Λητώ

Λητώ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Λητώ (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
ΣύντροφοςΔίας
ΤέκναΑπόλλων[1][2]
Άρτεμις[3][1][2]
ΓονείςΚόιος[1] και Φοίβη[1]
ΑδέλφιαΑστερία
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Στην ελληνική μυθολογία η Λητώ (ή Λατώ στη δωρική διάλεκτο) είναι κόρη του Τιτάνα Κοίου και της Φοίβης[4]. Από τον Δία γέννησε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Στη ρωμαϊκή μυθολογία η αντίστοιχη θεότητα της Λητούς είναι η Λατόνα.

Η Λητώ ήταν η κύρια θεότητα στην Ανατολική Λυκία, ενώ την καταγωγή της διεκδικούσαν και οι κάτοικοι της Κω. Το ιερό της, το Λητώον, ένωνε τις πόλεις-κράτη της Λυκίας μεταξύ τους. Λατρευόταν με τα επίθετα Κοιογένεια[5], Φυστίη και Εκδυσία[6].

Γέννηση της Άρτεμης και του Απόλλωνα

Όταν η Ήρα έμαθε ότι η Λητώ ήταν έγκυος από τον Δία, της απαγόρευσε να γεννήσει σε στεριά και σε οποιοδήποτε μέρος κάτω από τον ήλιο. Σύμφωνα με έναν μύθο, όχι τόσο διαδεδομένο, η Λητώ ήρθε από τη γη των Υπερβορείων[7][8] με τη μορφή λύκαινας, αναζητώντας τη χώρα των λύκων, τη Λυκία[9]. Ο πιο διαδεδομένος μύθος λέει ότι όταν η Λητώ έφτανε να γεννήσει, φάνηκε ένα μικρό νησί μέσα στη θάλασσα, η Δήλος, όπου κατάφερε να γεννήσει πρώτα την Άρτεμη κι έπειτα τον Απόλλωνα[5].

Κατά τον Οβίδιο, μετά τη γέννηση των διδύμων η Λητώ περιπλανήθηκε και έφτασε μέχρι τη Λυκία, όπου δεν έγινε δεκτή και με την καλύτερη υποδοχή. Όταν πήγε να πιει νερό από μια λίμνη, οι κάτοικοι της το απαγόρευσαν, αναμοχλεύοντας τη λάσπη στον βυθό της λίμνης. Τότε η Λητώ τους μεταμόρφωσε σε βατράχια για την έλλειψη φιλοξενίας που έδειξαν, ώστε να ζουν πάντα καταδικασμένοι στα λασπώδη νερά των ποταμών και των λιμνών. [10]

Η τιμωρία της Νιόβης

Λάτω καὶ Νιόβα μάλα μὲν φίλαι ἦσαν ἔταιραι.

Σαπφώ[11]

Κάποτε η βασίλισσα Νιόβη, που είχε εφτά γιους κι εφτά κόρες, περηφανεύτηκε για την ευγονία και την ομορφιά των παιδιών της, λέγοντας πως «ένα μόνο ζεύγος διδύμων έναντι των τόσων δικών της έχει να επιδείξει η Λητώ, η εκλεκτή του Δία» (εννοώντας την Άρτεμη και τον Απόλλωνα).

Όταν το έμαθε η Λητώ, αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιμωρήσουν την ξιπασιά της Νιόβης. Έτσι, κατά τις παραδόσεις οι δύο θεοί σημάδεψαν με τα βέλη τους, η μεν Άρτεμη τις κόρες, ο δε Απόλλωνας τους γιους[12].

Τα νεκρά σώματα των παιδιών της Νιόβης έμειναν επί εννέα ημέρες άταφα, αφού ο Δίας μετέτρεπε σε πέτρα όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιμές. Την ένατη μέρα υπέκυψαν οι θεοί στις ικεσίες της Νιόβης και τα ενταφίασαν οι ίδιοι σε δύο κοινούς τάφους.

