Yahyalı, İç Anadolu Bölgesi'nde Kayseri iline bağlı ilçedir.
Tarihçe
İlçe, Anadolu'ya gelen Türk güçlerince kurulmuştur. Bu güçlerin önderliğini Seyyid Ali ve Yahya Ali (Yahya Gazi) yapmışlardır. Seyyid Ali’ye ait türbe eski Yahyalı Devlet Hastanesi bahçesinde, Yahya Gazi’ye ait türbe ise Yahyalı Ulu Camii avlusundadır. 1913 yılında belediye teşkilatına kavuşan Yahyalı, o yıllarda Niğde’ye bağlı bir kasaba iken, Cumhuriyet döneminde Develi ilçesine bağlı bir nahiye durumuna gelmiş ve 1954 yılında Kayseri’ye bağlı ilçe statüsüne kavuşmuştur.[1]
Coğrafi yapı
Konum
İlçe merkezi ve kuzeyindeki ovalık kesim İç Anadolu Bölgesi'nde olup, ilçenin güneyindeki Aladağlar'ın bulunduğu ormanlık kesim Akdeniz Bölgesi sınırları içerisindedir.[2] Denizden yüksekliği 1210 metredir. İlçe sınırları içerisinden geçen Zamantı Irmağı, Kapuzbaşı Şelaleleri çayı, Derebağ Şelalesi çayı ve İlçe’nin içerisinden akmakta olan Kocaçay başlıca akarsulardır. İlçe, Erciyes Dağı'nın güney yönünde kalan Sultan Sazlığı'nı kuşatan düzlüklerin ve Sakız Dağının doğuya bakan yamaçlarında bir vadi içinde kurulmuştur. İlçe, Kayseri İlinin güneyinde kurulmuş olup, kuzeyi Develi, Güneydoğusu Adana’nın Feke İlçesi, Batısı Niğde'nin Dündarlı kasabası, Güneybatısı ve Güneyi Niğde’nin Çamardı ve Kuzeybatısı Kayseri’nin Yeşilhisar ilçeleri ile komşudur. Bir çöküntü ovası olan Develi Ovasının devamı olan Yahyalı, üçüncü derece deprem kuşağındadır. Ovalık alanda bol miktarda elma bahçesi bulunmakta, İlçenin güney kısımları dağlık olmakla birlikte Adana sınırlarına yakın olan güneydoğusunda 11.674 hektar verimli, 33.034 hektar bozuk olmak üzere 44.709 hektar ormanlık alan mevcuttur. Mera vasıflı arazi miktarı ise 558,4 hektardır.
İklim
Tipik İç Anadolu Bölgesi karasal ikliminin hakim olduğu ilçenin güneyindeki rakımı düşük ormanlık bölgede tam olmasa da Akdeniz ikliminin etkileri görülür.[3] İlçe yazları 20 °C, kışları ise -18 °C sıcaklık ortalamasına sahiptir. Yıllık maksimum yağış ortalaması 500 mm'dir.
Turizm
- Aladağlar Millî Parkı
- Kayseri, Adana ve Niğde illerinin sınırlarının kesiştiği noktalarda ilan edilmiş bir millî parktır. Millî park alanının %60'ı Kayseri ili, %30'u Adana ili, %10'u da Niğde ili hudutları dahilindedir. Türk turizminin geleceği açısından çok mühim olan Aladağlar Millî Parkı'nın, Yahyalı sınırlarında doğa harikalarından Kapuzbaşı Şelaleleri, Hacer Ormanı ve Yedigöller bulunmaktadır.
- Hacer Ormanı
- Türkiye'nin en iyi post ormanı olması özelliğini taşımaktadır.Etrafı çok dik yamaçlardan oluşmuş, Yedigöllere giriş ve çıkışın gerçekleştirildiği, yaban hayatının varolması ve helikopter iniş pistinin bulunması Hacer Ormanı'nı önemli kılan faktörlerdendir.
