Έλληνες της Κάτω Ιταλίας

Για την διάλεκτο Γκρίκο, δείτε: Κατωιταλική διάλεκτος.
Έλληνες της Κάτω Ιταλίας
Συνολικός πληθυσμός
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Επαρχία του Ρέτζο-Καλάμπρια (ειδικά στη Μποβέσια) και Σαλέντο
Απουλία54,278 (2005)[1]
Καλαβρία22,636 (2010)
Σικελία500 (2012)
Γλώσσες
Κατωιταλική διάλεκτος, Ελληνοκαλαβρέζικη διάλεκτος, Ιταλικά
Θρησκεία
Βυζαντινοί Καθολικοί, Ρωμαιοκαθολικοί
Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες
άλλοι Έλληνες
a Ο συνολικός πληθυσμός υπολογίζεται βάσει αυτών της Απουλία και Καλαβρίας. Ο αριθμός των Γκρίκο έξω από αυτές τις περιοχές δεν είναι γνωστός.

Οι Έλληνες της Κάτω Ιταλίας ή Γρίκοι ή Γραίκοι ή Γραικάνοι,[2] είναι η κύρια ελληνική μειονότητα της νότιας Ιταλίας,[3][4][5] η οποία βρίσκεται κυρίως στις περιοχές της Γκρετσία Σαλεντίνα (Απουλία) στη χερσόνησο του Σαλέντο, και της Καλαβρίας.[6] Θεωρούνται πως είναι οι εναπομείναντες πληθυσμοί των ελληνικών αποικιών της αρχαιότητας, της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Graecia), και των κατόπιν Βυζαντινών κατοίκων της νότιας Ιταλίας.[7]

Η παρουσία ελληνικών φύλων στη νότια Ιταλία χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πριν, όταν και εγκαταστάθηκαν μετά από διαδοχικά κύματα μεταναστεύσεων, ξεκινώντας από τον αρχαιοελληνικό αποικισμό της νότιας Ιταλίας και Σικελίας τον 8ο αιώνα π.Χ., έως και τις Βυζαντινές μετακινήσεις προς την Ιταλία ιδιαίτερα μετά την περίοδο των Οθωμανικών κατακτήσεων. Κατά τον Μεσαίωνα οι τοπικές ελληνικές κοινότητες απομονώθηκαν και διασκορπίστηκαν. Σύγχρονες γενετικές μελέτες επιβεβαιώνουν τη μακροχρόνια γενετική απομόνωση των ελληνόφωνων της Καλαβρίας.[8] Αν και οι περισσότεροι Έλληνες της κάτω Ιταλίας έχουν πλέον ιταλοποιηθεί πλήρως με την πάροδο των αιώνων,[9] η κοινότητα των Γκρίκο κατόρθωσε να διατηρήσει τον χαρακτήρα της ελληνικής της ταυτότητας, καθώς και τις παραδόσεις, γλώσσα και ξεχωριστή κουλτούρα (15% των επωνύμων στην επαρχία της Ρέτζιο Καλάμπρια έχουν Ελληνική προέλευση),[5][6] αν και η καθημερινή έκθεση στα ιταλικά ΜΜΕ και ανταλλαγές με άλλα σημεία της Ιταλίας έχουν βαθμιαία διαβρώσει την κουλτούρα και τη γλώσσα τους.[10]

Παραδοσιακά μιλούν τη γλώσσα Γκρίκο η οποία είναι μια διάλεκτος της Ελληνικής γλώσσας. Κατά τα πρόσφατα χρόνια, ο αριθμός των ομιλητών της γλώσσας έχει μειωθεί κατά πολύ, με τους νεότερους να χρησιμοποιούν κυρίως την Ιταλική γλώσσα πλέον.[11] Στο θρήσκευμα, είναι κυρίως Βυζαντινοί Καθολικοί και ανήκουν στην Ιταλοβυζαντινή Καθολική Εκκλησία, καθώς διαθέτουν και μια Ρωμαιοκαθολική μειονότητα.