Λατρεία

Ιερά της Λητούς αναφέρονται από αρχαίες πηγές σε πληθώρα περιοχών του ελλαδικού χώρου. Πολύ συχνά λατρευόταν παράλληλα με τα δυο παιδιά της. Ο Παυσανίας και ο Στράβων αναφέρουν την ύπαρξη ιερών και αγαλμάτων αφιερωμένα στη Λητώ, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη στο χωριό Ζωστήρ της Αττικής[13], στα Μέγαρα[14], στο Άργος, στη Σπάρτη[15], στην Τανάγρα[16], στους Δελφούς (και ο Πίνδαρος αναφέρεται σε μια ωδή του), στο Αρτεμίσιο της Ρόδου[17], στη Μαντίνεια[18], στη Φαιστό της Κρήτης (γιορτάζονταν προς τιμήν της τα Εκδύσια[6]), στην Ορτυγία[19] και στη Λατώρεια της Λυδίας[20], όπου γινόταν και γιορτή αφιερωμένη σε αυτήν.

Μεγάλη ήταν η λατρεία της στη Δήλο, όπου υπήρχε μεγάλος ναός αφιερωμένη σε αυτή, το Λητώον[21]. Σύμφωνα με τον μύθο, η Λητώ κέρδισε τη Δήλο από τον Ποσειδώνα, με τον οποίο αντάλλαξε την Καλαυρία.[22]

Παρόμοιος ήταν ο ναός στη Λυκία, το Λητώον, κοντά στον ποταμό Ξάνθο, «60 στάδια από την πόλη»[23]. Επιγραφές υποδεικνύουν ότι το Κοινό των Λυκίων είχε την έδρα του εκεί. Σύγχρονες ανασκαφές, από το 1962 και μετά, έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, φέρνοντας στο φως, μεταξύ άλλων, μια τρίγλωσση επιγραφή στα αραμαϊκά, τα ελληνικά και τα λυκιακά.

Προς τιμήν της Λητούς έχουν γραφτεί λυρικοί ύμνοι από τον Θράκα μουσικό και ποιητή Φιλάμμωνα.[24]

