Ο Χάινριχ Φρίντριχ Καρλ Ραϊχσφράιχερ του Στάιν[10] (Heinrich Friedrich Karl Reichsfreiherr vom und zum Stein, 25 Οκτωβρίου1757 – 29 Ιουνίου1831), γνωστός ως βαρώνος φον Στάιν, ήταν Πρώσοςπολιτικός που εισήγαγε τις πρωσικές μεταρρυθμίσεις εμπνευσμένος από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό. Με τον ευρύ όρο πρωσικές μεταρρυθμίσεις εννοείται η πολιτική κίνηση που άνοιξε τον δρόμο για την ενοποίηση της Γερμανίας[11]. Προώθησε την κατάργηση της δουλοπαροικίας των τοπικών φεουδαρχών και την υπαγωγή των ευγενών στον φεουδαρχικό φόρο, όπως επίσης και τη δημιουργία ενός σύγχρονου δημοτικού συστήματος.
Βίος
Το Palais am Festungsgraben, κατοικία του Στάιν όταν ήταν Πρώσος υπουργός
Ο Στάιν καταγόταν από φρανκονική οικογένεια του Νασάου. Γεννήθηκε ως το ένατο παιδί του Καρλ Φίλιπ Φράιχερ του Στάιν (Karl Philipp Freiherr vom Stein), και της Ερριέτας Κάρολιν Λάνγκβερτ φον Σίμερν (Henriette Karoline Langwerth von Simmern), χήρας φον Λόου. Η οικογένεια ανήκε στους Reichsfreiherren, στους αυτοκρατορικούς βαρώνους δηλαδή, οι οποίοι ήταν υποτελείς του αυτοκράτορα μόνο, και όχι -όπως προέβλεπε το φεουδαλικό δίκαιο- των κατά τόπους Γερμανών ηγεμόνων (βασιλέων, μεγάλων δουκών, πριγκίπων-αρχιεπισκόπων κτλ.) της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά δεν είχαν δικαίωμα ψήφου στη Δίαιτα.[12]. Ο Στάιν σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και έγινε δημόσιος λειτουργός. Ο έμφυτος πρωσικός συντηρητισμός του θεωρείται ότι αναχαίτισε την προσπάθειά του να επιφέρει πραγματικές μεταρρυθμίσεις, καθώς η μερκαντιλιστική εκπαίδευσή του τον ώθησε να απορρίψει τον γενικό ενθουσιασμό που ξεσήκωσε η γαλλική επανάσταση σε πολλούς διανοούμενους στη Γερμανία. Αντιπαθούσε τις μεθόδους της ως εμπόδιο για την εύρυθμη ανάπτυξη των λαών. Παρόλα αυτά, σημείωσε προσεκτικά τις νέες πηγές της εθνικής δύναμης που προκάλεσαν οι μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία[12]. Το 1807, απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του από τον βασιλέα, καθώς αρνήθηκε να αποδεχθεί τη θέση του Υπουργού των Εξωτερικών.
Ως πραγματικό κίνητρο της άρνησής του καταγράφεται η επιθυμία του να δει τον Καρλ Αουγκούστ φον Χάρντενμπεργκ στο συγκεκριμένο αξίωμα, ο οποίος με τη δική του βοήθεια θα προωθούσε τις απαραίτητες διοικητικές αλλαγές. Ο βασιλέας αρνήθηκε να δεχτεί τον Χάρντενμπεργκ και ενοχλημένος ιδιαίτερα από την επιστολή του Στάιν, τον απάλλαξε από τα καθήκοντά του, προσθέτοντας ότι ήταν "θρασύς, επίμονος και ανυπάκουος λειτουργός"[12]. Ο Στάιν αποσύρθηκε κατά τους μήνες στους οποίους ο Ναπολέων ολοκλήρωσε την καταστροφή της Πρωσίας.
Ο Χάρντενμπεργκ κλήθηκε τελικά σε υπηρεσία τον Απρίλιο του 1807, πραγματώνοντας σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα του υπουργικού συμβουλίου. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στο Τιλσίτ, όμως, ο Ναπολέων αρνήθηκε να διαπραγματευτεί με τον Χάντερμπεργκ, ο οποίος αποσύρθηκε. Ο Ναπολέων, αγνοώντας πιθανώς τον βαθύ πατριωτισμό του Στάιν, τον πρότεινε ως πιθανό διάδοχο. Στις 8 Οκτωβρίου 1807 ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος απογοητευμένος από τους επαχθείς όρους της συνθήκης του Τιλσίτ, ανακάλεσε τον Στάιν και του εμπιστεύτηκε ευρείες εξουσίες[12].
Το 1808 ο Στάιν ανακοίνωσε μέτρα για τις δημοτικές μεταρρυθμίσεις (19 Νοεμ, 1808), στα οποία προβλέπονταν μέτρα τοπικής αυτοδιοίκησης για όλες τις πρωσικές πόλεις, ακόμη και προς όλα τα χωριά που διέθεταν περισσότερους από 800 κατοίκους[13]. Παρόλο που οι προσπάθειές του ήταν κυρίως στραμμένες σε ζητήματα πολιτικής διοίκησης, επεδίωξε και στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες συνδέθηκαν κυρίως με το όνομα του Γκέρχαρντ Γιόχαν Ντάβιντ φον Σάρνχορστ (Gerhard Johann David von Scharnhorst). Αναδόμησαν τον πρωσικό στρατό με σύγχρονες γραμμές εκπαίδευσης και τον εφοδίασαν με σύστημα εφεδρειών. Η στρατιωτική υπηρεσία έγινε υποχρεωτική για όλους τους Πρώσους πολίτες[14].
Αφότου έγινε γνωστό ότι είχε γράψει μια επιστολή με την οποία επέκρινε τον Ναπολέοντα, o Στάιν υποχρεώθηκε σε παραίτηση στις 24 Νοεμβρίου 1808 και αποσύρθηκε στην αυστριακή Αυτοκρατορία, από την οποία κλήθηκε στη ρωσική αυτοκρατορία από τον τσάρο Αλέξανδρο Α΄ το 1812. Μετά τη μάχη της Λειψίας, το 1813, ο Στάιν έγινε επικεφαλής του συμβουλίου για τη διοίκηση γερμανόφωνων χωρών που ανακαταλήφθηκαν.
Ύστερος βίος
Κατά τη διάρκεια του ύστερου βίου του αφοσιώθηκε στη μελέτη της ιστορίας και από το 1818 έως το 1820, εργάστηκε για την εγκαθίδρυση της εταιρείας για την ενθάρρυνση της ιστορικής έρευνας και την έκδοση του Monumenta Germaniae historica. Ο Στάιν πέθανε στο Σλος Κάπενμπεργκ (Schloss Cappenberg) στη Βεστφαλία στις 29 Ιουνίου 1831[15]. Θάφτηκε στο Μπαντ Εμς, κοντά στο Κόμπλεντς (Koblenz).
Η λαϊκή αφήγηση τον θέλει ιδρυτή της Tugendbund, μιας εταιρείας που έχει καταγραφεί ότι δεν εμπιστευόταν[16][17]. Ωστόσο, αναφέρεται ότι ήλθε σε επαφή μαζί της στο Καίνιξμπεργκ, όταν απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του εξαιτίας της εκδηλωμένης του αντιπάθειας προς τον Βοναπάρτη[18]
↑Το Ραϊχσφράιχερ ήταν τίτλος πριν το 1919, ωστόσο σήμερα θεωρείται τμήμα του επωνύμου. Μεταφράζεται ως Βαρώνος της Αυτοκρατορίας. Τίτλοι που χρησιμοποιούν το πρόθεμα Reichs- δημιουργήθηκαν πριν την πτώση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
↑Ο Χάινριχ φον Τράιτσκε (Heinrich von Treitschke) πιστώθηκε με την περίφημη φράση "Εποχή των Μεταρρυθμίσεων" το 1879, όταν αναφέρθηκε στον Στάιν ως "πρωτοπόρο της εποχής των μεταρρυθμίσεων" στο έργο του Ιστορία της Γερμανίας στον 19ο αιώνα. Βλ. von Treitschke, Heinrich (1927) Deutsche Geschichte im 19. Jahrhundert, vol. 1 Leipzig, σ. 262.
↑Heuvel, Jon Vanden (2001). A German Life in the Age of Revolution: Joseph Görres, 1776-1848. The Catholic University of America Press. σελίδες 177–178. ISBN978-0-8132-0948-7.
