Το Κάλις (πολωνικά: Kalisz) είναι πόλη στην κεντρική Πολωνία. Ο πληθυσμός του είναι 100.246 κάτοικοι (Δεκέμβριος 2019), καθιστώντας τη τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Βοεβοδάτου Μείζονος Πολωνίας. Είναι η πρωτεύουσα της Περιοχής Κάλις. Το Κάλις βρίσκεται στον ποταμό Πρόσνα στο νοτιοανατολικό τμήμα της Μείζονος Πολωνίας και αποτελεί το αστικό περιβάλλον με τις κοντινές πόλεις Όστρουφ Βιελκοπόλσκι και Νόβε Σκαλμιεζίτσε.
Το Κάλις είναι ένα σημαντικό περιφερειακό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο με πολλά αξιόλογα εργοστάσια. Η πόλη είναι επίσης κέντρο παραδοσιακής λαϊκής τέχνης. Η πόλη ήταν επίσης η τοποθεσία του πρώην εργοστασίου πιάνων «Calisia», έως ότου έκλεισε το 2007. Το κτίριο μετατράπηκε στο Ξενοδοχείο Calisia One, που άνοιξε το 2019.
Ετυμολογία
Το όνομα Kalisz θεωρείται ότι προέρχεται από τον σλαβικό όρο «kal», που σημαίνει βάλτος ή έλος.
Υπάρχουν πολλά τεχνουργήματα από τους ρωμαϊκούς χρόνους στην περιοχή του Κάλις, που δείχνουν ότι ο οικισμός υπήρξε κάποτε στάση των ρωμαϊκών καραβανιών που κατευθύνονταν προς τη Βαλτική Θάλασσα κατά μήκος της εμπορικής διαδρομής του δρόμου του κεχριμπαριού.[2] Η Καλισία είχε αναφερθεί από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο τον 2ο αιώνα μ.Χ., αν και η σχέση αμφισβητείται από ορισμένους ιστορικούς που ισχυρίζονται ότι η τοποθεσία που ανέφερε ο Πτολεμαίος βρισκόταν στην επικράτεια του Ντιντούνι στη Μεγάλη Γερμανία.
Ιστορία
Μεσαίωνας
Μεσαιωνική σφραγίδα της πόλης Κάλις.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τον πρώιμο μεσαιωνικό οικισμό από την περίοδο του Οίκου των Πιάστ, περ. 9ος-12ος αιώνας.[3] Το σύγχρονο Κάλις ιδρύθηκε πιθανότατα τον 9ο αιώνα ως επαρχιακή πρωτεύουσα καστελανάτου και ένα μικρό φρούριο. Το 1106, ο Μπολέσλαφ Γ΄ ο Στραβόστομος κατέλαβε την πόλη και την έκανε μέρος του φεουδαρχικού του τομέα. Μεταξύ του 1253 και του 1260 η πόλη ενσωματώθηκε σύμφωνα με το γερμανικό αστικό νόμο, που ονομαζόταν νόμος Σρόντα Σλόνσκα (από την Σρόντα Σλόνσκα στη Σιλεσία), μια ντόπια παραλλαγή των δικαιωμάτων του Μαγδεμβούργου και σύντομα άρχισε να αναπτύσσεται. Ήταν μία από τις πλουσιότερες πόλεις της Μείζονος Πολωνίας, κατά τη διάρκεια του φεουδαρχικού κατακερματισμού της Πολωνίας και σχημάτισε ένα ξεχωριστό δουκάτο που κυβερνούσε ένα ντόπιο παράρτημα του Οίκου των Πιάστ. Μετά την επανένωση της Πολωνίας, η πόλη έγινε ένα αξιοσημείωτο κέντρο κλωστοϋφαντουργίας και προϊόντων ξύλου, καθώς και ένα από τα πολιτιστικά κέντρα της Μείζονος Πολωνίας. Υπάρχουν επίσης αρχεία των οικισμών των Καλισιανών από το 1139.
Το 1282, τα προνόμια πόλης επιβεβαιώθηκαν από τον Πσέμισλ Β΄, και το 1314 έγινε η πρωτεύουσα του Βοεβοδάτου Κάλις από τον Βασιλιά Βλαντίσλαφ Α΄ το Βραχύ. Βρισκόταν περίπου στο κέντρο της Πολωνίας (όπως ήταν τα σύνορά του κράτους εκείνη την εποχή) και το Κάλις ήταν ένα αξιοσημείωτο κέντρο εμπορίου. Λόγω της στρατηγικής του θέσης, ο Βασιλιάς Καζίμιρ Γ΄ ο Μέγας υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Τευτονικό Τάγμα εκεί το 1343. Ως βασιλική πόλη, το Κάλις κατάφερε να υπερασπιστεί πολλά από τα αρχικά του προνόμια, και το 1426 χτίστηκε ένα νέο δημαρχείο. Ο Πολωνός βασιλιάς Μιέσκο Γ΄ ο Γηραιός θάφτηκε στο Κάλις.[2]
Το 1574, οι Ιησουίτες ήρθαν στο Κάλις και το 1584 άνοιξαν ένα Κολέγιο Ιησουιτών, το οποίο έγινε ένα από τα πιο αξιοσημείωτα εκπαιδευτικά κέντρα στην Πολωνία. Περίπου εκείνη την περίοδο, ωστόσο, η σημασία του Κάλις άρχισε να μειώνεται κάπως, καθώς τη θέση του πήρε το κοντινό Πόζναν.
Η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής υποβοηθήθηκε από μεγάλο αριθμό ΠροτεσταντώνΤσέχων Αδελφών, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Κάλις και γύρω από αυτό, αφού εκδιώχθηκαν από τη Βοημία το 1620.
Τον 18ο αιώνα, μία από τις δύο κύριες διαδρομές που συνέδεαν τη Βαρσοβία και τη Δρέσδη διέτρεχε την πόλη εκείνη την εποχή, και οι Βασιλείς Αύγουστος Β΄ ο Δυνατός και Αύγουστος Γ΄ της Πολωνίας συχνά ταξίδευαν σε αυτήν την διαδρομή.[4] Το 1792, μια πυρκαγιά κατέστρεψε μεγάλο μέρος του κέντρου της πόλης. Το επόμενο έτος, στη δεύτερη διχοτόμηση της Πολωνίας, το Βασίλειο της Πρωσίας απορρόφησε την πόλη, που ονομάστηκε «Kalisch» στα γερμανικά. Το 1801, ο Βόιτσεχ Μπογκουσουάφσκι δημιούργησε έναν από τους πρώτους μόνιμους θεατρικούς θιάσους στο Κάλις.
Μετά την ήττα του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, το Κάλις έγινε επαρχιακή πρωτεύουσα της Πολωνίας του Συνεδρίου και στη συνέχεια πρωτεύουσα ενός κυβερνείου της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η Πρωσία και η Ρωσία πραγματοποίησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις κοντά στην πόλη το 1835. Η γειτνίαση με τα πρωσικά σύνορα επιτάχυνε την οικονομική ανάπτυξη της πόλης και το Κάλις («Калиш» στα ρωσικά κυριλλικά) άρχισε να προσελκύει πολλούς εποίκους, όχι μόνο από άλλες περιοχές της Πολωνίας και από άλλες επαρχίες της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, αλλά και από τα γερμανικά κράτη. Το 1902, ένας νέος σιδηρόδρομος συνέδεσε το Κάλις με τη Βαρσοβία και το Λοτζ.
