PROFILPELAJAR.COM

Γαία (μυθολογία)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη; μητρική γλώσσα	Γαία (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	θεά
Οικογένεια
Σύζυγος	Ουρανός; Τάρταρος
Σύντροφος	Ποσειδώνας; Δίας; Ήλιος
Τέκνα	Ούραια; Κρόνος; Ουρανός; Ρέα; Ευρυμέδοντας; Ωκεανός; Τυφών; Τηθύς; Αλκυονέας; Εγκέλαδος; Δάμυσος; Άλπος; Μίμας; Γύγης; Κλυτίος; Εφιάλτης; Πορφυρίων (μυθολογία); Γρατίων; Ιππόλυτος; Βριάρεως; Βρόντης; Άναξ; Πάλλας; Αρισταίος; Αστραίος; Εύρυτος; Οπλάδαμος; Κότος; Ότος; Πολυβώτης; Πέλορος; Στερόπης; Μελία; Άργης; Νηρέας; Κρείος; Ευρυφάεσσα; Φοίβη; Κόιος; Ιαπετός; Υπερίων; Θέμις; Μνημοσύνη; Πόντος; Φόρκυς; Κητώ; Θαύμας; Ευρυβία; Τελχίνες; Μέγαιρα; Αληκτώ; Τισιφόνη; Abseus; Ανταίος; Μάνης; Pheme; Syceus; Διώνη; Άκμων; Hyllus; Άδανος; Κρέουσα; Τριπτόλεμος; Γλαύκη; Αιγαίως; Αίτνα; Altercatio; Άθως; Ευώνυμος; Colophonus; Corydon; Δαμάσης; Δάφνη; Cepheus; Diophorus; Δόλος; Dolor; Έχιδνα; Effra; Έμφυτος; Γοργόνη; Phlyus; Χάρυβδη; Τιτυός; Αφροδίτη
Γονείς	Χάος και Αιθέρας και Ημέρα και Ομίχλη
Αδέλφια	Νυξ; Έρως
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα

Η Γαία (ποιητική μορφή της λέξης Γη· αρχ. ελλ.: Γαῖα) προϋπήρχε με το Χάος και τον Έρωτα-Φάνη στη δημιουργία του Κόσμου. Κατά άλλους αυτές οι τρεις κοσμικές υπάρξεις γεννήθηκαν, κατά αντίστροφη σειρά, από το Κοσμικόν Ωόν (Κοσμικό Αυγό), το οποίο προήλθε από το μηδέν, το τίποτε ή από τη Νύχτα. Η Γαία, στο επίπεδο της Κοσμογονίας, συμβολίζει την υλική πλευρά του Κόσμου και όχι τη Γη. Το Χάος συμβολίζει τον Χώρο του Σύμπαντος. Ο Έρωτας συμβολίζει την κινητήρια δύναμη που ενώνει, μεταλλάσσει και μεταμορφώνει (μορφή, αυτό που φαίνεται, ο Φάνης) το Παν.

Ετυμολογία

ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. αἷα. Η λ. γαῖα είναι ποιητ. τ. του γῆ (περισσότερες από 300 φορές χρησιμοποιείται στον Όμηρο έναντι 10 της λ. γῆ). Ως α' συνθετικό απαντά με τις μορφές γαιη- (μόνο αρχαία σύνθετα) και κυρίως γαιο- και ως β' συνθετικό με τη μορφή -γαιος, παράλληλα προς τα -γεως, -γειος, -γεος.^[1]^[2]

Πρωταρχικότατα

Στον Ησίοδο - Θεογονία - 125 ^[3] υπογραμμίζεται η πρωταρχικότητα της Γαίας διότι από μόνη της γέννησε τα Όρη και τον Πόντο (Παρθενογένεση). Σε δεύτερη φάση γονιμοποιείται από τον γιο της τον Ουρανό και γεννάει τους Τιτάνες και τις Τιτανίδες - θεωρείται ως αρχή της ζωής, σαν Μεγάλη Μητέρα (Γαία Μήτηρ ή ακόμα παμμήτωρ)