Ονομασία

Το όνομα Γκρίκο(ς) προέρχεται από την παραδοσιακή ονομασία για τους Έλληνες στην Ιταλική χερσόνησο, και πιστεύεται πως έχει αποδοθεί έτσι περιγράφοντας την αρχαία ελληνική φυλή των Γραικών, οι οποίοι σύμφωνα με το μύθο πήραν το όνομά τους από τον Γραικό, και ήταν μια από τα πρώτα ελληνικά φύλα που αποίκησαν την Ιταλία. Η περιοχή, η οποία έγινε αργότερα γνωστή ως Magna Graecia (Μάγκνα Γκραέκια, Μεγάλη Ελλάδα), πήρε την ονομασία της από αυτούς. Οι λαοί της αρχαίας ιταλικής χερσονήσου και αργότερα και οι Ρωμαίοι, χρησιμοποίησαν αυτόν τον όρο, για να περιγράψουν και όλους τους υπόλοιπους Έλληνες, και οι παραλλαγές του όρου αυτού με την πάροδο των αιώνων επικράτησαν σε όλες σχεδόν τις ξένες γλώσσες της Δύσης ως η ονομασία των Ελλήνων.

Γεωγραφικές περιοχές

Περιοχές της μεινότητας στη Γκρέτσια Σαλεντίνα ( Σαλέντο) και την Καλαβρία (Μποβέσια)

Η περιοχή της Μποβεσία βρίσκεται σε πολύ ορεινή τοποθεσία και δεν είναι εύκολα προσβάσιμη. Κατά τους πρόσφατους χρόνους, πολλοί απόγονοι των αρχικών κατοίκων της περιοχής έχουν αποχωρήσει από τα βουνά, για να ζήσουν κοντά στην ακτή.

Στην Καλαβρία, οι ελληνικοί πληθυσμοί ζούν στα χωριά της Μπόβα Σουπεριόρε, Μπόβα Μαρίνα, Ροκκαφόρτε ντελ Γκρέκο, Κονδοφούρι, Παλίτσι, Γκαλλιτσιανό, Ρογκούντι και Μέλιτο ντι Πόρτο Σάλβο και μιλούν την καλαβριανή διάλεκτο Γκρίκο. Το 1999 το Ιταλικό κοινοβούλιο με τη νομοθετική πράξη 482 επέκτεινε τις περιοχές της μειονότητας, ώστε να αποτελούνται και από τις κωμοπόλεις Παλισάδες, Σαν Λορέντζο, Σταίνες, Σάμο, Μοντεμπέλλο Τζόνικο, Μπαγκαλάντι, Μόττα Σαν Τζιοβάνι, Μπρανκαλεόνε και περιοχές του Ρέτζιο.[12]

Στην περιοχή Γκρετσία Σαλεντίνα του Λέτσε της Απουλίας, οι πληθυσμοί των Γκρίκων διαμένουν κυρίως στα χωριά της Καλημέρα, Μαρτιγκνιάνο, Μαρτάνο, Στερνατία, Ζολλίνο, Κοριλιάνο ντ'Οτραντο, Σολέτο, Μελπινιάνο και Καστρινιάνο ντέι Γκρέκι, αν και φαίνεται πως εξαφανίζονται πλέον στα Μαρτινιάνο, Σολέτο και Μελπινιάνο.

