Lịch La Mã

Phân loại
Dùng rộng rãi
Dùng hạn hẹp
Các kiểu lịch
Các biến thể của Cơ đốc giáo
Lịch sử
Theo chuyên ngành
Đề xuất
Hư cấu
Trưng bày
và
ứng dụng
Đặt tên năm
và đánh số 		Thuật ngữ
Hệ thống
Danh sách List of calendars
Thể loại Thể loại

Thuật ngữ "Lịch La Mã" dùng để chỉ tất cả các loại lịch do người La Mã sáng tạo và sử dụng cho tới trước thời kỳ Julius Caesar (năm 45 trước Công Nguyên).

Lịch Romulus

Lịch La Mã được Romulus (người sáng lập thành Roma, khoảng 753 TCN) tạo ra dựa trên hệ thống âm lịch do người Hy Lạp sử dụng.

Lịch này bao gồm 10 tháng, bắt đầu từ ngày chứa điểm xuân phân (vernal equinox - khoảng ngày 21 tháng 3 dương lịch hiện nay), tức thời điểm mà độ dài ngày và đêm bằng nhau bắt đầu mùa xuân (phân biệt với điểm thu phân, autumnal equinox, cũng có ngày và đêm dài bằng nhau nhưng bắt đầu cho mùa thu). Tổng cộng 10 tháng này bao gồm 304 (hay 305) ngày, số ngày còn lại được bổ sung vào các tháng cuối của năm. Theo đó:

  1. Tháng đầu tiên tên Martius, tôn vinh vị thần Chiến tranh Mars của người La Mã. Tháng này có 31 ngày.
  2. Aprilis, tôn vinh nữ thần Hy Lạp Aphrodite (tức thần Vệ nữ, hay Venus trong thần thoại La Mã), tượng trưng cho sự sinh sôi, tình yêu, niềm hoan lạc và sắc đẹp. Tháng này có 30 ngày.
  3. Maius, có 2 giả thiết: 1. tôn vinh các vị nguyên lão La Mã (maiores); hoặc 2. tôn vinh nữ thần Maia trong thần thoại Hy Lạp, nữ thần lớn nhất, đẹp nhất, cũng là nữ thần Đất đai, lấy thần Zeus và sinh ra Hermes, rồi nuôi Arcas, con trai riêng của Zeus, để che mắt bà vợ Hera hay ghen tuông của ông ta. Tháng này có 31 ngày.
  4. Iunius, tôn vinh nữ thần La Mã Juno (tức Hera trong thần thoại Hy Lạp, nữ chúa của các vị thần, vợ của chúa tể các thần - Zeus trong thần thoại Hy Lạp). Tháng này có 30 ngày.
  5. Quintilis, trong tiếng Latinh có nghĩa là "thứ năm". Có 31 ngày.
  6. Sextilis, "thứ sáu" trong tiếng Latinh, có 30 ngày.
  7. September, từ gốc Latinh là septem có nghĩa là "thứ bảy". Có 30 ngày.
  8. October: từ gốc Latinh là octo có nghĩa là "thứ tám". Có 31 ngày.
  9. November: từ gốc Latinh là novem có nghĩa là "thứ chín". Có 30 ngày.
  10. December: từ gốc Latinh là decem có nghĩa là "thứ mười". Có 30 ngày.

Còn lại khoảng 51 ngày, được thêm vào không theo quy luật đều đặn, bằng cách đếm ngược số ngày còn lại trước khi đến ngày bắt đầu năm mới tiếp theo. Để tôn vinh thần chiến tranh Mars, người La Mã dùng 10 ngày (sau giảm xuống còn 8 ngày) liền trước ngày đầu năm mới để làm lễ tết.

Lịch Numa

Vị vua thứ hai của La Mã là Numa Pompillus (715-673 TCN) đã cải tiến lịch Romulus, bằng cách cộng 51 ngày dư của Romulus vào, giảm 6 tháng có 30 ngày xuống còn 29 ngày (50 + 6 = 56), từ đó thêm vào lịch 2 tháng có 28 ngày, đặt tên là:

  • Februarius: trong tiếng Latin februltus có nghĩa là "sửa lại những gì đã sai" và trong thời gian này người La Mã bắt đầu sự tinh lọc hàng năm, đặt kề sau tháng December. Tháng này là tháng khắc nghiệt nhất trong năm (tương ứng với tháng 1 dương lịch bây giờ).
  • Ianuarius: đặt sau tháng Februarius và trước khi quay vòng lại tháng Martius. Tháng này được đặt theo vị thần Janus trong thần thoại La Mã, có hai khuôn mặt ngược nhau, tượng trưng cho sự thay đổi, chuyển tiếp, khởi đầu và kết thúc.

Ngoài ra, Numa cộng thêm 1 ngày vào tháng Februarius, cứ 4 năm 1 lần, và vào năm này ông cho thêm 1 tháng gọi là mens intercalaris (tháng chênh lệch) có 29 ngày vào sau tháng Februarius.

Như vậy, lịch Numa bao gồm:

  1. Martius: 31 ngày
  2. Aprilis: 29 ngày
  3. Maius: 31 ngày
  4. Iunius: 29 ngày
  5. Quintilis: 31 ngày
  6. Sextilis: 29 ngày
  7. September: 29 ngày
  8. October: 31 ngày
  9. November: 29 ngày
  10. December: 29 ngày
  11. Februarius: 28 ngày (hay 29 ngày mỗi 4 năm)
    Mens intercalaris: 29 ngày (chỉ 4 năm 1 lần)
  12. Ianuarius: 28 ngày

Như vậy, một năm theo lịch Numa có 354 ngày (hay 384 ngày vào năm có mens intercalis). Tuy nhiên, người La Mã vốn kiêng con số chẵn, nên đã cho tháng Ianuarius thêm 1 ngày thành 29 ngày, và từ đó 1 năm bình thường có 355 ngày và vào năm có mens intercalaris thì có 385 ngày. Tính bình quân trong 4 năm, mỗi năm có 362,5 ngày. Những ngày chênh lệch còn lại so với năm thiên văn (365,2564 ngày mặt trời trung bình) được bù đắp bằng cách thêm vào không theo một quy luật đều đặn nào.

Lịch Cộng hoà La Mã

Vào thời kỳ Cộng hoà La Mã (khoảng 450 TCN), hai tháng Februarius và Ianuarius được đảo ngược, có lẽ để "làm vui lòng" vị thần Janus, còn tháng chênh lệch mens intercalaris được chuyển xuống cuối năm và đổi tên thành Mercedonius, rút xuống còn 27 ngày nhưng đồng thời cũng rút ngắn khoảng cách xuống 2 năm thay vì 4 năm như trước. Chữ mercedonius có nguồn gốc từ merces, tức là "tiền công" mà công nhân được lãnh vào thời điểm này trong năm.

Do đó, theo lịch Cộng hoà La Mã, cứ 2 năm lại có 1 tháng Mercedonius 27 ngày, và tháng Februarius liền trước đó rút ngắn xuống còn 23 hoặc 24 ngày (xen kẽ). Và số ngày trong năm tiến gần tới số ngày của năm thiên văn hơn: 2 năm có tháng Mercedonius gồm 377 và 378 ngày, 2 năm còn lại có 355 ngày. Tính bình quân trong 4 năm, mỗi năm theo lịch Cộng hoà La Mã có 366,25 ngày. Trong thời kỳ này, một tuần lễ được tính có 8 ngày.

  1. Martius: 31 ngày
  2. Aprilis: 29 ngày
  3. Maius: 31 ngày
  4. Iunius: 29 ngày
  5. Quintilis: 31 ngày
  6. Sextilis: 29 ngày
  7. September: 29 ngày
  8. October: 31 ngày
  9. November: 29 ngày
  10. December: 29 ngày
  11. Ianuarius: 29 ngày
  12. Februarius: 28 ngày (hay 23 hoặc 24 ngày trong năm có tháng Mercedonius)
    Mercedonius: 27 ngày (chỉ 2 năm một lần)

Tuy đã bớt sai sót hơn so với các lịch trước, nhưng lịch Cộng hoà La Mã vẫn còn rất phức tạp, ít được tôn trọng, nhiều khi tháng chênh lệch Mercedonius bị bỏ quên vì các lý do chính trị (ít nhất 2 lần trong thế kỷ 2 và 1 TCN). Và đến thời đại Julius Caesar thì hệ thống lịch này đã được cải tiến một cách căn bản, đặt nền móng cho Dương lịch ngày nay.

Tham khảo

Read other articles:

University of South Africa

Largest public university in South Africa University of South AfricaFormer namesUniversity of the Cape of Good HopeMottoPro Gentibus Sapientia (Latin)Motto in EnglishIn the service of humanityTypePublicDistance educationMega UniversityEstablished1873; 151 years ago (1873)[1]ChancellorThabo MbekiVice-chancellorPuleng LenkaBulaAdministrative staff6,218 (as of 2015)Students420,000 (as of 2019)[2]LocationPretoria, Gauteng, South Africa25°46′02″S 28°11�...