Γαῖα δέ τοι πρῶτον μὲν ἐγείνατο ἶσον ἑωυτῇ

Οὐρανὸν ἀστερόενθ᾽, ἵνα μιν περὶ πάντα καλύπτοι,
ὄφρ᾽ εἴη μακάρεσσι θεοῖς ἕδος ἀσφαλὲς αἰεί,
γείνατο δ᾽ οὔρεα μακρά, θεᾶν χαρίεντας ἐναύλους
130 Νυμφέων, αἳ ναίουσιν ἀν᾽ οὔρεα βησσήεντα,
ἠδὲ καὶ ἀτρύγετον πέλαγος τέκεν οἴδματι θυῖον,
Πόντον, ἄτερ φιλότητος ἐφιμέρου· αὐτὰρ ἔπειτα
Οὐρανῷ εὐνηθεῖσα τέκ᾽ Ὠκεανὸν βαθυδίνην
Κοῖόν τε Κρεῖόν θ᾽ Ὑπερίονά τ᾽ Ἰαπετόν τε
135 Θείαν τε Ῥείαν τε Θέμιν τε Μνημοσύνην τε

Φοίβην τε χρυσοστέφανον Τηθύν τ᾽ ἐρατεινήν.

Και η Γη γέννησε πρώτα ίσον μ᾽ αυτή

τον Ουρανό που ᾽ναι γεμάτος άστρα, να την καλύπτει από παντού τριγύρω
και να ᾽ναι έδρα των μακαρίων θεών παντοτινά ασφαλής.
Γέννησε και τα όρη τα ψηλά, τις όλο χάρη κατοικίες των θεών Νυμφών
130που κατοικούνε στα βουνά τα φαραγγώδη,
μα και το πέλαγος το άκαρπο γέννησε που ορμάει με το κύμα,
τον Πόντο, δίχως ζευγάρωμα ευφρόσυνο. Κι έπειτα
ξάπλωσε με τον Ουρανό και γέννησε τον Ωκεανό το βαθυδίνη
τον Κοίο, τον Κρείο, τον Υπερίονα, τον Ιαπετό,
τη Θεία, τη Ρέα, τη Θέμιδα, τη Μνημοσύνη,

τη χρυσοστέφανη τη Φοίβη και την εράσμια Τηθύ.

Αργότερα ο Ουρανός, θέλοντας να ανακόψει τη συνεχή δημιουργία της Γαίας, αποφασίζει να στείλει τα παιδιά του στα σπλάχνα της. Εξαιτίας αυτής της σκληρότητας, η Γαία συμμαχεί με έναν από τους Τιτάνες υιούς της, τον Κρόνο, και καθαιρεί από την εξουσία του κόσμου τον Ουρανό.

Συμπληρωματικά

Όμως η αδικία και η σκληρότητα του Κρόνου, θα την οδηγήσει να βοηθήσει τον Δία, δίνοντάς του το φάρμακο που θα αναγκάσει τον Κρόνο να βγάλει από μέσα του τα παιδιά - θεούς, τα οποία κατάπιε από φόβο μη χάσει την εξουσία κατά τα πρότυπα του Ουρανού. Τέλος, υπάρχει μια εκδοχή, κατά την οποία η Γαία, μετά την πτώση του Ουρανού, ενώθηκε με τον Ωκεανό και γέννησε θεούς και θεές του υγρού στοιχείου.

Ναοί της Γαίας

Διάφορες περιγραφές του Παυσανία

Παυσανίας . 1.31.4 ^[4]

[4] ταῦτα μὲν δὴ οὕτω λέγεται, Φλυεῦσι δέ εἰσι καὶ Μυρρινουσίοις τοῖς μὲν Ἀπόλλωνος Διονυσοδότου καὶ Ἀρτέμιδος Σελασφόρου βωμοὶ Διονύσου τε Ἀνθίου καὶ νυμφῶν Ἰσμηνίδων καὶ Γῆς, ἣν Μεγάλην θεὸν ὀνομάζουσι: ναὸς δὲ ἕτερος ἔχει βωμοὺς Δήμητρος Ἀνησιδώρας καὶ Διὸς Κτησίου καὶ Τιθρωνῆς Ἀθηνᾶς καὶ Κόρης Πρωτογόνης καὶ Σεμνῶν ὀνομαζομένων θεῶν: τὸ δὲ ἐν Μυρρινοῦντι ξόανόν ἐστι Κολαινίδος. Ἀθμονεῖς δὲ τιμῶσιν Ἀμαρυσίαν Ἄρτεμιν:

4. Έτσι λένε γι' αυτά. Στη Φλύα και στον Μυρρινούντα υπάρχουν βωμοί του Απόλλωνα Διονυσοδότου, της Άρτεμης Σελασφόρου, του Διονύσου Ανθίου, των Ισμηνίδων νυμφών και της Γης, την οποία μάλιστα ονομάζουν Μεγάλη θεά. Άλλος ναός έχει βωμούς της Δήμητρας Ανησιδώρας, του Δία Κτησίου, της Τιθρωνής Αθηνάς, της Κόρης Πρωτόγονης και των λεγόμενων Σεμνών θεών. Στον Μυρρινούντα έχουν ξόανο της Κολαινίδας. Οι Αθμονείς λατρεύουν την Αμαρυσία Άρτεμη.

Παυσανίας . 10.5 ^[5]

λέγεται δὲ πολλὰ μὲν καὶ διάφορα ἐς αὐτοὺς τοὺς Δελφούς, πλείω δὲ ἔτι ἐς τοῦ Ἀπόλλωνος τὸ μαντεῖον. φασὶ γὰρ δὴ τὰ ἀρχαιότατα Γῆς εἶναι τὸ χρηστήριον, καὶ Δαφνίδα ἐπ' αὐτῷ τετάχθαι πρόμαντιν ὑπὸ τῆς Γῆς· εἶναι δὲ αὐτὴν τῶν περὶ τὸ ὄρος νυμφῶν. ἔστι δὲ ἐν Ἕλλησι ποίησις, ὄνομα μὲν τοῖς ἔπεσίν ἐστιν Εὐμολπία, Μουσαίῳ δὲ τῷ Ἀντιοφήμου προσποιοῦσι τὰ ἔπη· πεποιημένον οὖν ἐστιν ἐν τούτοις Ποσειδῶνος ἐν κοινῷ καὶ Γῆς εἶναι τὸ μαντεῖον, καὶ τὴν μὲν χρᾶν αὐτήν, Ποσειδῶνι δὲ ὑπηρέτην ἐς τὰ μαντεύματα εἶναι Πύρκωνα. καὶ οὕτως ἔχει τὰ ἔπη·αὐτίκα δὲ Χθονίης φωνὴ πινυτὸν φάτο μῦθον, σὺν δέ τε Πύρκων ἀμφίπολος κλυτοῦ Ἐννοσιγαίου.

Πολλά και διάφορα λέγονται για τους Δελφούς και ακόμα περισσότερα για το Μαντείο του Απόλλωνος. Ισχυρίζονται ότι στα παλιά χρόνια το Μαντείο ήταν της Γης και είχε ορίσει ως προφήτισσα τη Δάφνη, μια νύμφη του όρους. Οι Έλληνες στο ποίημα που το ονομάζουν «Ευμολπία» αναφέρουν το κοινό μαντείο της Γαίας και του Ποσειδώνος και, ενώ η Γαία χρησμοδοτεί μόνη της, για τον Ποσειδώνα, αναφέρουν ως υπηρέτη των χρησμών του μάντητον Πύρκωνα και δηλώνουν τα εξής : «Μόλις η φωνή της Χθονίας (Γαίας) έλεγε τους χρησμούς της, μαζί με αυτή ήταν και ο Πύρκων ο υπηρέτης του ονομαστού Εννοσιγαίου (Ποσειδώνος)».

Παυσανίας . 3.12.8 ^[6]

[8] Λακεδαιμονίοις δὲ ἔστι μὲν Ἀπόλλωνος Ἀκρίτα βωμός, ἔστι δ᾽ ἐπονομαζόμενον Γάσηπτον ἱερὸν Γῆς: Ἀπόλλων δὲ ὑπὲρ αὐτὸ ἵδρυται Μαλεάτης. ἐπὶ δὲ τῷ πέρατι τῆς Ἀφεταΐδος, ἐγγύτατα ἤδη τοῦ τείχους, Δικτύννης ἐστὶν ἱερὸν καὶ βασίλειοι τάφοι τῶν καλουμένων Εὐρυπωντιδῶν:.......

[8] Οι Λακεδαιμόνιοι έχουν βωμό του Απόλλωνος Ακρίτα και Ιερό της Γης που ονομάζεται Γάσηπτο: πάνω από το όποιο βρίσκεται ο Μαλεάτης Απόλλωνος. Στο τέλος της Αφεταΐδος οδού και πολύ κοντά στο τείχος υπάρχει Ιερό της Δίκτυννας και οι βασιλικοί τάφοι των λεγομένων Ευρυπωντιδών.

Ορφικός ύμνος Γαίας

(θυμίαμα, παν σπέρμα πλην κυάμων και αρωμάτων )

[Ορφικός ύμνος Γαίας] Γαῖα θεά, μῆτερ μακάρων θνητῶν τ᾽ ἀνθρώπων, παντρόφε, πανδώτειρα, τελεσφόρε, παντολέτειρα, αὐξιθαλής, φερέκαρπε, καλαῖς ὥραισι βρύουσα, ἕδρανον ἀθανάτου κόσμου, πολυποίκιλε κούρη, ἣ λοχίαις ὠδῖσι κύεις καρπὸν πολυειδῆ, ἀιδία, πολύσεπτε, βαθύστερν᾽, ὀλβιόμοιρε, ἡδυπνόοις χαίρουσα χλόαις πολυανθέσι δαῖμον, ὀμβροχαρής, περὶ ἣν κόσμος πολυδαίδαλος ἄστρων εἱλεῖται φύσει ἀενάωι καὶ ῥεύμασι δεινοῖς. ἀλλά, μάκαιρα θεά, καρποὺς αὔξοις πολυγηθεῖς εὐμενὲς ἦτορ ἔχουσα, σὺν ὀλβίοισιν ἐν ὥραις.' ^[7]

[Απόδοση] «Γαία θεά, μητέρα των μακάρων και των θνητών ανθρώπων, πάντροφε, πανδώτειρα, τελεσφόρε, παντολέτειρα, αυξιθαλής, φερέκαρπε, που βρίθεις με ωραίες ώρες, έδρανο του αθανάτου Κόσμου, πολυποίκιλε, κούρη, που σε λόχιες ωδίνες κύεις πολυειδή καρπό, αίδια, πολύσεπτε, βαθύστερνη, ολβιόμοιρη, δαίμονα που χαίρεσαι με τις ηδύπνοες πολυάνθεμες χλόες, εμβροχαρή, περί της οποίας ελίσσεται ο πολυδαίδαλος κόσμος των άστρων με την αέναη φύση και τα δεινά ρεύματα. Αλλά μακάρια θεά, ας αυξάνεις τους πολυγηθείς καρπούς έχοντας ευμενές ήτορ, μαζί με όλβο εν ώραις.»

Απόγονοι της Γαίας

Ησίοδος - Θεογονία 132-210 ^[8]

με τον Ουρανό έκανε
1. τους Τιτάνες
  1. τον Ωκεανό
  2. την Τηθύα
  3. τον Κόιο
  4. τη Φοίβη
  5. τον Υπερίωνα
  6. τη Θεία
  7. τον Κρείο (ή Κριό)
  8. τον Ιαπετό
  9. τη Θέμη
  10. τη Μνημοσύνη
  11. τον Κρόνο
  12. τη Ρέα
2. τους Κύκλωπες
  1. τον Βρόντη
  2. τον Αστερόπη
  3. τον Άργη
3. τους Εκατόγχειρες
  1. τον Βριάρεω
  2. τον Κόττο
  3. τον Γύγη

Γενεαλογικό δένδρο

Τιμητική διάκριση

Η Γαία είναι μία από τις 1.038 γυναίκες που το όνομα εμφανίζεται στο σύγχρονο έργο "Το Δείπνο της Τζούντι Σικάγο" The Dinner Party της Τζούντι Σικάγο. Το όνομά της συνδέεται με την αρχέγονη θεά. ^[15]