Οι πληθυσμοί των Γκρίκων που κατοικούν εκτός των περιοχών της Μποβεσία και της Γκρετσία Σαλεντίνα έχουν σχεδόν χάσει ολοκληρωτικά την γνώση της κατωιταλικής διαλέκτου, κάτι που συνέβη κυρίως στα τέλη του 19ου αιώνα και έπειτα. Μερικές από τις κωμοπόλεις που δε χρησιμοποιούν πλέον τη γλώσσα, είναι αυτές του Καρντέτο, Μοντεμπέλο, Σαν Πανταλεόνε, και Σάντα Κατερίνα στην Καλαβρία. Στο ξεκίνημα του 19ου αιώνα, τα σημερινά εννέα ελληνόφωνα χωριά της Γκρετσία Σαλεντίνα μαζί με αυτά του Σολιάνο Καβούρ, Κούρσι, Κανόλε και Κουτροφιάνο, σχημάτιζαν τα Δεκατρία Χωρία (Decatría Choría)[13] της περιοχής του Οτράντο, τα οποία διατηρούσαν τις ελληνικές παραδόσεις και γλώσσα. Ενώ ο όρος Grecía Salentina (Γκρετσία Σαλεντίνα) είναι καινούργιος, και γνωστοποιήθηκε μεταξύ των ντόπιων και στο εξωτερικό μόνο στα τελευταία χρόνια χάρη στον τουρισμό, το παραδοσιακό και αυθεντικό όνομα της ελληνόφωνης περιοχής του Σαλέντο είναι τα Δεκατρία Χωρία. Αυτός είναι ο ιστορικός όρος που ακόμα και σήμερα ένας ηλικιωμένος ελληνόφωνος ντόπιος χρησιμοποιεί όταν αναφέρεται στα ελληνικά χωριά του. Σε παλαιότερες εποχές, τα ελληνικά επίσης ομιλούνταν από την πλειοψηφία των κατοίκων που ήταν Έλληνες στα χωριά της Γκαλατίνα,[14] Γκαλατόνε, Γκαλίπολη, και πολλές άλλες τοποθεσίες της Απουλίας,[15] καθώς και στο Κατανζάρο και Κοσένζα στην Καλαβρία.[16]

Απουλία

Τα χωριά έχουν συνήθως δύο ονομασίες, μια Ιταλική καθώς και μια Γκρίκο την οποία χρησιμοποιούν οι ντόπιοι όταν αναφέρονται στο χωριό τους.

Χωριό (Ιταλικά) Γκρίκο Μεταγραφή Σημειώσεις
Grecía Salentina Grecía Salentina Γκρετσία Σαλεντίνα Εντός της περιοχής του Λέτσε
Calimera[17] Calimera Καλημέρα
Cannole[18] Cánnula Κάννουλα Κάνουλα
Caprarica[18] Crapáreca[19] Κραπάρεκα
Carpignano Salentino[17] Carpignána Καρπινιάνα
Castrignano dei Greci[17] Castrignána ή Cascignána Καστρινιάνα
Corigliano d’Otranto[17] Choriána[20] ή Coriána Χωριάνα Χωριάνα
Cursi[18] Cúrze Κούρτσε
Cutrofiano:[17] Cutrufiána Κουτρουφιάνα
Martano:[17] Martána Μαρτάνα
Martignano:[17] Martignána Μαρτινιάνα
Melpignano:[17] Lipignána[20] Λιπινιάνα
Soleto:[17] Sulítu Σουλίτου
Sternatia:[17] i Chora, Starnaítta Η Χώρα, Σταρναΐττα Η Χώρα
Zollino:[17] Tzuḍḍínu Τσουḍḍίνου
Galatina[14] As Pétro Ας Πέτρο Άγιος Πέτρος

Σαλέντο (Γκρέτσια Σαλεντίνα)

Χωριό (Ιταλικά) Γκρίκο Μεταγραφή Σημειώσεις
Alliste [21] >> Αλλίστε
San Pietro Vernotico >>
Cellino San Marco[22] >> Τσελίνο Σαν Μάρκο
Francavilla Fontana[22]' >> Φρανκαβίλα Φοντάνα
Galatone[15] Galátuna[19] Γκαλάτουνα
Gallipoli[15] Caḍḍípuli Καḍḍίπουλη Καλλίπολις
Lecce[22] (διάφορες περιοχές): Luppìu(s) Λουπίου(ς) από την ονομαστική Λουπίοι
Manduria[22] >> Μαντούρια
Maruggio[22] >> Μαρούτζιο
San Cesario di Lecce[22] >> Σαν Τσεζάριο ντι Λέτσε
Squinzano[22] >> Σκουϊντζάνο
Taviano[21] >> Ταβιάνο
Vernole[22] >> Βέρνολε