Rynek (Πλατεία Αγοράς)
Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η εγγύτητα των συνόρων αποδείχθηκε καταστροφική για το Κάλις και ήταν μια από τις πρώτες πόλεις που καταστράφηκαν το 1914. Μεταξύ 2 και 22 Αυγούστου, το Κάλις βομβαρδίστηκε και στη συνέχεια κάηκε ολοσχερώς από τις γερμανικές δυνάμεις, υπό τον Ταγματάρχη Χέρμαν Πρόισκερ, παρόλο που τα ρωσικά στρατεύματα είχαν αποσυρθεί από την πόλη χωρίς να την υπερασπιστούν και τα γερμανικά στρατεύματα - πολλοί από αυτούς εθνοτικοί Πολωνοί - είχαν αρχικά υποδεχτεί ειρηνικά. 800 άτομα συνελήφθησαν και στη συνέχεια πολλοί από αυτούς σφαγιάστηκαν, ενώ η πόλη πυρπολήθηκε και οι υπόλοιποι κάτοικοι εκδιώχθηκαν. Από τους περίπου 68.000 κατοίκους το 1914, μόνο 5.000 παρέμειναν στο Κάλις ένα χρόνο αργότερα. Μέχρι το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, ωστόσο, μεγάλο μέρος του κέντρου της πόλης είχε ανοικοδομηθεί σε μεγάλο βαθμό και είχαν επιτραπεί σε πολλούς από τους πρώην κατοίκους να επιστρέψουν.[5]
Μετά τον πόλεμο, το Κάλις έγινε μέρος της πρόσφατα ανεξάρτητης Πολωνίας.[6] Στις 13 Δεκεμβρίου 1918, το Πρώτο Συνοριακό Τάγμα, αποτελούμενο από εθελοντές από το Κάλις και το Όστρουφ Βιελκοπόλσκι, ορκίστηκε στο Κάλις, πριν συμμετάσχει στη εξελισσόμενη εξέγερση της Μείζονος Πολωνίας (1918-1919) εναντίον της Γερμανίας. Η ανοικοδόμηση συνεχίστηκε και το 1925 άνοιξε ένα νέο δημαρχείο. Το 1939 ο πληθυσμός του Κάλις ήταν περίπου 89.000.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Εκτέλεση Πολωνού ιερέα από τους Γερμανούς το 1939.
Μετά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, η εγγύτητα των συνόρων αποδείχθηκε και πάλι καταστροφική. Το Κάλις κατελήφθη από τη Βέρμαχτ μετά την πολωνική αντίσταση[7] και η πόλη προσαρτήθηκε από τη Γερμανία. Σε εκδίκηση για την αντίσταση, η Βέρμαχτ πραγματοποίησε σφαγές Πολωνών υπερασπιστών, οι οποίοι εκτελέστηκαν τόσο στην πόλη όσο και στον κοντινό οικισμό του Βινιάρι (σήμερα μια συνοικία του Κάλις). Πάνω από 1.000 άτομα συνελήφθησαν ως όμηροι. Πολλοί Πολωνοί συνελήφθησαν και δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια του Ιντελιγκέντσακτιον, με στόχο τον εκμηδενισμό των Πολωνών ιντελιγκέντσια. Περίπου 750 Πολωνοί από το Κάλις, το Όστρουφ Βιελκοπόλσκι και άλλους κοντινούς οικισμούς φυλακίστηκαν στη φυλακή Κάλις από το Σεπτέμβριο του 1939 έως το Μάρτιο του 1940, και οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν σε μεγάλες σφαγές στο δάσος του Βινιάρι.[8] Τον Νοέμβριο του 1939, η Einsatzgruppe VI δολοφόνησε 41 Πολωνούς στο τοπικό εβραϊκό νεκροταφείο, όπου μεταξύ των θυμάτων ήταν ο Πολωνός δήμαρχος του Κάλις, Ιγκνάτσι Μπουινίτσκι.[9] Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1940, πολλοί Πολωνοί που συνελήφθησαν στην περιοχή, ειδικά δάσκαλοι, φυλακίστηκαν στην τοπική φυλακή και στη συνέχεια απελάθηκαν στα στρατόπεδασυγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν και Νταχάου, όπου δολοφονήθηκαν.[10]
Μνημείο στο σημείο της σφαγής 150 Πολωνών στο Βινιάρι.
