塞萨洛尼基帝国(希腊语:Αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης)是一些现代学者[1]使用的史学术语,指存在于1224-1246年(严格来说,结束于1242年),以塞萨洛尼基为中心的一个拜占庭-希腊政权,由伊庇鲁斯的科穆宁·杜卡斯王朝统治。由于塞萨洛尼基城在中文中有数种译法,该政权又可被称作萨洛尼卡帝国、帖撒罗尼迦帝国。
塞萨洛尼基传统上被视为拜占庭帝国仅次于君士坦丁堡的第二重要的城市,占领该城,使狄奥多尔认为自己有资格宣称拜占庭皇帝的头衔。伊庇鲁斯国内的主教们支持这一主张,奥赫里德都主教(英语:Archbishop of Ohrid)(保加利亚牧首)季米特里奥斯·霍马特诺斯(英语:Demetrios Chomatenos)在塞萨洛尼基为狄奥多尔加冕,加冕的具体日期不能确定,应是在1225年或1227或1228年[8][9]。公开称帝后,狄奥多尔开始把眼光投向君士坦丁堡,当时第二保加利亚帝国的伊凡·阿森二世与尼西亚帝国的约翰三世·瓦泽塔斯都是原拜占庭领土上的强权,都有占领君堡的野心。1225年,约翰三世抢先攻占了君士坦丁堡附近的重镇亚德里亚堡,但狄奥多尔随后向色雷斯进军,迫使尼西亚帝国放弃其欧洲领地。这时,狄奥多尔似乎能够轻松地占领君士坦丁堡,但尼西亚帝国与困守城内的拉丁帝国签订盟约,保加利亚沙皇伊凡·阿森二世也不顾与狄奥多尔的盟约,也与拉丁帝国开始谈判,使得其计划落空[10]。1230年,狄奥多尔出人意料地出兵进攻保加利亚,但在克洛科特尼察战役中打败,他的军队几乎覆灭,狄奥多尔本人则被俘虏,后因为阴谋杀害保加利亚沙皇,又被致盲[11][12]。
塞萨洛尼基帝国灭亡后,伊庇鲁斯的米海尔二世仍然以亲属关系宣称对塞萨洛尼基的所有权,试图重新建立一个可以挑战尼西亚帝国及拜占庭皇位的强大国家。1251-1253年,他与被流放的狄奥多尔·科穆宁·杜卡斯联手发起进攻,但被击败;1257年,他又寻求与其他势力结盟,包括亚该亚侯国和西西里王国的曼弗雷迪,但诸国联军在佩拉戈尼亚战役(英语:Battle of Pelagonia)中被尼西亚帝国击败,胜利的尼西亚军队甚至短暂地占领了色萨利和伊庇鲁斯,米海尔的野心化为泡影。此战也为尼西亚帝国1261年收复君士坦丁堡,恢复拜占庭帝国扫清了障碍[23][24]。
Hendy, Michael F. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume 4: Alexius I to Michael VIII, 1081–1261 – Part 1: Alexius I to Alexius V (1081–1204). Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. 1999. ISBN 0-88402-233-1.
Bredenkamp, François. The Byzantine Empire of Thessaloniki (1224–1242). Thessaloniki: Thessaloniki History Center. 1996. ISBN 9608433177.
Stavridou-Zafraka, Alkmini. Νίκαια και Ήπειρος τον 13ο αιώνα. Ιδεολογική αντιπαράθεση στην προσπάθειά τους να ανακτήσουν την αυτοκρατορία [Nicaea and Epirus in the 13th century. Ideological confrontation in their effort to recover the empire]. Thessaloniki. 1990 (希腊语).
Stavridou-Zafraka, Alkmini. Η κοινωνία της Ηπείρου στο κράτος του Θεόδωρου Δούκα. Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου για το Δεσποτάτο της Ηπείρου (Άρτα, 27‐31 Μαΐου 1990) [The society of Epirus in the state of Theodore Doukas]. Arta: Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος Άρτης «Ο Σκουφάς». 1992: 313–333 (希腊语).
Stavridou-Zafraka, Alkmini. The Empire of Thessaloniki (1224–1242). Political Ideology and Reality. Vyzantiaka. 1999, 19: 211–222.