Η Λητώ ήταν η κύρια θεότητα στην Ανατολική Λυκία, ενώ την καταγωγή της διεκδικούσαν και οι κάτοικοι της Κω. Το ιερό της, το Λητώον, ένωνε τις πόλεις-κράτη της Λυκίας μεταξύ τους. Λατρευόταν με τα επίθετα Κοιογένεια[5], Φυστίη και Εκδυσία[6].
Γέννηση της Άρτεμης και του Απόλλωνα
Όταν η Ήρα έμαθε ότι η Λητώ ήταν έγκυος από τον Δία, της απαγόρευσε να γεννήσει σε στεριά και σε οποιοδήποτε μέρος κάτω από τον ήλιο. Σύμφωνα με έναν μύθο, όχι τόσο διαδεδομένο, η Λητώ ήρθε από τη γη των Υπερβορείων[7][8] με τη μορφή λύκαινας, αναζητώντας τη χώρα των λύκων, τη Λυκία[9]. Ο πιο διαδεδομένος μύθος λέει ότι όταν η Λητώ έφτανε να γεννήσει, φάνηκε ένα μικρό νησί μέσα στη θάλασσα, η Δήλος, όπου κατάφερε να γεννήσει πρώτα την Άρτεμη κι έπειτα τον Απόλλωνα[5].
Κατά τον Οβίδιο, μετά τη γέννηση των διδύμων η Λητώ περιπλανήθηκε και έφτασε μέχρι τη Λυκία, όπου δεν έγινε δεκτή και με την καλύτερη υποδοχή. Όταν πήγε να πιει νερό από μια λίμνη, οι κάτοικοι της το απαγόρευσαν, αναμοχλεύοντας τη λάσπη στον βυθό της λίμνης. Τότε η Λητώ τους μεταμόρφωσε σε βατράχια για την έλλειψη φιλοξενίας που έδειξαν, ώστε να ζουν πάντα καταδικασμένοι στα λασπώδη νερά των ποταμών και των λιμνών. [10]
Κάποτε η βασίλισσα Νιόβη, που είχε εφτά γιους κι εφτά κόρες, περηφανεύτηκε για την ευγονία και την ομορφιά των παιδιών της, λέγοντας πως «ένα μόνο ζεύγος διδύμων έναντι των τόσων δικών της έχει να επιδείξει η Λητώ, η εκλεκτή του Δία» (εννοώντας την Άρτεμη και τον Απόλλωνα).
Όταν το έμαθε η Λητώ, αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιμωρήσουν την ξιπασιά της Νιόβης. Έτσι, κατά τις παραδόσεις οι δύο θεοί σημάδεψαν με τα βέλη τους, η μεν Άρτεμη τις κόρες, ο δε Απόλλωνας τους γιους[12].
Τα νεκρά σώματα των παιδιών της Νιόβης έμειναν επί εννέα ημέρες άταφα, αφού ο Δίας μετέτρεπε σε πέτρα όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιμές. Την ένατη μέρα υπέκυψαν οι θεοί στις ικεσίες της Νιόβης και τα ενταφίασαν οι ίδιοι σε δύο κοινούς τάφους.
Λατρεία
Ιερά της Λητούς αναφέρονται από αρχαίες πηγές σε πληθώρα περιοχών του ελλαδικού χώρου. Πολύ συχνά λατρευόταν παράλληλα με τα δυο παιδιά της. Ο Παυσανίας και ο Στράβων αναφέρουν την ύπαρξη ιερών και αγαλμάτων αφιερωμένα στη Λητώ, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη στο χωριό Ζωστήρ της Αττικής[13], στα Μέγαρα[14], στο Άργος, στη Σπάρτη[15], στην Τανάγρα[16], στους Δελφούς (και ο Πίνδαρος αναφέρεται σε μια ωδή του), στο Αρτεμίσιο της Ρόδου[17], στη Μαντίνεια[18], στη Φαιστό της Κρήτης (γιορτάζονταν προς τιμήν της τα Εκδύσια[6]), στην Ορτυγία[19] και στη Λατώρεια της Λυδίας[20], όπου γινόταν και γιορτή αφιερωμένη σε αυτήν.
Μεγάλη ήταν η λατρεία της στη Δήλο, όπου υπήρχε μεγάλος ναός αφιερωμένη σε αυτή, το Λητώον[21]. Σύμφωνα με τον μύθο, η Λητώ κέρδισε τη Δήλο από τον Ποσειδώνα, με τον οποίο αντάλλαξε την Καλαυρία.[22]
Παρόμοιος ήταν ο ναός στη Λυκία, το Λητώον, κοντά στον ποταμό Ξάνθο, «60 στάδια από την πόλη»[23]. Επιγραφές υποδεικνύουν ότι το Κοινό των Λυκίων είχε την έδρα του εκεί. Σύγχρονες ανασκαφές, από το 1962 και μετά, έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, φέρνοντας στο φως, μεταξύ άλλων, μια τρίγλωσση επιγραφή στα αραμαϊκά, τα ελληνικά και τα λυκιακά.
Προς τιμήν της Λητούς έχουν γραφτεί λυρικοί ύμνοι από τον Θράκα μουσικό και ποιητή Φιλάμμωνα.[24]
Δείτε επίσης
Ο αστεροειδής68 Λητώ (68 Leto), που ανακαλύφθηκε το 1861, πήρε το όνομά του από τη θεότητα αυτή.
↑Οι λύκοι δε γεννούν εύκολα, αλλά σε δώδεκα μέρες και δώδεκα νύχτες, όσο χρόνο δηλαδή χρειάστηκε η Λητώ για να φτάσει στη Δήλο από τη Γη των Υπερβορείων, όπως αναφέρουν οι Δήλιοι.Αελιανός, Περί ζώων, Κεφ. 4.4
↑Ο Αλκίφρων του Μαιάνδρου αναφέρει ότι υπάρχει ένα ορεινό χωριό κοντά στην Έφεσο, παλιότερα γνωστό ως χωριό της Λητούς, αλλά τώρα ονομάζεται Λατόρεια από μια Αμαζόνα.Αθήναιου Δειπνοσοφισταί, Βιβλίο 1, 31d