To 1-φθοροπεντάνιο ή 1-πεντυλοφθορίδιο είναι ένα υγρό (στις συνηθισμένες συνθήκες, T = 25 °C, P = 1 atm) αλκυλογονίδιο. Με βάση το χημικό τύπο του, C5H11F, έχει τα ακόλουθα επτά (7) ισομερές θέσης:
- 2-φθοροπεντάνιο.
- 3-φθοροπεντάνιο.
- 2-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
- 2-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
- 3-μεθυλο-2-φθοροβουτάνιο.
- 3-μεθυλο-1-φθοροβουτάνιο.
- Διμεθυλοφθοροπροπάνιο.
Ονοματολογία
Η ονομασία «φθοροπεντάνιο» προέρχεται από την ονοματολογία κατά IUPAC. Συγκεκριμένα, το πρόθεμα «πεντ-» δηλώνει την παρουσία πέντε (5) ατόμων άνθρακα ανά μόριο της ένωσης, το ενδιάμεσο «-αν-» δείχνει την παρουσία μόνο απλών δεσμών μεταξύ ατόμων άνθρακα στο μόριο και η κατάληξη «-ιο» φανερώνει ότι δεν περιέχει χαρακτηριστικές ομάδες που έχουν χαρακτηριστικές καταλήξεις. Το αρχικό πρόθεμα «φθορο-» δηλώνει την παρουσία ενός (1) ατόμου φθορίου ανά μόριο της ένωσης. Τέλος, ο αρχικός αριθμός θέσης «1-», δηλώνει τον αριθμό θέσης του ατόμου του άνθρακα με το οποίο ενώνεται το άτομο του φθορίου, για να διαχωριστεί η ένωση από τις ισομερείς της 2-φθοροπεντάνιο και 3-φθοροπεντάνιο.
Μοριακή δομή
Δεσμοί[2]
|
Δεσμός |
τύπος δεσμού |
ηλεκτρονική δομή |
Μήκος δεσμού |
Ιονισμός
|
C-H |
σ |
2sp3-1s |
109 pm |
3% C- H+
|
C-C |
σ |
2sp3-2sp3 |
154 pm |
|
C-F |
σ |
2sp3-2sp3 |
139 pm |
43% C+ F-
|
Κατανομή φορτίων σε ουδέτερο μόριο
|
F |
-0,43
|
H |
+0,03
|
C#1 |
+0,37
|
C#5 |
-0,09
|
C#2-#4 |
-0,06
|
Παραγωγή
Με φωτοχημική φθορίωση
Με φωτοχημική φθορίωση πεντανίου παράγεται μίγμα 1-φθοροπεντανίου, 2-φθοροπεντανίου και 3-φθοροπεντανίου[3]:
- Όπου a + b + c = 1.
- Ακολουθεί το συνηθισμένο μηχανισμό φωτοχημικής αλογόνωσης αλκανίων. Παράγονται και πολυφθοροπαράγωγα. Η συγκέντρωση των τελευταίων περιορίζεται με χρήση περίσσειας πεντανίου.
- Η μέθοδος δεν είναι χρήσιμη αν επιθυμείται το ένα μόνο ισομερές, αφού είναι σχετικά δύσκολος διαχωρισμός.
Με υποκατάσταση υδροξυλίου από φθόριο
Με επίδραση υδροφθορίου (HF) σε 1-πεντανόλη (CH3CH2CH2CH2CH2OH)[4]:
- Συνήθως το υδροφθόριο παρασκευάζεται επιτόπου με την αντίδραση:
Με υποκατάσταση χλωρίου από φθόριο
Με επίδραση φθοριούχου υφυδραργύρου (Hg2F2) σε 1-χλωροπεντάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2Cl)[5][6]:
Με προσθήκη 1-φθοροπροπανίου σε αιθένιο
Με προσθήκη 1-φθοροπροπάνιου σε αιθένιο παράγεται 1-φθοροπεντάνιο[7]::
Με προσθήκη φθοραιθανίου σε κυκλοπροπάνιο
Με προσθήκη φθοραιθανίου σε κυκλοπροπάνιο παράγεται 1-φθοροπεντάνιο[8]:
Με προσθήκη φθορομεθανίου σε κυκλοβουτάνιο
Με προσθήκη φθορομεθανίου σε κυκλοβουτάνιο παράγεται 1-φθοροπεντάνιο[9]:
Χημικές ιδιότητες και παράγωγα
Αντιδράσεις υποκατάστασης
- Οι αντιδράσεις είναι πολύ πιο αργές σε σύγκριση με τα αντίστοιχα αλκυλαλογονίδια των άλλων αλογόνων, γιατί ο μηχανισμός που επικρατεί σ' αυτές τις αντιδράσεις υποκαταστάσεως είναι ο SN2.