Στο Κάλις, οι Γερμανοί δημιούργησαν ένα στρατόπεδο γερμανοποίησης για πολωνικά παιδιά που είχαν παρθεί από τους γονείς τους (Gaukinderheim).[11] Στα παιδιά δόθηκαν νέα γερμανικά ονόματα και επώνυμα, και τιμωρούνταν για οποιαδήποτε χρήση της πολωνικής γλώσσας, ακόμη και με θάνατο (π.χ. το 14χρονο αγόρι Ζίγκμουντ Σφιατουόφσκι δολοφονήθηκε). Μετά την παραμονή τους στο στρατόπεδο, τα παιδιά απελάσονταν στη Γερμανία, όπου μόνο μερικά επέστρεψαν στην Πολωνία μετά τον πόλεμο, ενώ η τύχη πολλών παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα.
Μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 30.000 ντόπιοι Εβραίοι δολοφονήθηκαν και 20.000 ντόπιοι Καθολικοί (Πολωνοί) δολοφονήθηκαν ή εκδιώχθηκαν στα γερμανικά κατεχόμενα εδάφη (Γενικό Κυβερνείο) ή στη Γερμανία ως σκλάβοι. Το 1945, ο πληθυσμός της πόλης ήταν 43.000 - περίπου το ήμισυ του προπολεμικού αριθμού.
Μετά τον πόλεμο, οι επιζώντες του εβραϊκού Ολοκαυτώματος επέστρεψαν στην πόλη, όπου το 1946 αριθμούσαν περίπου 500 άτομα. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940, περίπου μόνο 100 παρέμειναν, και αυτοί οι λίγοι που έμειναν αφομοιώθηκαν στην πολωνική κοινωνία.[12]
Πρόσφατη περίοδος
Το 1975, μετά τη μεταρρύθμιση του διοικητικών διαιρέσεων της Πολωνίας από τον Έντβαρντ Γκιέρεκ, το Κάλις έγινε και πάλι η πρωτεύουσα ενός βοεβοδάτου, του Βοεβοδάτου Κάλις. Το βοεβοδάτο καταργήθηκε το 1998, ωστόσο, και έκτοτε το Κάλις είναι η έδρα ενός ξεχωριστού πόβιατ εντός του Βοεβοδάτου Μείζονος Πολωνίας. Στις 11 Ιουνίου 1991, εγκαινιάστηκε το φεστιβάλ της πόλης για να τιμήσει την επιβεβαίωση της ενσωμάτωσης της πόλης το 1282. Το 1992, το Κάλις έγινε η έδρα μιας ξεχωριστής επισκοπής της Καθολικής Εκκλησίας.[2] Το 1997, το Κάλις επισκέφθηκε ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄.
Το Κάλις είναι ένα αξιοσημείωτο κέντρο εκπαίδευσης στην περιοχή. Είναι το σπίτι σε είκοσι εννέα δημοτικά σχολεία, δεκαπέντε γυμνάσια και πέντε λύκεια. Εκεί βρίσκονται επίσης επτά κολέγια και δώδεκα περίπου επαγγελματικά σχολεία. Η πόλη φιλοξενεί επίσης παραρτήματα του Πανεπιστημίου του Πόζναν, του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Πόζναν και του Πανεπιστημίου Επιστημών και Τεχνολογίας του Πόζναν, καθώς και πολλά άλλα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην πόλη βρίσκεται επίσης η Μουσική Σχολή «Χένρικ Μέλτσερ».
Οικονομία
Αν και υπάρχει μικρή βαριά βιομηχανία εντός των ορίων της πόλης, το Κάλις φιλοξενεί πολλές από τις μεγάλες επιχειρήσεις. Είναι αξιοσημείωτο για τα εργοστάσια επεξεργασίας τροφίμων στο Βινιάρι (μέρος του ομίλου Nestlé) και στο Κόλιαμ και το εργοστάσιο τζιν Big Star. Δύο εργοστάσια παραγωγής κινητήρων αεροσκαφών, WSK-Kalisz και Pratt & Whitney Kalisz (υποκατάστημα της Pratt & Whitney Canada), βρίσκονται στο Κάλις .
↑Κριστίνα Ντόμπακ-Σπλιτ· Γέζι Αλεξάντερ Σπλιτ. «Odzyskanie niepodległości / powstanie wielkopolskie». Kalisz poprzez wieki. Dawny Kalisz. Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2012. Kalisz poprzez wieki, Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988
.jpg)