Türkiye'nin en güzel peyzaj alanı Aladağlar-Yedigöller'den sonra, Toros Aladağlar Millî Parkı'nın en önemli ve isim yapmış coğrafyası; kendine has vadi, boğaz ve buzul kayalıklarının güzellikleriyle Yedigöller, Kapuzbaşı kaynak şelaleleri arasında yer alan ve her iki bölgeyi birbirine bağlayan ‘Hacer Ormanı'dır. Kayseri'nin Yahyalı ilçesi Ulupınar köyünün sınırları içerisinde yer alan ve deniz seviyesinden 2200 m yükseklikte bulunan Hacer Ormanı'nı kuzey ve güneyden son derece dik ve yüksekliği 3000 m'nin üzerinde genç buzul kayalıkları çevirir. Çok dik ve genç buzul kayalıklarının arasında oluşan basamak katlarda yaban keçileri yaşarlar. Hacer Ormanı'nda bulunan dört su kaynağından en önemlisi, orman merkezinde bulunan ve çevresi kamp alanı olarak değerlendirilen ‘Soğuk Pınar'dır. 2750 hektar bir alana sahip Hacer Ormanı'nın florasını; göknar, meşe, sedir, ardıç, gürgen, titrek kavak ve karaçam oluşturmaktadır. Hacer Vadisi ve Ormanı'nda keşfedilmeyi bekleyen mağaraların yanında, bilinenlerin en önemlisi Ulupınar köylüsü tarafından ‘doğal soğuk hava deposu' olarak kullanılan ‘Toprak Taş' mağarasıdır. Hacer Ormanı turizm, mağaracılık, dağcılık, manzara güzelliği ile Aladağlara takılmış bir inci gerdanlık gibidir.
- Sultan Sazlığı Millî Parkı(Kuş Cenneti)
- Son günlerde avcılık, turizm, çevrecilik açısından Türkiye'nin sayılı kuş cennetleri arasında yer alan ve gün geçtikçe önemi artan Sultansazlığı hemen yanı başında tuzlu eko sisteme sahip Yay Gölü ile birlikte 17.200 hektara sahip bir kaynak değerdir.
Erciyes Dağı, Aladağ tabiat parkı, Kapadokya millî parkı arasında yer alması ve onların kendine has özellikleriyle bütünleşmesi, Sultasazlığı ve Yay Gölü'nü bölgede daha dikkate değer bir konuma getirmektedir.
İdari bakımdan Yahyalı Orman İşletme Müdürlüğü Av Koruma ve Üretme Şefliğine bağlı olması nedeniyle bu kuş cennetinin Yahyalı ile ilgisi doğrudan ortaya çıkmaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği 1072 m olan Sultansazlığının göl derinliği en fazla 1,5 m'dir. Yahyalı'ya 23 km mesafededir.
Tatlı su eko sistemi bünyesinde tutan Yay Gölü bitki ve hayvanlar için adeta bir cennet oluşturmaktadır. Bölgede 600.000 kırmızı kanatlı flamingo ile birlikte 1.250.000 civarında çeşitli türlerden kuşların yaşadığı gerçeği bölgenin gerçekten bir kuş cenneti olduğunu en güzel şekilde ifade eder. Saha 1968 yılında İsmet Sezer tarafından ortaya çıkarılmıştır.
1971 yılında ise Kara Avcılığı Koruma dayanılarak Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığınca ‘Su Kuşları Koruma ve Üretme Sahası' olarak tefrik ve tesis edilmiştir. 1971 yılından bu yana da koruma ve üretim çalışmaları Orman Genel Müdürlüğünce sürdürülmektedir.
Sahayı tehdit eden en büyük tehlike Saysallı, Dündarlı ve Yahyalı Kocaçay sularının önüne yapılan barajların varlığıdır. Artık bu sular Sultansazlığı'na ulaşamıyor. Yağışlı giden havalarda kuşlar beslenebilecekleri suya kavuşmaktadır.
Aksi takdirde durak giden havalarda Sultansazlığı ve Yay Gölü kuruma tehlikesi ile karşı karşıya kalmakta ve kuşlar için güvenilir bir alan olmaktan çıkmaktadır. İstikbaldeki en iyi çözüm ise Zamantı Irmağı'ndan Ağcaşar Barajı'na su basacak olan ‘Zamantı Projesi'nin biran önce tamamlanması gerekmektedir. Sultan Sazlığı aslında Yeşilhisar ilçesine bağlıdır. Yeşilhisar'a yaklaşık 30 dakika mesafededir.
- Zamantı Vadisi
- Zamantı Irmağı'nın taşındığı vadi olup, ilçe hudutları içerisindeki uzunluğu 50 km'dir. Vadi içerisinde bulunan Yeşilköy köyü ile Büyükçakır arası ‘Rafting' için bulunmaz bir alandır.
Bu alan Autdoor Spor, serüven ve hobi dergisinin 1997 yılı Ocak sayısında; Bakir suda beş çılgın, kah durgun, kah çılgın sularıyla ‘Rafting' için yepyeni bir imkân olan Zamantı Irmağında; sanki rafting yapmıyoruz da, 20. Yüzyıl sonunda ‘SADABAD'da geziyoruz...' diyerek Zamantı Vadisi'nin bu spor dalı için ne kadar elverişli olduğu vurgulanmış olmaktadır.
Ayrıca Zamantı Irmağı üzerinde 4-5 ve 6. derece zorluğunda çok sayıda parkurun bulunduğu ifade edilmektedir. Yine Zamantı Vadisi içerisinde 10 km'lik çok dik yamaçlarla çevrili bir alanda mevcut olup, bu alan ‘Doğa Yürüyüşü' yapmak için çok uygundur.
Zamantı Vadisinde Nisan-Mayıs aylarında 150–250 m. mesafelerden düşen en az 10 adet şelale oluşur ve Zamantı Nehri'ne dökülür. Ancak zamanla bu şelalelerin suyu çekilir.
- Zamantı Kanyonu
- Yaklaşık olarak 10 km uzunluğunda, Zebil Şelalesini de içine alan bir bölgedir. Bir Alman televizyonu tarafından hazırlanan belgeselde bu kanyon için ‘Grand Kanyonu'nu görmek için Amerikalara gitmeye ne hacet' deniliyor. Uzun yayladan çıkan Zamantı Irmağı, Alma dağının batı eteklerinden korkunç girdapları hatırlatan bir vadiden geçer. İşte bu korkunç girdapları hatırlatan vadi ‘Zamantı Kanyonu'dur.
Şelaleler
Kapuzbaşı şelaleleri 500 m²'lik bir alan içerisinde 7 adet şelaleden ibaret doğa çatlağından, kayalar arasından fışkıran, 30–76 m. yüksekliklerden çok büyük su debisi ile dökülen, ayrıca yaz ve kış aylarında devamlı surette akan kaynak şelaleleridir.
- Kapuzbaşı Şelaleleri
- Yahyalı'ya 76 km mesafede Kapuzbaşı köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Ensenin tepe adlı blok kayadan çıkan şelalelerin beşi tepenin doğusunda, ikisi güneyinde yer almaktadır. 30–76 m arasında değişen şelalelerin suları, Aladağ-Aksu sular ile birleşerek Zamantı Irmağına, oradan da Seyhan Nehri'ne karışırlar. Çepeçevre bir orman içinden (V) şeklinde dar bir vadiye akan, debisi son derece büyük olan sular gürültü ve ses ile birlikte dehşetli bir manzara arzederler. Aladağ zirvelerinde bulunan kar ve buzulların erimesiyle beslenen, yaz-kış suları hiç kesilmeyen şelalelerden doğudaki 3 şelale Takım şelale adını alırlar ve yükseklikleriyle tanınırlar. Elif şelalesi ile yayvan ve dağınık olup çevresi mesire yeridir.
- Elif Şelalesi
- Çıkış ve bir arada bulunma özellikleri itibarıyla toplam debisi yaz aylarında saniyede 27500 litreye ulaşan ve deniz seviyesinden 700 m. Yükseklikte olan Kapuzbaşı takım şelaleleri, çağlayan sularının sesi ve sütbeyaz rengi ile vahşi doğanın en görkemli görüntüsünü ve karşı koyulmaz gücünü ortaya koymaktadır. Şelale sularının boşaldığı vadi tabanında, ancak çok temiz sularda yaşayan kırmızı fosfor benekli şelalelere özgü alabalıkları yaşamaktadır.
- Yeşilköy Şelaleleri
- Yeşilköy köyüne 3 km. mesafedeki ziyaret mevkilerinde bulunan şelaleler, Zamantı ırmağının iki yakasından akmakta olup Antalya-Düden şelalesinin benzeri niteliğindedir. Zamantı ırmağının üstünü kapatan tabi bir köprünün baş kısmında yer alan şelalelerin büyüğü 20 m., küçüğü 10 m Yüksekliğindedir. Günün belirli saatlerinde dönüşümlü olarak çekilen ve geri gelen sularıyla halk arasında bir takım efsanelerin doğmasına yol açan Yeşilköy şelaleleri, turistlerin olduğu kadar son günlerde bilim adamlarının da uğrak yeri haline gelmiştir. Yeşilköy Şelalesinin döküldüğü yer ile bu yerin biraz yukarısında doğal olarak meydana gelmiş iki adet doğal yer köprüsü mevcut olup bu yerlerde Zamantı ırmağı kaybolup tekrar ortaya çıkmaktadır. Oldukça ilginç tabi varlıklardır.
- Derebağ Şelalesi
- Yahyalı'ya 10 km mesafede olup Derebağ Kasabası, Çağlayan Mahallesi sınırları içerisindedir. Yayvan akışlı kaynak çağlayanlardan olan Derebağ Şelalesi 15 m yüksekliğindedir. İki mağara içinden çıkan temiz ve berrak kaynak suları daha sonra dar bir vadiden akarak Yahyalı'ya ulaşır. Çevresi piknik alanı olarak düzenlenmiştir.
Nüfus
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomik yapı
Yahyalı; halısıyla, elması ve şelalesiyle ünlüdür. İlçe doğal kaynaklar bakımından Türkiye'nin ender olan ilçelerinden biridir. Demir cevheri, altın karışımı kurşun, gümüş karışımı çinko ve krom bakımından zengin ocaklara sahiptir. Mevcut yıllık üretim miktarı 2-2,5 milyon ton civarındadır. İlçenin görünür rezerv miktarı 20 milyon ton demir, 2 milyon ton çinko ve çinko karışımı kurşun rezervinin yanı sıra henüz rezerv miktarı tespit edilememiş zengin krom yataklarının bulunduğu bilinmektedir. İlçede halıcılık en eski faaliyet olarak devam etmektedir. Ayrıca elmacılık, hayvancılık ve madenciliğe bağlı nakliyecilik başlıca ekonomik faaliyetleri teşkil etmektedir. Maden nakliyesi lokomotif sektör olarak gelişmiştir. Mobilyacılık ve tekstil de ekonomik faaliyetlerden gelişmiştir
Sosyal yapı
İlçe merkezindeki binalar betonarme yapılardır. Taş ve kerpiç yapılar yok denecek kadar azdır. İnşaatların büyük çoğunluğu iki üç katlı binalardan oluşmaktadır. 8-10 katlı binalar da bulunmaktadır. Köylerdeki yapılaşma ilçe merkezinin tersine taş ve kerpiç binalardan oluşmaktadır. İlçenin güneyindeki ormanlık bölgelerde yaşayan köylülerin evleri ahşap yapı tarzındadır.
Genel bilgiler
- Belediye sayısı: 1
- Mahalle Sayısı: 41
- İl Merkezine Uzaklığı: 95 km.
Galeri
-
Yahyalı meydan
-
Yahyalı elması
-
Kapuzbaşı Şelaleleri
-
Derebağ Şelalesi
-
Ağcaşar Barajı
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta
Yahyalı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
|
|---|
| Yönetim | |
|---|
| Yerleşim yerleri | | Merkezdeki ilçeler | |
|---|
| Diğer ilçeler | |
|---|
|
|---|
| Kültür ve eğitim | | Üniversiteler | |
|---|
| Liseler | |
|---|
| Müzeler | |
|---|
| Arkeoloji | |
|---|
|
|---|
| Yapılar | | Dinî binalar | |
|---|
| Anıtlar | |
|---|
| Ulaşım | |
|---|
| Barajlar | |
|---|
| Spor tesisleri | |
|---|
| Diğer | |
|---|
|
|---|
| Yüzey şekilleri | |
|---|
| Sağlık | |
|---|
| Önemli Kişiler | |
|---|