Υποκατάσταση από υδροξύλιο
Κατά την υδρόλυσή του με εναιώρημα υδροξειδίου του αργύρου (AgOH) σχηματίζεται 1-πεντανόλη (CH3CH2CH2CH2CH2OH)[10]:
Υποκατάσταση από αλκοξύλιο
Με αλκοολικά άλατα (RONa) σχηματίζει αλκυλoπεντυλαιθέρα (CH3CH2CH2CH2CH2OR)[10]:
Υποκατάσταση από αλκινύλιο
Με αλκινικά άλατα (RC≡CNa) σχηματίζει αλκίνιο (RC≡CCH2CH2CH2CH2CH3). Π.χ.[10]:
Υποκατάσταση από ακύλιο
Με καρβονικά άλατα (RCOONa) σχηματίζει καρβονικό πεντυλεστέρα (RCOOCH2CH2CH2CH2CH3)[10]:
Υποκατάσταση από κυάνιο
Με κυανιούχο νάτριο (NaCN) σχηματίζει εξανονιτρίλιο (CH3CH2CH2CH2CH2CN)[10]:
Υποκατάσταση από αλκύλιο
Με αλκυλολίθιο (RLi) σχηματίζει αλκάνιο[10]:
Υποκατάσταση από σουλφυδρίλιο
Με όξινο θειούχο νάτριο (NaSH) σχηματίζει 1-πεντανοθειόλη (CH3CH2CH2CH2CH2SH)[10]:
Υποκατάσταση από σουλφαλκύλιο
Με θειολικό νάτριο (RSNa) σχηματίζει αλκυλοπεντυλοθειαιθέρα (RSCH2CH2CH2CH2CH3)[10]:
Υποκατάσταση από ιώδιο
Με ιωδιούχο νάτριο (NaI) σχηματίζει 1-ιωδοπεντάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2I)[10]:
Υποκατάσταση από αμινομάδα
Με αμμωνία (NH3) σχηματίζει 1-πενταναμίνη (CH3CH2CH2CH2CH2NH2)[10]:
Υποκατάσταση από αλκυλαμινομάδα
Με πρωυτοταγείς αμίνες (RNH2) σχηματίζει N-αλκυλο-1-πενταναμίνη (RNHCH2CH2CH2CH2CH3)[10]:
Υποκατάσταση από διαλκυλαμινομάδα
Με δευτεροταγείς αμίνες (R'NHR) σχηματίζει N,N-διαλκυλο-1-πενταναμίνη [R'N(CH2CH2CH2CH2CH3)R][10]:
Υποκατάσταση από τριαλκυλαμινομάδα
Με τριτοταγείς αμίνες [R'N(R)R"] σχηματίζει φθοριούχο N,N,N-τριαλκυλοπεντυλαμμώνιο {[R'N(CH2CH2CH2CH2CH3)(R)R"]F}[11]:
Υποκατάσταση από φωσφύλιο
Με φωσφίνη σχηματίζει 1-πεντανοφωσφαμίνη[12]:
Υποκατάσταση από νιτροομάδα
Με νιτρώδη άργυρο (AgNO2) σχηματίζει 1-νιτροπεντάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2NO2)[13]:
Υποκατάσταση από φαινύλιο
Με επίδραση τύπου Friedel-Crafts σε βενζολίου παράγεται 1-φαινυλοπεντάνιο:
Παραγωγή οργανομεταλλικών ενώσεων
1. Με λίθιο (Li σχηματίζει πεντυλολίθιο[14]:
2. Με μαγνήσιο (Mg) σχηματίζει 1-πεντυλομαγνησιοφθορίδιο [15]:
Αναγωγή
1. Με λιθιοαργιλλιοϋδρίδιο (LiAlH4) παράγεται πεντάνιο.[16]:
2. Με «υδρογόνο εν τω γενάσθαι», δηλαδή μέταλλο + οξύ παράγεται πεντάνιο.[17]:
3. Με σιλάνιο, παρουσία τριφθοριούχου βορίου, παράγεται πεντάνιο[18]:
4. Αναγωγή από ένα αλκυλοκασσιτεράνιο. Π.χ.[19]:
Αντιδράσεις προσθήκης
1. Σε αλκένια. Π.χ. με αιθένιο (CH2=CH2) παράγει 1-φθορεπτάνιο (CH3CH2CH2CH2CH2CH2CH2F)[20]:
2. Σε αλκίνια. Π.χ. με αιθίνιο (HC≡CH) παράγει 1-φθορο-1-επτένιο (CH3CH2CH2CH2CH2CH=CHF)[21]:
3. Η αντίδραση του 1-φθοροπεντανίου με συζυγή αλκαδιένια αντιστοιχεί κυρίως σε 1,4-προσθήκη, αν και είναι επίσης δυνατές η 1,2-προσθήκη και η 3,4-προσθήκη, με τη χρήση κατάλληλων συνθηκών. Π.χ[22]:
4. Σε κυκλοαλκάνια που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με κυκλοπροπάνιο παράγει 1-φθοροκτάνιο[23]:
5. Σε ετεροκυκλικές ενώσεις που έχουν τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο. Π.χ. με εποξυαιθάνιο παράγει πεντοξυ-2-φθοραιθάνιο[24]:
Αντίδραση απόσπασης
Με απόσπαση υδροφθορίου (HF) από 1-φθοροπεντάνιο παράγεται 1-πεντένιο[25]:
Παρεμβολή καρβενίων
- Τα καρβένια (π.χ. [:CH2]) μπορούν παρεμβληθούν στους δεσμούς C-H. Π.χ. έχουμε[26]:
- Η αντίδραση είναι ελάχιστα εκλεκτική και αυτό σημαίνει ότι κατά προσέγγιση έχουμε;
- 1. Παρεμβολή στους τρεις (3) δεσμούς CH2-H. Παράγεται 1-φθορεξάνιο.