Δείτε επίσης

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «Λητώ» (Ρωσικά)
  2. ↑ 2,0 2,1 Νικολάι Ομπνόρσκι: «Лето» (Ρωσικά)
  3. ↑ «Ἄρτεμις» (Ρωσικά)
  4. ↑ Φοίβη δ᾽ αὖ Κοίου πολυήρατον ἦλθεν ἐς εὐνήν· κυσαμένη δὴ ἔπειτα θεὰ θεοῦ ἐν φιλότητι Λητὼ κυανόπεπλον ἐγείνατο, μείλιχον αἰεί, μείλιχον ἐξ ἀρχῆς, ἀγανώτατον ἐντὸς Ὀλύμπου[...] Ησιόδου Θεογονία, στ 403-8.
  5. ↑ 5,0 5,1 κυμάτεσσιν παντοδαπω̂ν τ' ἀνέμων ῥιπαι̂σιν: ἀλλ' ἁ Κοιογενὴς ὁπότ' ὠδίνεσσι θύοισ' ἀγχιτόκοις ἐπέβα νιν, δὴ τότε τέσσαρες ὀρθαὶ πρέμνων ἀπώρουσαν χθονίων, ἂν δ' ἐπικράνοις σχέθον πέτραν ἀδαμαντοπέδιλοι κίονες: ἔνθα τεκοι̂σ' εὐδαίμον' ἐπόψατο γένναν. Πίνδαρος, απόσπασμα 58
  6. ↑ 6,0 6,1 Antoninus Liberalis, Metamorphoses
  7. ↑ [...]ταύτην ὑπάρχειν μὲν κατὰ τὰς ἄρκτους, κατοικεῖσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ὀνομαζομένων Ὑπερβορέων ἀπὸ τοῦ ποῤῥωτέρω κεῖσθαι τῆς βορείου πνοῆς· οὖσαν δ´ αὐτὴν εὔγειόν τε καὶ πάμφορον, ἔτι δ´ εὐκρασίᾳ διαφέρουσαν, διττοὺς κατ´ ἔτος ἐκφέρειν καρπούς. μυθολογοῦσι δ´ ἐν αὐτῇ τὴν Λητὼ γεγονέναι. Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Βιβλίο Β', κεφ. 2.47.
  8. ↑ [...]τοι̂σι δὲ Λητου̂ς υἱός, ἀνερχόμενος Λυκίηθεν* τη̂λ' ἐπ' ἀπείρονα δη̂μον ̔Υπερβορέων* ἀνθρώπων+, ἐξεφάνη[...] ο Ρόδιος, Αργοναυτικά, Βιβλίο 2, στ. 674 Αρχειοθετήθηκε 2009-10-02 στο Wayback Machine.
  9. ↑ Οι λύκοι δε γεννούν εύκολα, αλλά σε δώδεκα μέρες και δώδεκα νύχτες, όσο χρόνο δηλαδή χρειάστηκε η Λητώ για να φτάσει στη Δήλο από τη Γη των Υπερβορείων, όπως αναφέρουν οι Δήλιοι. Αελιανός, Περί ζώων, Κεφ. 4.4
  10. ↑ Οβίδιου Μεταμορφώσεις, Βιβλίο 6, στ. 317-381.
  11. ↑ Σαπφώ, Ύμνοι και Επιθαλάμια
  12. ↑ εὔτεκνος δὲ οὖσα Νιόβη τῆς Λητοῦς εὐτεκνοτέρα εἶπεν ὑπάρχειν· Λητὼ δὲ ἀγανακτήσασα τήν τε Ἄρτεμιν καὶ τὸν Ἀπόλλωνα κατ᾽ αὐτῶν παρώξυνε, καὶ τὰς μὲν θηλείας ἐπὶ τῆς οἰκίας κατετόξευσεν Ἄρτεμις, τοὺς δὲ ἄρρενας κοινῇ πάντας ἐν Κιθαιρῶνι Ἀπόλλων κυνηγετοῦντας ἀπέκτεινεν. ἐσώθη δὲ τῶν μὲν ἀρρένων Ἀμφίων, τῶν δὲ θηλειῶν Χλωρὶς ἡ πρεσβυτέρα, ᾗ Νηλεὺς συνᾐκησε. κατὰ δὲ Τελέσιλλαν ἐσώθησαν Ἀμύκλας καὶ Μελίβοια, ἐτοξεύθη δὲ ὑπ᾽ αὐτῶν καὶ Ἀμφίων... Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη, Βιβλίο Γ', κεφ. 5.6.
  13. ↑ ἐν Ζωστῆρι <δὲ> ἐπὶ θαλάσσης καὶ βωμὸς Ἀθηνᾶς καὶ Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος καὶ Λητοῦς. τεκεῖν μὲν οὖν Λητὼ τοὺς παῖδας ἐνταῦθα οὔ φασι, λύσασθαι δὲ τὸν ζωστῆρα ὡς τεξομένην, καὶ τῷ χωρίῳ διὰ τοῦτο γενέσθαι τὸ ὄνομα. Παυσανία Ελλάδος περιήγησις, Βιβλίο 1, κεφ. 31.1.
  14. ↑ ἐκ δὲ τῆς ἀγορᾶς κατιοῦσι τῆς ὁδοῦ τῆς Εὐθείας καλουμένης Ἀπόλλωνος ἱερόν ἐστιν ἐν δεξιᾷ Προστατηρίου· τοῦτο ὀλίγον ἐκτραπέντα ἔστιν ἐκ τῆς ὁδοῦ ἀνευρεῖν. Ἀπόλλων δὲ ἐν αὐτῷ κεῖται θέας ἄξιος καὶ Ἄρτεμις καὶ Λητὼ καὶ ἄλλα ἀγάλματά ἐστι Πραξιτέλους ποιήσαντος [Λητὼ καὶ οἱ παῖδες]. Παυσανία Ελλάδος περιήγησις, Βιβλίο 1, κεφ. 44.2.
  15. ↑ τὰ μὲν Τισαμενοῦ τοιαῦτα ἐπυνθανόμην ὄντα: Σπαρτιάταις δὲ ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς Πυθαέως τέ ἐστιν [καὶ] Ἀπόλλωνος καὶ Ἀρτέμιδος καὶ Λητοῦς ἀγάλματα. Παυσανία Ελλάδος περιήγησις, Βιβλίο 3, κεφ. 9.1.
  16. ↑ [...]ἐν Τανάγρᾳ δὲ παρὰ τὸ ἱερὸν τοῦ Διονύσου Θέμιδός ἐστιν, ὁ δὲ Ἀφροδίτης, καὶ ὁ τρίτος τῶν ναῶν Ἀπόλλωνος, ὁμοῦ δὲ αὐτῷ [καὶ] Ἄρτεμίς τε καὶ Λητώ. Παυσανία Ελλάδος περιήγησις, Βιβλίο 9, κεφ. 22.1.
  17. ↑ [...]εἰ̂τα τὸ Αρτεμίσιον ἄκρα καὶ ἱερόν, εἰ̂τα τὸ Λητῳ̂ον ἄλσος[...] Στράβωνος Γεωγραφία, Βιβλίο 14, Κεφ. 2.2 Αρχειοθετήθηκε 2009-10-02 στο Wayback Machine.
  18. ↑ ἔστι δὲ Μαντινεῦσι ναὸς διπλοῦς μάλιστά που κατὰ μέσον τοίχῳ διειργόμενος: τοῦ ναοῦ δὲ τῇ μὲν ἄγαλμά ἐστιν Ἀσκληπιοῦ, τέχνη [δὲ] Ἀλκαμένους, τὸ δὲ ἕτερον Λητοῦς ἐστιν ἱερὸν καὶ τῶν παίδων. Παυσανία Ελλάδος περιήγησις, Βιβλίο 8, κεφ. 9.1.
  19. ↑ ἐν δὲ τῃ̂ αὐτῃ̂ παραλίᾳ μικρὸν ὑπὲρ τη̂ς θαλάττης ἐστὶ καὶ ἡ Ορτυγία[...]διαρρει̂ δὲ ὁ Κέγχριος ποταμός, οὑ̂ φασι νίψασθαι τὴν Λητὼ μετὰ τὰς ὠδι̂νας. ὄντων δ' ἐν τῳ̂ τόπῳ πλειόνων ναω̂ν, τω̂ν μὲν ἀρχαίων τω̂ν δ' ὕστερον γενομένων, ἐν μὲν τοι̂ς ἀρχαίοις ἀρχαι̂ά ἐστι ξόανα, ἐν δὲ τοι̂ς ὕστερον Σκόπα ἔργα: ἡ μὲν Λητὼ σκη̂πτρον ἔχουσα, ἡ δ' Ορτυγία παρέστηκεν ἑκατέρᾳ τῃ̂ χειρὶ παιδίον ἔχουσα. πανήγυρις δ' ἐνταυ̂θα συντελει̂ται κατ' ἔτος, ἔθει δέ τινι οἱ νέοι φιλοκαλου̂σι μάλιστα περὶ τὰς ἐνταυ̂θα εὐωχίας λαμπρυνόμενοι.[...] Στράβωνος Γεωγραφία, Βιβλίο 14, Κεφ. 1.20[νεκρός σύνδεσμος]
  20. ↑ Ο Αλκίφρων του Μαιάνδρου αναφέρει ότι υπάρχει ένα ορεινό χωριό κοντά στην Έφεσο, παλιότερα γνωστό ως χωριό της Λητούς, αλλά τώρα ονομάζεται Λατόρεια από μια Αμαζόνα. Αθήναιου Δειπνοσοφισταί, Βιβλίο 1, 31d
  21. ↑ «Στράβωνος Γεωγραφία, Βιβλίο 10, Κεφ. 5.2». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2010. 
  22. ↑ [...]ἐνταυ̂θα ἠ̂ν ἄσυλον Ποσειδω̂νος ἱερόν, καί φασι τὸν θεὸν του̂τον ἀλλάξασθαι πρὸς μὲν Λητὼ τὴν Καλαυρίαν ἀντιδόντα Δη̂λον[...] Στράβωνος Γεωγραφία, Βιβλίο 8, Κεφ. 6.14 Αρχειοθετήθηκε 2009-10-02 στο Wayback Machine.
  23. ↑ εἰ̂θ' ὁ Ξάνθος ποταμός, ὃν Σίρβιν ἐκάλουν τὸ πρότερον: ἀναπλεύσαντι δ' ὑπηρετικοι̂ς δέκα σταδίους τὸ Λητῳ̂ον ἔστιν: ὑπὲρ δὲ του̂ ἱερου̂ προελθόντι ἑξήκοντα ἡ πόλις ἡ τω̂ν Ξανθίων ἐστὶ μεγίστη τω̂ν ἐν Λυκίᾳ. Στράβωνος Γεωγραφία, Βιβλίο 14, Κεφ. 3.6 Αρχειοθετήθηκε 2009-10-02 στο Wayback Machine.
  24. ↑ «Φιλάμμωνας». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2023. 

Πηγές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι