To 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο ή 3-μεθυλο-2-βουτυλοφθορίδιο, σε δύο (2) οπτικά ισομερή[2], είναι ένα αλκυλογονίδιο. Με βάση το χημικό τύπο του, C5H11F, έχει τα ακόλουθα επτά (7) ισομερές θέσης:
- 1-φθοροπεντάνιο.
- 2-φθοροπεντάνιο.
- 3-φθοροπεντάνιο.
- 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
- 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
- 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
- Διμεθυλοφθοροπροπάνιο.
Ονοματολογία
Η ονομασία «3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο» προέρχεται από την ονοματολογία κατά IUPAC. Συγκεκριμένα, το πρόθεμα «βουτ-» δηλώνει την παρουσία τεσσάρων (4) ατόμων άνθρακα ανά κύρια αλυσίδα της ένωσης, το ενδιάμεσο «-αν-» δείχνει την παρουσία μόνο απλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα στο μόριο και η κατάληξη «-ιο» φανερώνει ότι δεν περιέχει χαρακτηριστικές ομάδες που έχουν χαρακτηριστικές καταλήξεις. Το πρόθεμα «φθορο-» δηλώνει την παρουσία ενός (1) ατόμου φθορίου ανά μόριο της ένωσης. Το αρχικό πρόθεμα «μεθυλο-» δηλώνει την παρουσία διακλάδωσης ενός ατόμου άνθρακα. Ο αριθμός θέσης «-2-», δηλώνει τον αριθμό θέσης του ατόμου του άνθρακα με το οποίο ενώνεται το άτομο του φθορίου, για να διαχωριστεί η ένωση από την ισομερή της 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο. Για το αρχικό πρόθεμα επίσης χρειάζεται ο αριθμός θέσης 3-, γιατί και η θέση #2 είναι διαθέσιμη και επομένως δεν εννοείται. Τέλος το πρόθεμα μέθυλο- προτάσσεται του προθέματος φθορο-, γιατί μ < φ, σύμφωνα με την ελληνική αλφαβητική σειρά. Σημειώνεται ότι η αγγλόφωνη ονομασία της ένωσης είναι 2-fluoro-3-methylbutane, γιατί σύμφωνα με την αγγλική αλφάβητο είναι f < m. Σημειώνεται ακόμη, ότι η αρίθμηση της κύριας ανθρακικής αλυσίδας αρχίζει από την πλευρά του ατόμου του φθορίου, γιατί θεωρείται σημαντικότερο υποκατάστατο από το μεθύλιο.
Μοριακή δομή
Δεσμοί[3]
|
Δεσμός |
τύπος δεσμού |
ηλεκτρονική δομή |
Μήκος δεσμού |
Ιονισμός
|
C-H |
σ |
2sp3-1s |
109 pm |
3% C- H+
|
C-C |
σ |
2sp3-2sp3 |
154 pm |
|
C-F |
σ |
2sp3-2sp3 |
139 pm |
43% C+ F-
|
Κατανομή φορτίων σε ουδέτερο μόριο
|
F |
-0,43
|
H |
+0,03
|
C#2 |
+0,40
|
C#1,#4,#1΄ |
-0,09
|
C#3 |
-0,03
|
Παραγωγή
Με φωτοχημική φθορίωση
Με φωτοχημική φθορίωση μεθυλοβουτάνιου παράγεται μίγμα 3-μεθυλο-2-φθοροβουτανίου, 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιου, 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιου και 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιου[4]:
- Όπου a + b + c + d = 1.
- Ακολουθεί το συνηθισμένο μηχανισμό φωτοχημικής αλογόνωσης αλκανίων. Παράγονται και πολυφθοροπαράγωγα. Η συγκέντρωση των τελευταίων περιορίζεται με χρήση περίσσειας μεθυλοβουτανίου.
- Η μέθοδος δεν είναι χρήσιμη αν επιθυμείται το ένα μόνο ισομερές, αφού είναι σχετικά δύσκολος διαχωρισμός.
Με υποκατάσταση υδροξυλίου από φθόριο
Με επίδραση υδροφθορίου (HF) σε 3-μεθυλο-2-βουτανόλη ((CH3)2CHCH(OH)CH3)[5]:
- Συνήθως το υδροφθόριο παρασκευάζεται επιτόπου με την αντίδραση:
Με υποκατάσταση χλωρίου από φθόριο
Με επίδραση φθοριούχου υφυδραργύρου (Hg2F2) σε 3-μεθυλο-2-χλωροβουτάνιο ((CH3)2CHCHClCH3)[6][7]:
Με προσθήκη υδροφθορίου σε 3-μεθυλο-1-βουτένιο
Με προσθήκη υδρφθορίου σε 3-μεθυλο-1-βουτένιο παράγεται 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο[8]:
Χημικές ιδιότητες και παράγωγα
Αντιδράσεις υποκατάστασης
- Οι αντιδράσεις είναι πολύ πιο αργές σε σύγκριση με τα αντίστοιχα αλκυλαλογονίδια των άλλων αλογόνων, γιατί ο μηχανισμός που επικρατεί σ' αυτές τις αντιδράσεις υποκαταστάσεως είναι ο SN2.
Υποκατάσταση από υδροξύλιο
Κατά την υδρόλυσή του με εναιώρημα υδροξειδίου του αργύρου (AgOH) σχηματίζεται 3-μεθυλο-2-βουτανόλη ((CH3)2CHCH(OH)CH3)[9]:
Υποκατάσταση από αλκοξύλιο
Με αλκοολικά άλατα (RONa) σχηματίζει 2-αλκοξυ-3-μεθυλοβουτάνιο ((CH3)2CHCH(OR)CH3)[9]:
Υποκατάσταση από αλκινύλιο
Με αλκινικά άλατα (RC≡CNa) σχηματίζει αλκίνιο (RC≡CCH(CH3)CH(CH3)2). Π.χ.[9]:
Υποκατάσταση από ακύλιο
Με καρβονικά άλατα (RCOONa) σχηματίζει καρβονικό (1,2-διμεθυλοπροπυλ)εστέρα (RCOOCH(CH3)CH(CH3)2)[9]:
Υποκατάσταση από κυάνιο
Με κυανιούχο νάτριο (NaCN) σχηματίζει 2,3-διμεθυλοβουτανονιτρίλιο ((CH3)2CHCH(CN)CH3)[9]:
Υποκατάσταση από αλκύλιο
Με αλκυλολίθιο (RLi) σχηματίζει αλκάνιο[9]:
Υποκατάσταση από σουλφυδρίλιο
Με όξινο θειούχο νάτριο (NaSH) σχηματίζει 3-μεθυλο-2-βουτανοθειόλη ((CH3)2CHCH(SH)CH3)[9]:
Υποκατάσταση από σουλφαλκύλιο
Με θειολικό νάτριο (RSNa) σχηματίζει 2-αλκυλοθειο-3-μεθυλοβουτάνιο ((CH3)2CHCH(SR)CH3)[9]:
Υποκατάσταση από ιώδιο
Με ιωδιούχο νάτριο (NaI) σχηματίζει 2-ιωδο-3-μεθυλοβουτάνιο ((CH3)2CHCHICH3)[9]:
Υποκατάσταση από αμινομάδα
Με αμμωνία (NH3) σχηματίζει 3-μεθυλο-2-βουταναμίνη ((CH3)2CHCH(NH2)CH3)[9]:
Υποκατάσταση από αλκυλαμινομάδα
Με πρωυτοταγείς αμίνες (RNH2) σχηματίζει N-αλκυλο-3-μεθυλο-2-βουταναμίνη (RNHCH(CH3)CH(CH3)2)[9]:
Υποκατάσταση από διαλκυλαμινομάδα
Με δευτεροταγείς αμίνες (R'NHR) σχηματίζει N,N-διαλκυλο-3-μεθυλο-2-βουταναμίνη [R'N(CH(CH3)CH(CH3)2)R][9]:
Υποκατάσταση από τριαλκυλαμινομάδα
Με τριτοταγείς αμίνες [R'N(R)R"] σχηματίζει φθοριούχο N,N,N-τριαλκυλο(1,2-διμεθυλοπροπυλ)αμμώνιο [R'N(CH(CH3)CH(CH3)2)(R)R"]F}[10]:
Υποκατάσταση από φωσφύλιο
Με φωσφίνη σχηματίζει 3-μεθυλο-2-βουτανοφωσφαμίνη[11]:
Υποκατάσταση από νιτροομάδα
Με νιτρώδη άργυρο (AgNO2) σχηματίζει 3-μεθυλο-2-νιτροβουττάνιο ((CH3)2CHCH(NO2)CH3)[12]:
Υποκατάσταση από φαινύλιο
Με επίδραση τύπου Friedel-Crafts σε βενζολίου παράγεται 3-μεθυλο-2-φαινυλοβουτάνιο:
Παραγωγή οργανομεταλλικών ενώσεων
1. Με λίθιο (Li σχηματίζει 1,2-διμεθυλοπροπυλολίθιο[13]:
2. Με μαγνήσιο (Mg) σχηματίζει 3-μεθυλο-2-βουτυλομαγνησιοφθορίδιο[14]:
Αναγωγή
1. Με λιθιοαργιλλιοϋδρίδιο (LiAlH4) παράγεται μεθυλοβουτάνιο[15]:
2. Με «υδρογόνο εν τω γενάσθαι», δηλαδή μέταλλο + οξύ παράγεται μεθυλοβουτάνιο[16]:
3. Με σιλάνιο, παρουσία τριφθοριούχου βορίου, παράγεται μεθυλοβουτάνιο[17]:
4. Αναγωγή από ένα αλκυλοκασσιτεράνιο. Π.χ.[18]:
Αντιδράσεις προσθήκης
1. Σε αλκένια. Π.χ. με αιθένιο (CH2=CH2) παράγει 3,4-διμεθυλο-1-φθοροπεντάνιο ((CH3)2CHCH(CH3)CH2CH2F)[19]:
2. Σε αλκίνια. Π.χ. με αιθίνιο (HC≡CH) παράγει 3,4-διμεθυλο-1-φθορο-1-πεντένιο ((CH3)2CHCH(CH3)CH=CHF)[20]:
3. Η αντίδραση του 3-μεθυλο-2-φθοροβουτανίου με συζυγή αλκαδιένια αντιστοιχεί κυρίως σε 1,4-προσθήκη, αν και είναι επίσης δυνατές η 1,2-προσθήκη και η 3,4-προσθήκη, με τη χρήση κατάλληλων συνθηκών. Π.χ[21]:
4. Σε κυκλοαλκάνια που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με κυκλοπροπάνιο παράγει 4,5-διμεθυλο-1-φθορεξάνιο[22]:
5. Σε ετεροκυκλικές ενώσεις που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με εποξυαιθάνιο παράγει 1-(1΄,2΄-διμεθυλοπροποξυ)-2-φθοραιθάνιο[23]:
Αντίδραση απόσπασης
Με απόσπαση υδροφθορίου (HF) από 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο παράγεται μίγμα 3-μεθυλο-1-βουτένιου και μεθυλο-2-βουτένιου[24]:
Παρεμβολή καρβενίων
- Τα καρβένια (π.χ. [:CH2]) μπορούν παρεμβληθούν στους δεσμούς C-H. Π.χ. έχουμε[25]:
- Η αντίδραση είναι ελάχιστα εκλεκτική και αυτό σημαίνει ότι κατά προσέγγιση έχουμε;
- 1. Παρεμβολή στους έξι (6) δεσμούς C#4,#1΄H2-H. Παράγεται 3-μεθυλο-2-φθοροπεντάνιο.
- 2. Παρεμβολή στους τρεις (3) δεσμούς C#1H2-H: Παράγεται 2-μεθυλο-3-φθοροπεντάνιο.
- 3. Παρεμβολή ένα (1) δεσμό C#2-H: Παράγεται 2,3-διμεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
- 4. Παρεμβολή στον ένα (1) δεσμό C#3-H: Παράγεται 3,3-διμεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
Προκύπτει επομένως μίγμα 3-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~54%, 2-μεθυλο-3-φθοροπεντάνιου ~27%, 2,3-διμεθυλο-1-φθοροβουτάνιου ~9% και 3,3-διμεθυλο-1-φθοροβουτάνιου ~9%.
Σημειώσεις και αναφορές
- ↑ Διαδικτυακός τόπος NIST
- ↑ Το #2 άτομο άνθρακα είναι οπτικά ενεργό κέντρο, αφού είναι συνδεμένο με τέσσερεις (4) διαφορετικές «ρίζες»: H, F, CH3 και CH3CHCH3.
- ↑ Τα δεδομένα προέρχονται εν μέρει από το «Table of periodic properties of thw Ellements», Sagrent-Welch Scientidic Company και Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, Σελ. 34.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.2.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 185, §7.2.1, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 185, §7.2.8.
- ↑ Πραγματοποιείται και με υποκατάσταση βρωμίου ή ιωδίου, αλλά πιο αργά και δύσκολα.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, για Ε = Η και Nu = F.
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 186, §7.3.1.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 243, §10.2.Α, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.Α1, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 244, §10.3.Α, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, §5.1. σελ.82
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.5, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.3α, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.3β, R = (CH3)2CHCHCH3, X = F.
- ↑ Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 291-293, §19.1.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, Σελ. 42, §4.3.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, για Ε = (CH3)2CHCHCH3 και Nu = F.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για αλκίνια και για Ε = (CH3)2CHCHCH3 και Nu = F με βάση και την §8.1, σελ. 114-116.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για αλκαδιένια και για Ε = (CH3)2CHCHCH3 και Nu = F με βάση και την §8.2, σελ. 116-117.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για κυκλοαλκάνια και για Ε = (CH3)2CHCHCH3 και Nu = F σε συνδυασμό με Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §1.2., σελ. 22-25
- ↑ Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.1., σελ. 16-17, εφαρμογή γενικής αντίδρασης για Nu = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.153, §6.3.1α.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.
Πηγές
- Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
- Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
- SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
- Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
- Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985
Οργανοαλογονίδια |
---|
Αλυδρογονάνθρακες | | |
---|
Αλοκαρβένια | |
---|
Αλκυλαλογονίδια ή (μον)αλαλκάνια | |
---|
Διαλαλκάνια | |
---|
Αλαλκένια | |
---|
Αλοκυκλοαλκάνια | |
---|
Τριαλαλκάνια | |
---|
Διαλαλκένια | |
---|
Αλαλκίνια | |
---|
Αλαλκαδιένια ή αλκαδιενυλαλογονόδια | |
---|
Τετραλαλκάνια | |
---|
Αρωματικοί αλυδρογονάνθρακες | |
---|
|
---|
Αλαμίνες | |
---|
Αλαλκοόλες | |
---|
Αλαιθέρες | |
---|
Αλαλδεΰδες | |
---|
Αλοξυλοαλκάνια | |
---|
Ακυλαλογονίδια | |
---|
Αλοξέα | |
---|
Αλοσιλάνια | |
---|