2004).
“The main practical contribution to multilingualism in the world remains strengthening the parity of all languages” - Dmitry Mironchik, Director of the Information Directorate, Spokesman of the Ministry of Foreign Affairs of Belarus, 2017
2004 - “Tradukado estas la bazo de multlingveco kaj kultura diverseco” (MFP).
2005 - "La respondeco de la tradukisto al la profesio kaj socio" (IFP).
2006 - "Multaj lingvoj - unu profesio."
2007 - "Ne pafu la mesaĝiston."
2008 - "Terminologio: vortoj gravas."
2009 - "Ni laboras kune."
2010 - "Kvalita normo por Vario de Voĉoj " .
2011 - “Konstrui pontojn inter kulturoj” (angle: Bridging Cultures) .
2012 - “Traduko kiel interkultura komunikado” .
2013 - "Preter lingvaj limoj"
2014 - "La rajto je lingvoj: antaŭkondiĉo por ĉiuj homaj rajtoj"
2015 - "Novaj komprenoj pri tradukado kaj interpretado"
2016 -"Tradukado kaj interpretado ligas mondojn."
2017 - "Tradukado kaj Diverseco"
2018 - "Traduki: transdoni kulturan heredaĵon en rapidaj tempoj"
2019 - "Tradukado kaj indiĝenaj lingvoj"
2020 - "Trovi la vortojn por mondo en krizo"
2021 - "Unuiĝintaj en tradukado"
2022 - "Mondo sen baroj"
2023 - “Translation unveils the many faces of humanity” - "La traduction, révélateur des mille visages de l'humanité" (Traduko unveils la multaj vizaĝoj de la homaro)
↑Resolution The role of professional translation in connecting nations and fostering peace, understanding and development.; samrajte en la franca: Le rôle de la traduction professionnelle dans le rapprochement des nations et la promotion de la paix, de la compréhension et du développement, samrajte en la rusa: Роль профессионального перевода в сближении народов, укреплении мира и содействии взаимопониманию и развитию, samrajte en la hispana: La función de la traducción profesional en el establecimiento de vínculos entre las naciones y la promoción de la paz, el entendimiento y el desarrollo, 71-a Kunsido, Agendo n-ro. 125
↑(en) Du prelegantoj komentis la proponon: … The Assembly requested that the Secretary-General continue to preserve high quality and excellence in the work of language professionals within the Organization, while affirming the important role of professional translation in upholding the purposes and principles of the United Nations Charter.Andrei Dapkiunas (Belarus) presented the draft, emphasizing that its meaning and importance was much broader and deeper than simply demonstrating respect for a profession closely linked to diplomacy and international affairs. It was not about institutions or bodies; rather, it was first and foremost about people, the invisible workers and unsung heroes of the linguistic profession. Language played an underappreciated role in human society, despite the fact that deeper respect for culture and language could help to forge greater unity and build bridges among civilizations and cultures, he said.Gustavo Meza-Cuadra (Peru), speaking for theGroup of Friends of Spanish, said the Group championed multilingualism as a core United Nations value touching on all areas of the Organization’s work. It influenced how the United Nations projected itself to the world. The Secretary-General’s associated report, titled “Multilingualism” (document A/71/757), detailed various activities carried out in support of multilingualism, including the proposed terms of reference for a Coordinator of Multilingualism who would be tasked with implementing multilingualism in a consistent and coherent manner across the Organization. Noting that human resources work across the Organization was generally carried out in English and French, he called for human resources information brochures to be published in Spanish on Inspira. He also welcomed the launch of the United Nations iLibrary platform, expressing hope that additional languages would soon be featured on the site. Hopefully, the Department of Public Information would soon be able to provide coverage of intergovernmental meetings in all six official United Nations languages. He welcomed enhanced efforts to recruit qualified Spanish-language translators and interpreters, as well as other professionals.
