Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|30|10|2024}}

Ο Αχμέτ Χαμντί Μπέης (Ahmed Hamdi Bey Galizade) ήταν γαιοκτήμονας και επιχειρηματίας στη Θεσσαλονίκη. Διετέλεσε δήμαρχος της πόλης περισσότερα από δέκα χρόνια το διάστημα 1893-1908 (το 1896 αναφέρεται ως δήμαρχος ο Αβδούλ Κερίμ εφέντης, το 1903 ο Χουλουσί Μπέης και το 1907 ο ντονμές Μεχμέτ Καπαντζή). Ο Χαμντί Μπέης καθαιρέθηκε μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων καθώς θεωρήθηκε άνθρωπος του παλαιού καθεστώτος. Στο διάστημα που ήταν δήμαρχος ο Χαμντί Μπέης η Θεσσαλονίκη απέκτησε δίκτυο ύδρευσης και τροχιόδρομο και κατασκευάστηκαν πολλά δημόσια κτίρια. Τόσο η Υψηλή Πύλη όσο και οι κάτοικοι της πόλης αποκαλούσαν τον Χαμντί Μπέη izzetlu (εξοχότητα), naili (πετυχημένο, φτασμένο), και namli (διάσημο, φημισμένο).

Ο Χαμντί Μπέης ήταν Ντονμές (εξισλαμισμένος Εβραίος). Στο τσιφλίκι του στο Τεκελί (σημερινή Σίνδος) είχε ένα τριώροφο επιβλητικό κονάκι δίπλα στο οποίο ήταν χτισμένη μια μεγάλη σιταποθήκη όπου τοποθετούνταν τα γεννήματα του τσιφλικιού. Οι άνθρωποι που ζούσαν στο Τεκελί καλλιεργούσαν τις εκτάσεις του τσιφλικιού και απέδιδαν ορισμένο μέρος της παραγωγής στο γαιοκτήμονα (επίμορτη αγροληψία). Άλλοι πάλι εργαζόταν στους στάβλους του τσιφλικιού. Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Ζάννα, τόσο ο ίδιος ο Χαμντί Μπέης όσο και τα παιδιά του είχαν ευρωπαϊκή μόρφωση, στο δε κονάκι στο Τεκελί (το οποίο κατέστρεψαν Έλληνες στρατιώτες το 1912) είχε θαυμάσια βιβλιοθήκη, δύο πιάνα και έπιπλα πρώτης τάξεως. Στο κτίριο αυτό από το 1918 στεγάστηκε το Δημοτικό Σχολείο Σίνδου για 18 συνεχή χρόνια.

Ο Χαμντί Μπεής ήταν επίσης ιδιοκτήτης εκτάσεων στη συνοικία Χαμιντιέ. Το 1893 πούλησε έκταση 53.880 τετραγωνικών πήχεων στην επιτροπή διαχείρισης της δωρεάς του Ιωάννη Παπάφη όπου χτίστηκε το Παπάφειο Ορφανοτροφείο Μελιτεύς, στη θέση που βρίσκεται και σήμερα. Είχε επίσης εξοχική του κατοικία στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Λαογραφικό Μουσείο, ένα ξενοδοχείο στην περιοχή Ιστιρά (Λαδάδικα) και άλλα έξι σπίτια κοντά στο Διοικητήριο.

Ο Χαμντί Μπέης είχε σχέσεις με Βέλγους τραπεζίτες και είχε αναπτύξει έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα πριν γίνει δήμαρχος. Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 ανέλαβε η προεδρία της επιτροπής για την λιθόστρωση του Ιστιρά, έργο που χρηματοδοτήθηκε σχεδόν αποκλειστικά από τους κατοίκους της περιοχής. Δύο χρόνια αργότερα ο Χαμντί Μπέης, που ήταν μέλος του δημοτικού συμβουλίου της πόλης, σύμφωνα με την εφημερίδα Φάρος της Μακεδονίας, απέκτησε παρά του Σουλτάνου την άδεια ιδρύσεως ατμοπλοϊκής εταιρείας. Το 1888 ήταν εκπρόσωπος των Τούρκων κατόχων χρεωστικών ομολόγων του Οθωμανικού Δημόσιου Χρέους.

Το 1888 υπογράφηκε σύμβαση ...μεταξύ της Αυτού Εξοχότητος του Ζιχνή Πασά, Υπουργού του Εμπορίου και των Δημοσίων Έργων, ενεργούντος εξ΄ ονόματος της Αυτοκρατορικής Κυβέρνησης, και του Νεμλί-Ζαδέ-Χαμντί Εφέντη, επιχειρηματία... για την παραχώρηση στον δεύτερο του προνομίου κατασκευής και εκμετάλλευσης του δικτύου ύδρευσης της πόλης για 51 χρόνια. Ο Χαμντί Μπέης ίδρυσε εταιρία με την επωνυμία Οθωμανική Εταιρία Υδάτων Θεσσαλονίκης (Compagnie Ottomane Des Eaux Thessalonique), με βελγικά κεφάλαια 5.000.000 φράγκα και ανέλαβε την κατασκευή του έργου σύμφωνα με τις μελέτες των Βέλγων μηχανικών Βερντέρ Κομπιόν (Verder Campion) και Βόνμπερ Στεκιέν (Vanper Stekien). Οι εργασίες άρχισαν το 1890 υπο τη διεύθυνση του Βέλγου μηχανικού και πρόξενου του Βελγίου στη Θεσσαλονίκη Aime Cuypers (ο οποίος αργότερα έγινε για πολλά χρόνια Γενικός Διευθυντής της Εταιρίας). Το 1892, σε έκταση ιδιοκτησίας της εταιρίας στο Καλοχώρι, έγιναν 5 γεωτρήσεις και ξεκίνησε η κατασκευή κλειστού αγωγού μήκους 3.043 μέτρων για την μεταφορά των νερών στη δεξαμενή καθίζησης και καταμέτρησης. Από εκεί με άλλο αγωγό μήκους 3.095 μέτρων το νερό έφτανε στο κεντρικό αντλιοστάσιο (το κτίριο του κεντρικού αντλιοστασίου είναι σήμερα διατηρητέο κτίριο και βρίσκεται δίπλα στο παλαιό εργοστάσιο ΦΙΞ). Κατασκευάστηκε επίσης το δίκτυο διανομής και μέσα στο 1893 το νερό έφτασε στους κατοίκους. Το 1892 το αντλιοστάσιο προωθούσε 3.200 κυβικά μέτρα νερό και τέσσερα χρόνια αργότερα 7.520 κυβικά μέτρα το 24ωρο. Από αυτά τα 800 πήγαιναν στους κατοίκους και τα υπόλοιπα διανέμονταν δωρεάν στις κυβερνητικές σχολές, στα στρατόπεδα και στα νοσοκομεία και τροφοδοτούσε και επτά κοινόχρηστες βρύσες, που ανεγέρθηκαν με έξοδα της εταιρίας. Η Οθωμανική Εταιρία Υδάτων Θεσσαλονίκης εγκατέστησε επίσης κατά μήκος μερικών από τους κυριότερους δρόμους της πόλης κρουνούς για πότισμα και για την πυροσβεστική, στην οποία παρείχε δωρεάν νερό.

Το 1896 ο δήμος εισήγαγε από το Βέλγιο μεγάλες ποσότητες εμβολίων κατά της διφθερίτιδας για τους άπορους κατοίκους όλων των κοινοτήτων.

Στη διάρκεια της δημαρχίας του Χαμντί Μπεή χτίστηκαν επίσης: η Δημόσια Προπαρασκευαστική Σχολή Ινταντιέ (παλαιό κτίριο ΑΠΘ), το Διοικητήριο, η Καθολική εκκλησία στη Φράγκων, η συναγωγή Μπεθ Σαούλ στη συνοικία Χαμιντιέ, το κτίριο του Γ΄ Σώματος Στρατού, οι μύλλοι Αλλατίνι, το Γενί Τζαμί και η Αρμενική Εκκλησία. Το 1907 το τραμ άρχισε να λειτουργεί με ηλεκτρισμό και το 1908 καραβάκια άρχισαν να εκτελούν δρομολόγια από τον Κήπο στο Μπεχτσινάρι μέχρι του μύλους Αλλατίνι.

Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1889 ο Χαμντί Μπέη υπέγραψε σύμβαση με την οθωμανική κυβέρνηση, με την οποία του παραχωρήθηκε το προνόμιο κατασκευής και εκμετάλλευσης ιπποτροχιοδρόμου στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με την σύμβαση ο Χαμντί Μπέη ανέλαβε την υποχρέωση να αρχίσει τα έργα μέσα σε ένα χρόνο και να τα τελειώσει μέσα σε ενάμισι χρόνο από την έγκριση των σχεδίων, αφού θα είχε συστήσει πρώτα ανώνυμη εταιρία. Έτσι ιδρύθηκε το 1892 η Οθωμανική Εταιρία Τροχιοδρόμων Θεσσαλονίκης με έδρα τη Θεσσαλονίκη και κεφάλαιο που ανερχόταν σε 1.500.000 βελγικά φράγκα οι δε μέτοχοι ήταν όλοι Βέλγοι, κάτοικοι Βρυξελλών. Στην αρχή κατασκευάστηκαν δύο γραμμές: η πρώτη είχε μήκος 5.231 μ. και ξεκινούσε από την πλατεία Ολύμπου (σημερινή πλατεία Ελευθερίας) και κατέληγε στο προάστιο των Εξοχών και η δεύτερη με μήκος 3.631 μ. ξεκινούσε από το παλαιό δημαρχείο (σημερινή Βενιζέλου), διέσχιζε την Εγνατία και έστριβε στη σημερινή 26ης Οκτωβρίου. Στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο χώριζε στα δύο και η μια γραμμή κατέληγε στο Σιδηροδρομικό Σταθμό και η άλλη στον δημοτικό Κήπο στο Μπεχτσινάρι. Η Οθωμανική Εταιρία Τροχιοδρόμων Θεσσαλονίκης προσέφερε εισιτήρια με μειωμένες τιμές στους μαθητές και στους διδάσκοντες.

Ο Αχμέτ Χαμντί Μπέης ανέλαβε δήμαρχος της Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο του 1893 οπότε παραιτήθηκε ο δήμαρχος Ιμπραήμ Μπέης. Ο δήμος σύναψε δάνειο 60.000 τουρκικών λιρών για να κάνει έργα εξωραϊσμού της πόλης: να χαράξει νέους δρόμους και να αγοράσει πλοιάρια για να μεταφέρει τις βρομιές μακριά από την πόλη. Κατά τη δημαρχία του Χαμντί Μπέη κατασκευάστηκε ο σιδηροδρομικός σταθμός των Ανατολικών Σιδηροδρόμων (1894), η προβλήτα μπροστά στο ξενοδοχείο Ολυμπάς (στην σημερινή πλατεία Ελευθερίας), αναμορφώθηκε ο κήπος στο Μπεχτσινάρι, διανοίχτηκαν και διαπλατύνθηκαν διάφοροι δρόμοι, επιδιορθώθηκαν και δενδροφυτεύτηκαν πεζοδρόμια, στις κύριες οδικές αρτηρίες τοποθετήθηκαν πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων στα τούρκικα και στα γαλλικά καθώς και αριθμοί στα σπίτια και στα μαγαζιά. Επίσης τοποθετήθηκαν νέοι φανοστάτες, άρχισαν να βρέχουν τους δρόμους προκειμένου οι άνθρωποι να μην αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη σκόνη και κατασκευάστηκαν τα θαλάσσια λουτρά του Λευκού Πύργου και έναν κήπο ανατολικά του Λευκού Πύργου.

Το 1906 κατασκευάστηκε με υλικά των κατεδαφισμένων ανατολικών τειχών ένα διώροφο κτίριο, που περιβάλλονταν από κήπο, και είχε καφενείο, εστιατόριο, ζαχαροπλαστείο, αίθουσα χορού, θέατρο, ανοιχτό κινηματογράφο, καμπαρέ, πολυτελές κουρείο και καζίνο και το οποίο το διαχειριζόταν ο δήμος. Το 1895 κτίστηκε, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα αλλά και με στοιχεία ισλαμικής αρχιτεκτονικής η Δημοτική Ψαραγορά.

Οθωμανική Εταιρία Κατασκευής του Λιμένα Θεσσαλονίκης Το 1896 ιδρύθηκε εταιρία υπό την επωνυμία Οθωμανική Εταιρία Κατασκευής του Λιμένα Θεσσαλονίκης η οποία ανέλαβε να κατασκευάσει λιμενικές εγκαταστάσεις στην πόλη. Η εταιρία άρχισε την εκμετάλλευση του λιμανιού τον Ιανουάριο του 1902. Την ίδια χρονιά, τον Οκτώβριο, αποφασίστηκε η κατεδάφιση των παλιών σφαγείων και η κατασκευή νέων δυτικά του κήπου Μπεχτσινάρι. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε μέσα στο 1897 και κόστισε 3.000 τουρκικές λίρες.

• «Η Θεσσαλονίκη των Τανζιμάτ και ο εκσυγχρονιστής δήμαρχός της Ahmed Hamdi Bey Galizade», του Άρη Παπάζογλου, περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις, Σεπτέμβριος 2009.