- 2. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#2H-H: Παράγεται 2-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
- 3. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#3H-H: Παράγεται 3-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
- 4. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#3H-H: Παράγεται 4-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιο.
- 5. Παρεμβολή στους δυο (2) δεσμούς C#1H-H: Παράγεται 2-φθορεξάνιο.
Προκύπτει επομένως μίγμα 1-φθορεξάνιου ~27%, 2-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~18%, 3-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~18%, 4-μεθυλο-1-φθοροπεντάνιου ~18% και 2-φθορεξάνιου ~18%.
Σημειώσεις και αναφορές
- ↑ Διαδικτυακός τόπος Chemical Book
- ↑ Τα δεδομένα προέρχονται εν μέρει από το «Table of periodic properties of thw Ellements», Sagrent-Welch Scientidic Company και Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, Σελ. 34.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.2.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 185, §7.2.1, R = CH3CH2CH2CH2CH2, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 185, §7.2.8.
- ↑ Πραγματοποιείται και με υποκατάσταση βρωμίου ή ιωδίου, αλλά πιο αργά και δύσκολα.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, για Ε = CH2CH2CH3 και Nu = F.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για κυκλοαλκάνια και για Ε = CH2CH3 και Nu = F σε συνδυασμό με Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §1.2., σελ. 22-25
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για κυκλοαλκάνια και για Ε = CH3 και Nu = F σε συνδυασμό με Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §1.2., σελ. 22-25
- ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 186, §7.3.1.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 243, §10.2.Α, R = CH2CH2CH2CH2CH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 267, §11.3.Α1, R = CH3CH2CH2CH2CH2, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 244, §10.3.Α, R = CH2CH2CH2CH2CH3, X = F.
- ↑ Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, §5.1. σελ.82
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.5, R = CH2CH2CH2CH2CH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.3α, R = CH2CH2CH2CH2CH3, X = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 187, §7.3.3β, R = CH2CH2CH2CH2CH3, X = F.
- ↑ Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 291-293, §19.1.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, Σελ. 42, §4.3.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, για Ε = CH3CH2CH2CH2CH2 και Nu = F.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για αλκίνια και για Ε = CH3CH2CH2CH2CH2 και Nu = F με βάση και την §8.1, σελ. 114-116.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για αλκαδιένια και για Ε = CH3CH2CH2CH2CH2 και Nu = F με βάση και την §8.2, σελ. 116-117.
- ↑ SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για κυκλοαλκάνια και για Ε = CH3CH2CH2CH2CH2 και Nu = F σε συνδυασμό με Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §1.2., σελ. 22-25
- ↑ Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.1., σελ. 16-17, εφαρμογή γενικής αντίδρασης για Nu = F.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.153, §6.3.1α.
- ↑ Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.
Πηγές
- Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
- Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
- SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
- Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
- Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985
Οργανοαλογονίδια |
---|
Αλυδρογονάνθρακες | | |
---|
Αλοκαρβένια | |
---|
Αλκυλαλογονίδια ή (μον)αλαλκάνια | |
---|
Διαλαλκάνια | |
---|
Αλαλκένια | |
---|
Αλοκυκλοαλκάνια | |
---|
Τριαλαλκάνια | |
---|
Διαλαλκένια | |
---|
Αλαλκίνια | |
---|
Αλαλκαδιένια ή αλκαδιενυλαλογονόδια | |
---|
Τετραλαλκάνια | |
---|
Αρωματικοί αλυδρογονάνθρακες | |
---|
|
---|
Αλαμίνες | |
---|
Αλαλκοόλες | |
---|
Αλαιθέρες | |
---|
Αλαλδεΰδες | |
---|
Αλοξυλοαλκάνια | |
---|
Ακυλαλογονίδια | |
---|
Αλοξέα | |
---|
Αλοσιλάνια | |
---|