Διαίρεση της Πολωνίας σε βοεβοδάτα και πόβιατ (2007)
Η διοικητική διαίρεση της Πολωνίας από το 1999 βασίζεται σε τρία επίπεδα υποδιαιρέσεων. Το έδαφος της Πολωνίας χωρίζεται σε βοεβοδάτα (περιφέρειες). Αυτά διαιρούνται περαιτέρω σε πόβιατ (κομητείες ή επαρχίες), και αυτά με τη σειρά τους χωρίζονται σε γκμίνα (κοινότητες ή δήμους). Οι μεγάλες πόλεις έχουν κανονικά την ιδιότητα τόσο της γκμίνα όσο και του πόβιατ. Η Πολωνία διαθέτει σήμερα 16 βοεβοδάτα, 379 πόβιατ (συμπεριλαμβανομένων 65 πόλεων με καθεστώς πόβιατ) και 2.479 γκμίνα.[1]
Το ισχύον σύστημα εισήχθη σύμφωνα με μια σειρά νόμων που ψήφισε το πολωνικό κοινοβούλιο το 1998 και τέθηκαν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1999. Προηγουμένως (από το 1975 έως το 1998) υπήρχαν 49 μικρότερα βοεβοδάτα και δεν υπήρχαν πόβιατ (βλ. διοικητικές διαιρέσεις της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας). Η μεταρρύθμιση δημιούργησε 16 μεγαλύτερα βοεβοδάτα (βασισμένα και ονομασμένα από ιστορικές περιοχές) και επανεισήγαγε τα πόβιατ.
Τα όρια των βοεβοδάτων δεν αντικατοπτρίζουν πάντα τα ιστορικά σύνορα των πολωνικών περιοχών. Περίπου το ήμισυ του Βοεβοδάτου Σιλεσίας ανήκει στην ιστορική επαρχία της Ελάσσονος Πολωνίας. Ομοίως, η περιοχή γύρω από το Ράντομ, η οποία ιστορικά είναι μέρος της Ελάσσονος Πολωνίας, βρίσκεται στο Βοεβοδάτο Μασοβίας. Επίσης, το Βοεβοδάτο Πομερανίας περιλαμβάνει μόνο το ανατολικό άκρο της ιστορικής Πομερανίας, καθώς και περιοχές έξω από αυτή.
Η Πολωνία σήμερα χωρίζεται σε 16 επαρχίες γνωστές ως βοεβοδάτα (πολωνικά: województwa, ενικός województwo). Η διοικητική αρχή σε επίπεδο βοεβοδάτου κατανέμεται μεταξύ κυβερνήτη διορισμένου από την κεντρική κυβέρνηση, που ονομάζεται βοεβόδας (συνήθως πολιτικός διορισμένος), μιας εκλεγμένης συνέλευσης που ονομάζεται σέιμικ και του εκτελεστικού συμβουλίου (zarząd województwa) που επιλέγει η συνέλευση. Ο ηγέτης αυτής της εκτελεστικής εξουσίας ονομάζεται μαρσάλεκ (marszałek, «διευθύνων»).
Κάθε βοεβοδάτο χωρίζεται σε έναν αριθμό μικρότερων οντοτήτων γνωστών ως πόβιατ (κομητείες). Ο αριθμός των πόβιατ ανά βοεβοδάτο κυμαίνεται από 12 (Βοεβοδάτο Οπόλε) έως 42 (Βοεβοδάτο Μασοβίας). Αυτό περιλαμβάνει τα πόβιατ (γνωστά ως κομητείες γης, πολωνικά: powiaty ziemskie) και πόλεις με καθεστώς πόβιατ (κομητείες πόλης, πολωνικά: powiaty grodzkie ή πιο επίσημα miasta na prawach powiatu). Τα πόβιατ γης έχουν ένα εκλεγμένο συμβούλιο (rada powiatu), το οποίο εκλέγει ένα εκτελεστικό συμβούλιο (zarząd powiatu) με επικεφαλής τον σταρόστα. Στις πόλεις οι λειτουργίες αυτών των ιδρυμάτων εκτελούνται από το συμβούλιο της πόλης (rada miejska, rada miasta) και τον άμεσα εκλεγμένο δήμαρχο (prezydent).
Το τρίτο επίπεδο διοικητικής διαίρεσης είναι η γκμίνα (που ονομάζεται επίσης κοινότητα ή δήμος). Ένα πόβιατ χωρίζεται τυπικά σε έναν αριθμό γκμίνα (μεταξύ 3 και 19), αν και τα πόβιατ πόλεων αποτελούν ενιαία γκμίνα. Μία γκμίνα μπορεί να χαρακτηριστεί ως αστική (αποτελούμενο από μια κωμόπολη ή πόλη), αστική-αγροτική (που αποτελείται από μια πόλη μαζί με τα γύρω χωριά και την ύπαιθρο), ή αγροτική (δεν περιέχει μια πόλη). Μία γκμίνα έχει ένα εκλεγμένο συμβούλιο καθώς και έναν άμεσα εκλεγμένο δήμαρχο (γνωστός ως prezydent σε μεγάλες πόλεις, burmistrz στα περισσότερα αστικά και αστικά-αγροτικά γκμίνα, και wójt σε αγροτικά γκμίνα).
Μικρότερες μονάδες
Τα γκμίνα υποδιαιρούνται σε μικρότερες μονάδες. Στα γκμίνα των πόλεων, διαιρούνται σε οσιέντλε (osiedle) ή ντζιελνίτσα (dzielnica), ενώ σε αγροτικές περιοχές διαιρούνται σε σοουέτστφο (sołectwo). Εντούτοις, αυτές οι μονάδες είναι μικρότερης σημασίας και είναι υφιστάμενες της γκμίνα.
Ιστορικές διαιρέσεις
Η πολωνική επικράτεια έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της Πολωνίας. Ως εκ τούτου, η σύγχρονη πολωνική διοικητική διαίρεση, ενώ σε ορισμένα επίπεδα είναι παρόμοια με ορισμένες ιστορικές, είναι αρκετά διαφορετική από άλλες. Οι ιστορικές διοικητικές διαιρέσεις της Πολωνίας μπορούν να χωριστούν στις εξής περιόδους:
