Паўднё́вы фронт — аператыўна-стратэгічнае аб'яднанне РСЧА падчас Другой сусветнай вайны на Усходнім савецка-германскім фронце.
Першае фарміраванне
Рашэнне аб стварэнні Паўднёвага фронту было прынята на пасяджэнні Палітбюро ЦК УКП(б) 21 чэрвеня 1941 года[1]. Камандуючым войскамі фронту прызначаны генерал арміі Іван Цюленеў, які 22 чэрвеня выехаў у Вінніцу, дзе размяшчалася Палявое Упраўленне Паўднёвым фронтам, якое было створана на базе Упраўлення Маскоўскай ваеннай акругі. Афіцыйна Паўднёвы фронт быў створаны Дырэктывай Стаўкі Галоўнага Камандавання ад 24 чэрвеня 1941 года № 20466.
Аператыўна-стратэгічная мэта
Паўднёваму фронту ставілася аператыўна-стратэгічная мэта раптоўным прэвентыўным сканцэнтраваным ударам аб’яднаных сіл сухапутных войскаў, авіяцыі і флоту з шырокім прыцягненнем паветрана-дэсантных частак і сіл марскога дэсанту знішчыць прыгранічную супрацьстаячую групоўку праціўніка і ажыццявіць імклівае наступленне на захад — паўночны захад пад прыкрыццём горных хрыбтоў Карпат.
Сілы Паўднёвага фронту ў аператыўным ўзаемадзеянні з караблямі Чарнаморскага флоту павінен быў з пачаткам баявых дзеянняў супраць узброеных сіл Румыніі і Германіі нанесці ўдар супрацьстаячаму праціўніку. Падавіўшы яго абарону ў пагранічнай бітве, меркавалася высадзіць адначасова паветраны і марскі дэсант на тэрыторыю Румыніі і, падтрымаўшы яго імклівым наступленнем з фронту сіламі танкавых карпусоў і мотапяхоты, ажыццявіць захоп нафтавых палёў у Плаешці, пазбавіўшы асноўнага праціўніка — Германію нафты, неабходнай для авіяцыі, транспарту, танкавых і матарызаваных частак вермахта. Далей меркавалася наступаць на поўдзень ад Карпат з адначасовым захопам пануючых вышынь і найважнейшых перавалаў з мэтай выхаду ў Паўднёвую Германію. Дзеянні Паўднёвага фронту павінны былі падтрымаць на рацэ Дунай з выхадам у яго верхняе цячэнне — Дунайская рачная флатылія, з боку мора — марскі дэсант з караблёў і дэсантных судоў Чарнаморскага флоту, якім прадпісвалася захапіць порт Канстанцу. У якасці сіл марской пяхоты меркавалася выкарыстоўваць узмоцнены 7-ы стралковы корпус, які праводзіў інтэнсіўную падрыхтоўку, уключаючы пасадку-высадку з дэсантных судоў пад прыкрыццём авіяцыі і Аператыўнай групы караблёў падтрымкі Чарнаморскага флоту. Наступленне фронту таксама падтрымлівалася падводнымі лодкамі ЧФ, якія павінны былі весці аператыўную разведку акваторыі мора і ўзбярэжжа, спрыяць высадцы дыверсійна-разведвальных груп на ўзбярэжжы ў тыле румынскіх войскаў, таемна мініраваць вусце Дуная і выхады з румынскіх партоў, а таксама перашкаджаць дзеянням флатоў праціўніка. Наступленне падтрымлівалася ВПС фронту, першачарговымі мэтамі якіх былі перадавыя прыгранічныя групоўкі сухапутных сіл Румыніі і Германіі, нафтаздабываючыя і нафтаперапрацоўчыя прадпрыемствы Плаешці, порт Канстанца, пункты базавання румынскіх і нямецкіх авіяцыі і флоту.
Склад
На 25.06.1941:
Фронт меў 15 стралковых, 3 кавалерыйскія, 6 танкавых, 3 матарызаваныя дывізіі. Акрамя таго, у Паўднёвы фронт ўваходзілі чатыры умацаваных раёна (УР) (10, 12, 80 і 82-і). У яго аператыўным падпарадкаванні знаходзіліся Дунайская ваенная флатылія, Адэская ваенна-марская база і пагранічныя атрады НКУС СССР[2].
Дзеянні фронту
У першыя тыдні вайны войскі фронту дзейнічалі супраць румынскіх войскаў у паласе шырынёй 700 км ад г. Ліпканы на румынскай мяжы да Адэсы, праводзячы абарончую аперацыю ў Малдове і кантактуючы на поўначы з войскамі Паўднёва-Заходняга фронту. Пасля паражэння асноўных сіл Паўднёва-Заходняга фронту пад Уманю і затым пад Кіевам у ліпені-верасні 1941 года, камандаванне Паўднёвага фронту арганізавала абарону ў раёне Запарожжа. Войскі фронту таксама затрымалі прасоўванне частак вермахта пад камандаваннем Манштэйна ў Мелітопаль.
Аднак пры новым наступе праціўніка, у ходзе Данбаска-Растоўскай абарончай аперацыі абарона войскаў фронту была прарваная, а 5 кастрычніка 1-я танкавая армія вермахта выйшла да Азоўскага мора ў Бердзянска, ахапіўшы абараняючыяся часці двух армій фронту з поўначы і адрэзаўшы ім адыход на ўсход. У выніку 18-я армія і частка сіл 9-й арміі Паўднёвага фронту трапіла ў акружэнне ў раёне пасёлка Чарнігаўка і панеслі цяжкія страты. Больш за 100 тысяч салдат і афіцэраў трапілі ў палон. Камандуючы арміяй генерал-лейтэнант А. К. Смірноў загінуў. Былі страчаны 212 танкаў і 672 артылерыйскіх гарматы.[3]
Уцалелыя часці фронту з баямя адступілі на ўсход уздоўж узбярэжжа Азоўскага мора на Таганрог (паў 17 кастрычніка) і далей к Растову-на-Доне (паў 20 лістапада). Аднак ужо 28 лістапада 1941 года у выніку паспяховага контрнаступлення войскі фронту ў хаду Растоўскай наступальнай аперацыі ізноў вызвалілі Растоў, нанёсшы вермахту першае значнае паражэнне на Усходнім фронце.
У ліпені 1942 года, пасля буйнога паражэння савецкіх войскаў пад Харкавам, Растоў-на-Доне быў здадзены практычна без бою, з прычыны чаго Паўднёвы фронт быў расфарміраваны, а яго часці перададзены ў склад Паўночна-Каўказскага фронту.
Камандаванне
Камандуючыя войскамі:
Члены Ваеннага савета:
Начальнікі штаба:
Начальнік Разведвальнага аддзела Штаба фронту:
Другое фарміраванне
Паўднёвы фронт другога фарміравання быў утвораны 31 снежня 1942 года на базе расфармаванага Сталінградскага фронту. Камандуючы фронтам з фарміравання да лютага 1943 года — генерал-палкоўнік А. І. Яроменка, начальнікам штаба фронту з фарміравання да красавіка 1943 г. — генерал-маёр І. С. Варэннікаў (руск.) (бел.. 1 студзеня 1943 года Сталінградскі Фронт быў перайменаваны ў Паўднёвы фронт. У сакавіку 1943 года фронт ўзначаліў генерал-лейтэнант Ф. І. Талбухін. 20 кастрычніка 1943 года фронт быў перайменаваны ў 4-ы Украінскі фронт.
Войскі Паўднёвага фронту (2-га фарміравання) правялі Растоўскую аперацыю, Міускую аперацыю, Данбаскую аперацыю.
Зноскі
Спасылкі