 

 

Olive Branch Petition

Petition from the 13 Colonies to King George III Not to be confused with the 1774 Petition to the King. Olive Branch PetitionSignature page of the Olive Branch Petition, with John Hancock's prominent signature at the topRatifiedJuly 5, 1775SignatoriesSecond Continental CongressPurposeAvoiding war between Great Britain and the Thirteen Colonies The Olive Branch Petition was adopted by the Second Continental Congress on July 5, 1775, and signed on July 8 in a final attempt to avoid war between ...

 

 

Doxycycline

Tetracycline-class antibiotic DoxycyclineClinical dataPronunciation/ˌdɒksɪˈsaɪkliːn/DOKS-iss-EYE-kleen Trade namesDoxy, Doryx, Vibramycin, othersAHFS/Drugs.comMonographMedlinePlusa682063License data US DailyMed: Doxycycline Pregnancycategory AU: D Routes ofadministrationBy mouth, intravenous[1]ATC codeJ01AA02 (WHO) A01AB22 (WHO)Legal statusLegal status AU: S4 (Prescription only) UK: POM (Prescription only) US: ℞-only Pharmacoki...

Stadion Municipal de Arouca

Stadion Municipal de Arouca Informasi stadionOperatorF.C. AroucaLokasiLokasiArouca, PortugalKoordinat40°55′59″N 8°15′01″W / 40.932998°N 8.250347°W / 40.932998; -8.250347Koordinat: 40°55′59″N 8°15′01″W / 40.932998°N 8.250347°W / 40.932998; -8.250347KonstruksiDibuka2006Diperbesar2013Direnovasi2013Kontraktor utamaConstruções Carlos Pinho, Lda.Data teknisPermukaanRumputKapasitas5,000Ukuran lapangan106 m × 65 ...

 

 

Wilmington, Delaware

Kota Wilmington Kota Downtown Wilmington dan Sungai Christina Nama asal: dinamai dari Spencer Compton, Earl of Wilmington Moto: A Place to Be Somebody Julukan: Corporate Capital of the World Chemical Capital of the World Negara Amerika Serikat Provinsi Delaware County New Castle Elevasi 92 ft (28 m) Area 17,0 sq mi (44 km2)  - land 10,9 sq mi (28 km2)  - water 6,2 sq mi (16 km2),...

 

 

Heinkel He 115

1937 multi-role floatplane family by Heinkel He 115 Finnish Air Force He 115 N Role Torpedo bomber seaplaneType of aircraft Manufacturer Heinkel First flight August 1937 Introduction 1939 Status Retired Primary users LuftwaffeRoyal Norwegian Navy Air ServiceSwedish Air ForceRoyal Air ForceFinnish Air Force Number built 138 The Heinkel He 115 was a three-seat World War II Luftwaffe seaplane. It was used as a torpedo bomber and performed general seaplane duties, such as reconnaissance and ...

Temple of Concordia, Agrigento

Ancient temple in Agrigento, Italy Not to be confused with Temple of Concord. Temple of ConcordiaAlternative namesTemple of ConcordGeneral informationArchitectural styleAncient GreekLocationAgrigento, Sicily, ItalyCompletedc. 440-430 BC[1][2]Renovated1785AffiliationChristian church (6th century-1785)Height8.93 m (29.3 ft)[3]DimensionsOther dimensions39.42 m × 16.92 m (129.3 ft × 55.5 ft)[1][4] The Temple o...

 

 

Yang Banhou

Chinese tai chi martial artist In this Chinese name, the family name is Yang. Yang Banhou楊班侯Born1837 (1837)Guangfu, Yongnian, Hebei, ChinaDied1890 (aged 52–53)StyleYang-style tai chiNotable studentsYang ShaohouWu QuanyouWang Jiaoyu (王矯宇) Yang BanhouTraditional Chinese楊班侯Simplified Chinese杨班侯TranscriptionsStandard MandarinHanyu PinyinYáng BānhóuWade–GilesYang Pan-hou Part of a series onChinese martial arts (Wushu) Styles of Chinese martial arts...

 

 

Animals, Property, and the Law

1995 book by Gary L. Francione Animals, Property, and the Law Goat outside slaughterhouse, PAAuthorGary FrancioneCover artistSue Coe (1990)CountryUnited StatesSeriesEthics and ActionSubjectJurisprudence, animal rightsPublisherTemple University PressPublication dateMay 1995Media typeHardcover, paperback, Kindle editionPages368 (1st edition, hardcover)ISBN978-1-56639-283-9 (1st edition, hardcover)Preceded byVivisection and Dissection in the Classroom: A Guide to Conscientious Obj...

François Guéry

Pour les articles homonymes, voir Guéry (homonymie). François GuéryBiographieNaissance 22 mars 1944 (80 ans)Nationalité françaiseFormation École normale supérieureActivité PhilosopheAutres informationsDirecteur de thèse Yvon Brèsmodifier - modifier le code - modifier Wikidata François Guery (né le 22 mars 1944[1]), ancien élève de l'École normale supérieure (promotion 1964 Lettres), est un professeur émérite de philosophie, ancien doyen de la Faculté de philosophie de...

 

 

Contea di Borden

Contea di BordenconteaContea di Borden – VedutaIl tribunale della contea di Borden. LocalizzazioneStato Stati Uniti Stato federato Texas AmministrazioneCapoluogoGail Data di istituzione1876 TerritorioCoordinatedel capoluogo32°44′24″N 101°25′48″W / 32.74°N 101.43°W32.74; -101.43 (Contea di Borden)Coordinate: 32°44′24″N 101°25′48″W / 32.74°N 101.43°W32.74; -101.43 (Contea di Borden) Superficie2 347 km² Abitanti641 ...

 

 

Japanese submarine Ha-109

Submarine in the Imperial Japanese Navy Left to right, the Japanese aircraft carrier Ibuki and submarines Ha-105, Ha-106, and Ha-109 at Sasebo, Japan, in 1945. History Japan NameSmall Supply Submarine No. 4609 BuilderMitsubishi, Kobe, Japan Laid down1 August 1944 RenamedHa-109 Launched10 January 1945 Completed10 March 1945 Commissioned10 March 1945 Fate Surrendered 2 September 1945 Stricken 30 November 1945 Scuttled 1 April 1946 General characteristics TypeTransport submar...

Anisha Rosnah

Anisha RosnahLahirAnisha Rosnah binti Adam6 November 1994 (umur 29)London, Britania RayaPendidikanUniversity of BathComplutense University of MadridPekerjaanEnterpreneurSuami/istriMateen Bolkiah dari Brunei ​ ​(m. 2024)​Orang tuaIvica Adam Kalebic (bapak)Siti Mariam Isa (ibu) Anisha Rosnah Binti Adam (gelar: Yang Amat Mulia Pengiran Anak Isteri Anisha Rosnah binti Adam; lahir 6 November 1994) adalah seorang anggota Keluarga kerajaan Brunei dan istri da...

 

 

أحمد حسين (سياسي بريطاني)

  لمعانٍ أخرى، طالع أحمد حسين (توضيح). هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (مارس 2019) أحمد حسين معلومات شخصية الميلاد 9 نوفمبر 1981 (43 سنة)  شفيلد  مواطنة المملكة المتحدة  الحياة العملية المهنة مغن ...

 

 

HSM-50

This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: HSM-50 – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2024) Helicopter Maritime Strike Squadron 50HSM-50 squadron emblemActive1 October 2021 -Country United States of AmericaBranch United States NavyTypeNaval Helicopter SquadronRoleAnti-...

Philips

Dutch multinational conglomerate corporation For other uses, see Philips (disambiguation). This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Philips – news · newspapers �...

 

 

Seretse Khama

First President of Botswana (1921–1980) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Seretse Khama – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2017) (Learn how and when to remove this message) His Excellency SirSeretse KhamaGCB KBESir Seretse Khama, KBE, in January 19701st President of ...

 

 

Juazeiro do Norte

City in Brazil This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Juazeiro do Norte – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2014) (Learn how and when to remove this message) City in Northeast, BrazilJuazeiro do Nortecity FlagSealLocation of Juazeiro do NorteCoordinates: 7°12′S 39°20′W...

Ipomoea

Genus of flowering plants This article needs more reliable medical references for verification or relies too heavily on primary sources. Please review the contents of the article and add the appropriate references if you can. Unsourced or poorly sourced material may be challenged and removed. Find sources: Ipomoea – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (November 2014) Ipomoea Ipomoea batatas (sweet potato) flower Scientific classification Kingdo...

 

 

Nine Lives: In Search of the Sacred in Modern India

2009 book by William Dalrymple Nine Lives: In Search of the Sacred in Modern India AuthorWilliam DalrympleLanguageEnglishSubjectTravel writing/religionGenreNon-fictionPublisherBloomsbury PublishingPublication date2009Publication placeUnited KingdomMedia typePrint (Hardcover)ISBN978-1-4088-0061-4Preceded byThe Last Mughal Followed byReturn of a King  Nine Lives: In Search of the Sacred in Modern India is a 2009 travel book by William Dalrymple. Summary Dalrymple's seve...