Καλαβρία

Χωριό (Ιταλικά) Γκρίκο Μεταγραφή Σημειώσεις
Amendolea:[12] Amiddalía Αμυddαλία
Armo[23] >> Άρμο
Bagaladi:[12] Vagaládes Βαγαλάδες
Bova Superiore:[12] Chòra tu Vùa, i Chora[24] Χώρα του Βούα, Η Χώρα Χώρα του Βούα
Bova Marina: Jalò tu Vùa Γιαλό του Βούα Γιαλός του Βούα
Brancaleone[12] >> Μπρανκαλεόνε
Cardeto:[12][25] Kardia Καρδία
Cataforio:[23] Katachòrio Καταχώριο
Condofuri:[12][26] Kontofyria,

ή Condochòri

(Κοντοχώρι «near the village»)[27]

Κοντοφυριά, Κοντοχώρι
Gallicianò[12] Gaḍḍicianó Γαḍḍιτσιανό Γαλλικιανό
Laganadi:[23] Lachanàdi, Lachanàdes Λαχανάδι, Λαχανάδες Λαχανάδι, Λαχανάδες
Lubrichi[23] >> Λουμπρίκι
Mélito di Porto Salvo:[12] Mèlitos ή Mèlito Μέλιτος, Μέλιτο
Montebello[12] >> Μοντεμπέλο
Mosorrofa:[23] Messòchora Μεσσόχωρα Μεσόχωρα
Motta San Giovanni[12] >> Μόττα Σαν Τζιοβάνι
Palizzi:[12] Spiròpoli Σπιρόπολη
Delianuova Dhelia Δέλια To Paracorio[23] (Παραχώριο) ενώθηκε το

1878 με το Pedovoli[23](Παιδοβόλι) στη Δέλια

Pentedattilo[26] Pentadattilo Πενταδάττυλο Πενταδάχτυλο
Podàrgoni:[28] Podàrghoni Ποδάργονι
Polistena[29] >> Πολιστένα
Reggio Calabria Rìghi Ρήγι Ρήγιο
Roccaforte del Greco:[12] Vuní Βουνί Βουνό[30]
Roghudi:[12] Richùdi ή Rigùdi [31], Chorío Ρηχούδι, Χωρίο Χωριό, Ρηχώδι
Samo:[12] Samu Σάμου
San Pantaleone[24] >> Σαν Παντελεόνε Άγιος Παντελεήμων
San Lorenzo[12][26] >> Σαν Λορέντζο Άγιος Λαυρέντιος
Santa Caterina[25][32] >> Σάντα Κατερίνα Αγία Αικατερίνη
San. Giorgio[23] >> Σαν Τζιόρτζιο Άγιος Γεώργιος
Scido:[23] Skidous Σκιντούς
Sinopoli:[33] Xenòpolis, Sinopolis Ξενόπολις, Σινόπολις
Sitizzano[23] >> Σιτιτζάνο
Staiti:[12] Stàti Στάτη

Βίμπο Βαλέντια

Χωριό (Ιταλικά) Γκρίκο Μεταγραφή Σημειώσεις
Calimera[34] >> Καλημέρα
Dinami:[34] Dynamis Δύναμις
Filandari:[34] Philandaris Φιλαντάρις
Garopoli[34] >> Γκαρόπολη
Ierocarne[34] >> Ιεροκάρνε
Ionadi:[34] Ionades Ιωνάντες Ιωνάδες
Orsigliadi[34] >> Ορσιγκλιάντι
Papaglionti[34] >> Παπαγκλιόντι
Paravati[34] >> Παραβάτη
Potame[34] >> Ποτάμε Ποτάμι
Melicuca:[34] Melikukià Μελικουκιά
Mesima[34] >> Μέσιμα
Stefanaconi[34] >> Στεφανακόνι
Triparni[34] >> Τριπάρνη

