Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 06/02/2023.
Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία είναι εννέα αρχαίες θεότητες, κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. Ο θεός Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους (Απόλλων Μουσηγέτης).
Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν Νύμφες του βουνού και των νερών. Ο Ησίοδος στη Θεογονία αφηγείται: «Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε στην Πιερία (Πιέρια όρη) με το γιο του Κρόνου και γέννησε αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνάμε τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους μας. Εννιά νύχτες συνέχεια ο συνετός Δίας ανεβαίνοντας στο ιερό κρεβάτι του, κοιμότανε δίπλα στη Μνημοσύνη, μακριά απ’ όλους τους αθανάτους. Ύστερα από ένα χρόνο, όταν οι εποχές και οι μήνες είχαν συμπληρώσει τον κύκλο τους κι όταν πέρασαν πολλές μέρες η Μνημοσύνη γέννησε εννιά κόρες…, που όλες τις μάγευε η μουσική…».[1] Τα ονόματα τους είναι: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολυμνία, Ουρανία, Καλλιόπη.
Μύθοι και ιστορίες σχετικά με τις Μούσες
Οι Μούσες γεννήθηκαν στην Πιερία και ζούσαν στα Πιέρια Όρη. Ήταν οι Θεές της μουσικής, των μουσικών οργάνων, του χορού, των γλεντιών και της ποίησης. Διασκέδαζαν τους Ολύμπιους στα συμπόσια τραγουδώντας τους με τις ακούραστες φωνές τους θείες μελωδίες και ύμνους, παίζοντας την λύρα. Το θέμα των τραγουδιών τους ήταν πάντα η αρχοντική καταγωγή των θεών, τους οποίους εγκωμιάζουν. Κυρίως όμως υμνούν τον Δία και το μεγαλείο του. Το πόσο στενά δεμένες ήταν μαζί του φαίνεται από το ότι τις αποκαλούσαν «Ολυμπιάδες». Σπανιότερα δόξαζαν με τα τραγούδια τους το γένος των ανθρώπων και τους φημισμένους ήρωες. Το αρμονικό τους τραγούδι μάγευε τον βασιλιά των θεών και των ανθρώπων, γέμιζε με ευφορία τις ψυχές όλων των θεών και γοήτευε ολόκληρη τη φύση η οποία στεκόταν ασάλευτη κάθε φορά που οι Μούσες ακούγονταν από την κορυφή του Ολύμπου, για να τις αφουγκραστεί: ο ουρανός, τα άστρα, η θάλασσα και τα ποτάμια, όλα σιωπούσαν ευλαβικά. Οι Μούσες τραγούδησαν για να γιορταστούν οι γάμοι της Θέτιδας με τον Πηλέα και της Αρμονίας με τον Κάδμο. Τραγούδησαν ακόμη θρηνητικά στην ταφή του Αχιλλέα. Όταν μεγάλωσαν έγιναν πολύ έξυπνες και ωραιότατες. Είχαν ιδιαίτερη αγάπη στη μουσική, δεν τις ενδιέφεραν οι ανθρώπινες ασχολίες και αναζητούσαν ήσυχο τόπο για να αφιερωθούν στις Καλές Τέχνες. Έλεγαν πως ο Πίερος, βασιλιάς της Μακεδονίας σύμφωνα με τη μυθολογία, έφερε από εκεί τη λατρεία τους στη Βοιωτία. Ο Πίερος, μάλιστα, απέκτησε εννιά κόρες, στις οποίες έδωσε το όνομα των Μουσών, Πιερίδες. Ήταν όμως τόσο αλαζονικές, ώστε προκάλεσαν τις Μούσες να παραβγούν μαζί τους στο τραγούδι. Οι Μούσες τις νίκησαν, όπως ήταν φυσικό, και για να τις τιμωρήσουν, τις μεταμόρφωσαν σε φλύαρες κίσσες.
Ο θεός Απόλλωνας, διεύθυνε τη χορωδία τους, γι' αυτό και ονομαζόταν Μουσαγέτης - «ηγέτης», διευθυντής των Μουσών. Περνούσαν τον καιρό τους ως εξής: «Ο Απόλλων στεκόταν στη μέση και έπαιζε τη λύρα του. Ολόγυρα οι Μούσες τραγουδούσαν και έπαιζαν και αυτές τα μουσικά τους όργανα. Ύστερα χόρευαν ολόγυρα από το βωμό και αργότερα κάθονταν πάνω σε δάφνες και τραγουδούσαν. Ο μεγάλος δάσκαλος Απόλλων πάντα στη μέση με τη λύρα του. Ό,τι έψαλλαν, ήσαν ύμνοι στο θεό και πατέρα τους Δία. Πολλές μέρες περνούσαν και στον Παρνασσό, επειδή και αυτό το βουνό ήταν θεϊκό και βρισκόταν εκεί το μεγάλο μαντείο του Απόλλωνος. Έκαναν περιπάτους και λούζονταν στην πηγή Ιπποκρήνη, την ωραιότερη πηγή στην κορυφή του Ελικώνος.»
Οι εννέα Μούσες
Πίνακας
17ος αιώνας μ.Χ., πίνακες του Τζόσεφ Φανιάνι που παριστάνουν τις Μούσες
αρχαία ελληνικά, από το: καλλι- (κάλλος) + -όπη < ὄψ (φωνή, λόγος) = καλλίφωνη[2]. Η μούσα της επικής και ηρωικής ποίησης, από την οποία εμπνεόταν και την οποία επικαλείται ο Όμηρος. Η μεγαλύτερη και η πιο σεβαστή από τις Μούσες.
Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών, όπου στην πρώτη γενιά ήταν τρεις και ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας, και στη δεύτερη, ήταν εννέα και ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης.[3]
Η ποιητική τέχνη χρειάζεται και τις τρεις αυτές Μούσες, χρειάζεται τον συνδυασμό του τραγουδιού, της μνήμης και της μελέτης. Γιατί για να τραγουδήσεις χρειάζεται πρώτα μνήμη και μετά μελέτη (άσκηση).
Στους Δελφούς λάτρευαν τρεις μούσες, την Υπάτη, τη Μέση και τη Νεάτη ή Νήτη, οι οποίες έχουν την ίδια ονομασία με τις τρεις βασικές χορδές της λύρας. Κατά τον Πλούταρχο όμως σχετίζονται με τις τρεις περιοχές του κόσμου, την περιοχή των απλανών αστέρων, την περιοχή των πλανητών και την υποσελήνια περιοχή.[4][5][6]
Στην νομισματολογία είναι γνωστή η σειρά νομισμάτων του Ρωμαίου Κόιντου Πομπόνιου Μούσα με τις παραστάσεις των Μουσών.
Οι Μούσες αποτελούν την πηγή έμπνευσης για κάθε διανοητική δραστηριότητα και σε πολλά μέρη λατρεύονταν με ιδιαίτερες τιμές, ενώ υπάρχει Ορφικός Ύμνος των Μουσών.[7] Ο Πλάτωνας μέσα στην Ακαδημία του είχε βωμό αφιερωμένο στις Μούσες, ενώ ο Όμηρος επικαλείται την Μούσα Καλλιόπη σαν την πηγή της έμπνευσής του, κατά την συγγραφή των επών του. Το ίδιο συναντάμε και στα έργα του Ησίοδου, αλλά και σε όλους τους μεγάλους δημιουργούς της αρχαιότητας. Έχει μείνει μέχρι τις ημέρες μας ο όρος «μούσα» να χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει ότι κάποιος (συνήθως κάποια) εμπνέει έναν καλλιτέχνη, έναν δημιουργό.