Επίσημη αναγνώριση

Με τον νόμο 482 του 1999, το ιταλικό κοινοβούλιο αναγνώρισε τις κοινότητες των Γκρίκο της Καλαβρίας και του Σαλέντο ώς ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα, κάνοντας την ομότιμη μαζί με αυτές των Αλβανικών, Καταλανικών, Γερμανικών, Ελληνικών (με καταγωγή από τη σύγχρονη Ελλάδα), Σλοβενικών, και Κροατικών εθνικών μειονοτήτων, καθώς και των γλωσσικών μειονοτήτων της Γαλλικής, Προβενσάλ, Φριούλια, Ισπανοεβραϊκής, Οξιτανικής, και Σαρδηνιακής γλώσσας.[35]

Παραπομπές

  1. ↑ «Unione dei comuni della Grecia Salentina». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2011. La popolazione complessiva dell’Unione è di 54278 residenti così distribuiti (Dati Istat al 31° dicembre 2005. Comune Popolazione Calimera 7351 Carpignano Salentino 3868 Castrignano dei Greci 4164 Corigliano d'Otranto 5762 Cutrofiano 9250 Martano 9588 Martignano 1784 Melpignano 2234 Soleto 5551 Sternatia 2583 Zollino 2143 Totale 54278 
  2. ↑ Brisbane, Albert· Mellen, Abigail· Stallsmith, Allaire Brisbane (2005). The European travel diaries of Albert Brisbane, 1830-1832: discovering Fourierism for America. Edwin Mellen Press. σελ. 111. ISBN 9780773460706. 
  3. ↑ Bornträger, Ekkehard W. (1999). Borders, ethnicity, and national self-determination. Braumüller. σελ. 16. ISBN 9783700312413. 
  4. ↑ Pardo-de-Santayana, Manuel· Pieroni, Andrea· Puri, Rajindra K. (2010). Ethnobotany in the new Europe: people, health, and wild plant resources. Berghahn Books. σελίδες 173–174. ISBN 9781845454562. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Bekerman Zvi· Kopelowitz, Ezra (2008). Cultural education -- cultural sustainability: minority, diaspora, indigenous, and ethno-religious groups in multicultural societies. Routledge. σελ. 390. ISBN 9780805857245. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Hardy, Paula· Hole, Abigail· Pozzan, Olivia (2008). Puglia & Basilicata. Lonely Planet. σελίδες 153–154. ISBN 9781741790894. 
  7. ↑ Commission of the European Communities, Istituto della Enciclopedia italiana (1986). Linguistic minorities in countries belonging to the European community: summary report. Commission of the European Communities. σελ. 87. ISBN 9789282558508. 
  8. ↑ Sarno, Stefania et al. “Genetic history of Calabrian Greeks reveals ancient events and long term isolation in the Aspromonte area of Southern Italy.” Scientific reports vol. 11,1 3045. 4 Feb. 2021, doi:10.1038/s41598-021-82591-9
  9. ↑ Jaeger, Werner Wilhelm (1960). Scripta minora, Volume 2. Edizioni di storia e letteratura. σελ. 361. OCLC 311270347. 
  10. ↑ Calcagno, Anne· Morris, Jan (2001). Travelers' Tales Italy: True Stories. Travelers' Tales. σελ. 319. ISBN 9781885211729. 
  11. ↑ Moseley, Christopher (2007). Encyclopedia of the world's endangered languages. Routledge. σελ. 248. ISBN 9780700711970. 
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 12,10 12,11 12,12 12,13 12,14 12,15 12,16 Marcato, Gianna (2008). L'Italia dei dialetti: atti del convegno, Sappada/ Plodn (Belluno), 27 giugno-1 luglio 2007. Unipress. σελ. 299. ISBN 9788880982425. 
  13. ↑ Cazzato, Mario· Costantini, Antonio (1996). Grecia Salentina: Arte, Cultura e Territorio. Congedo Editore. σελ. 313. ISBN 88-8086-118-2. 
  14. ↑ 14,0 14,1 The Academy, Volume 4. J. Murray - Princeton University. 1873. σελ. 198. 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Cazzato, Mario· Costantini, Antonio (1996). Grecia Salentina: Arte, Cultura e Territorio. Congedo Editore. σελ. 34. ISBN 88-8086-118-2. 
  16. ↑ Loud, G. A.· Metcalfe, Alex (2002). The society of Norman Italy. BRILL. σελίδες 215–216. ISBN 9789004125414. 
  17. ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 Lüdtke, Karen (2009). Dances with spiders: crisis, celebrity and celebration in southern Italy. Berghahn Books. σελ. 118. ISBN 9781845454456. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Philological Society (Great Britain) (1968). Transactions of the Philological Society. Published for the Society by B. Blackwell. σελ. 493. OCLC 185468004. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Franco Corlianò: Griko-Italiano Italiano-Griko, Vocabolario. San Cesario di Lecce 2010
  20. ↑ 20,0 20,1 Don Mauro Cassoni: Griko-Italiano, Vocabolario. Lecce 1999
  21. ↑ 21,0 21,1 Commission of the European Communities, Istituto della Enciclopedia italiana (1986). Linguistic minorities in countries belonging to the European community: summary report. Commission of the European Communities. σελ. 87. ISBN 9789282558508. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 22,7 L'Italia dialettale (1976). L'Italia dialettale, Volume 39. Arti Grafiche Pacini Mariotti. σελ. 250. 
  23. ↑ 23,00 23,01 23,02 23,03 23,04 23,05 23,06 23,07 23,08 23,09 Stamuli, Maria Francesca (2008). Morte di lingua e variazione lessicale nel greco di Calabria. Tre profili dalla Bovesìa (PDF). www.fedoa.unina.it/3394/. σελ. 12. OCLC 499021399. Calabria meridonale - zona di lingua greca - Figura 1. L’enclave greco-calabra così come rappresentata da Rohlfs (1972: 238) - Armo Cataforio Laganadi Lubrichi Mosorrofa Paracorio Pedovoli San. Giorgio Scido Sitizzano 
  24. ↑ Bellinello, Pier Francesco (1998). Minoranze etniche e linguistiche. Bios. σελ. 53. ISBN 9788877401212. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Comparetti, Domenico (1866). Saggi dei dialetti greci dell' Italia meridionale. Fratelli Nistri, Oxford University. σελ. vii-viii. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Stamuli, Maria Francesca (2008). Morte di lingua e variazione lessicale nel greco di Calabria. Tre profili dalla Bovesìa (PDF). www.fedoa.unina.it/3394/. σελίδες 13–14. OCLC 499021399. 
  27. ↑ Bellinello, Pier Francesco (1998). Minoranze etniche e linguistiche. Bios. σελ. 54. ISBN 9788877401212. 
  28. ↑ Touring club italiano (1980). Basilicata Calabria. Touring Editore. σελ. 652. ISBN 9788836500215. 
  29. ↑ Bradshaw, George (1898). Bradshaw's illustrated hand-book to Italy. σελ. 272. 
  30. ↑ Bellinello, Pier Francesco (1998). Minoranze etniche e linguistiche. Bios. σελ. 54. ISBN 9788877401212. 
  31. ↑ AA. | VV. | Dizionario di toponomastica. Storia e significato dei nomi geografici italiani | 1996 | GARZANTI | Milano | σελίδα 550
  32. ↑ The Melbourne review. Oxford University. 1883. σελ. 6. 
  33. ↑ Principe, Ilario (2001). ittà nuove in Calabria nel tardo Settecento: allegato : Atlante della Calabria. Gangemi. σελ. 400. ISBN 9788849200492. La sua valle, cominciando dalle alture di Sinopoli greco, fino alle parti sottoposte all'eminenza di S. Brunello per una 
  34. ↑ 34,00 34,01 34,02 34,03 34,04 34,05 34,06 34,07 34,08 34,09 34,10 34,11 34,12 34,13 Murray, John (1890). A Handbook for Travellers in Southern Italy and Sicily Volume 1. σελ. 281. 
  35. ↑ «Νόμος 482 του 1999». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2015. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι