Türkiye ekonomik krizi (2018-günümüz)

Bazı Avrupa ülkelerinin net hükümet borçları (GSYİH'lerine oranla yüzdelik)

Türkiye ekonomik krizi, Türkiye'de devam eden ve finansal bulaşma etkisiyle uluslararası yansımaları olan bir ekonomik krizdir.

Kriz, ilk olarak 2018 yılında doların hızlı artışı ile başladı ve bu dalgalanma 2023 yılına kadar devam etti. Ülkede 2018 yılında yüzde 20,3 olan enflasyon[1] 2022 yılında yüzde 85.51 oldu.[2]

Kriz, liranın dalgalanmalar hâlinde büyük oranda değer kaybetmesiyle 2018 yılında görünür olmaya başladı ve sonraki aşamada, ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. 2022 yılına gelindiğinde, Cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti.[3]

Etkileri

Recep Tayyip Erdoğan, 2018

Döviz kuru

Merkez Bankası'nın verilerine göre, 1 Ocak 2018 tarihinde 3,78 lira seviyesinde bulunan Dolar kuru, 20 Aralık 2021 tarihi itibarıyla 18,36 lira seviyesine yükselerek rekor bir yükseliş gösterdi; bu da son 10 yılda yüzde 600'den fazla yükselişe denk geldi. Aynı dönemin başında 4,54 liraya denk gelen Avrupa para birimi Euro ise, kriz sırasında 20,74 düzeyine yükseldi.[4]

Dolar kuru, 11 Ekim 2021 itibarıyla 9₺'yi,[5] 12 Kasım 2021 itibarıyla 10₺'yi[6] aştı. "Kara Salı" olarak da anılan[7] 23 Kasım 2021 gününde dolar önce 12,[8] sonra 13₺'yi gördü ve böylelikle dolar, 1 günde 2₺ artarak rekora imza attı.[9] 14 Aralık 2021 itibarıyla, Merkez Bankası'nın müdahalelerine rağmen 14₺'yi,[10] 16 Aralık'ta ise 15₺'yi aştı. 17 Aralık'ta ise önce 16₺'yi,[11] sonra 17₺'yi aştı[12] Dolar kurunun 20 Aralık 2021 günü 18,36₺'ye yükselerek tarihi rekora ulaşması[13] üzerine Merkez Bankası piyasaya 5. kez müdahale etti[14] ve hükûmet, vadeli mevduat hesaplarında tutulan Türk Lirası'nın vade sonunda dolar, euro veya sterlin karşısında faiz oranından daha fazla artması durumunda aradaki fark ödenmesini gerektiren ve "kur korumalı mevduat sistemi" adıyla bilinen uygulamayı başlatarak, TL'nin değer kaybını yavaşlattı. Dolar kuru bu sayede 11,86₺ seviyesine indi, fakat ilerleyen gün ve haftalarda düşük hızlı artışını sürdürerek, Mayıs 2022'den itibaren 16₺ düzeyinin üzerine yerleşti. 2023 seçimlerinden sonra hızla artışına devam eden Amerikan doları 2024'ün ilk aylarında 30₺'yi aştı.

2024 Kasım itibarıyla 34,34 rekor seviyelere yükseldi.[15]

TCMB döviz rezervleri

ABD Doları / Türk Lirası döviz kuru
Euro / Türk Lirası döviz kuru

2018 yılı itibarıyla etkisini göstermeye başlayan döviz ve borç krizi, sosyal ve ekonomik olarak en çok döviz kurları ve Merkez Bankasının döviz rezervleri üzerinde hissedilmiştir.

Merkez Bankasının piyasalar tarafından önemle takip edilen döviz rezervleri, 2018 sonrası önemli düzeyde düştü; 2018 yılı Ocak ayında 77,9 milyar dolar olan net döviz rezervi,[16] 2022 yılı Ocak ayı itibarıyla 7,9 milyar dolara geriledi.[17]

Dolar kurunu düşük tutmak için TCMB rezervlerinden 128 milyar ABD Doları satıldığı şeklindeki "128 Milyar Dolar nerede" iddiası hükûmet tarafından yalanlanırken; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası eski başkanı Süreyya Serdengeçti satılan miktarın 128 milyar değil, 140 milyar dolar olduğunu belirtti.[18]

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası EVDS Çalışma Grubu verisine göre 5 Ocak 2018 tarihindeki brüt döviz rezervi 87,466 milyar dolar, 23 Ekim 2020 tarihinde 45,086 milyar dolardır.[19]

Enflasyon

Türkiye'deki yıllık enflasyon oranı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Aralık 2021'de tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) bir önceki aya göre %13,58 ve yıllık bazda %36,08'e yükseldiğini açıkladı. Böylece yıllık enflasyon, Eylül 2002'den beri en yüksek seviyeye gelmiş oldu.[20]

Enflasyon nedeniyle Türkiye'de ucuz ürün satışlarında uzun kuyruklar görülmeye ve belirli alanlarda ürün yokluğu hissedilmeye başladı. Yurdun dört bir yanında şeker, un, yağ bulunamazken[21] ekmek kuyrukları yeniden baş gösterdi. Ayrıca bazı marketlerde ve bakkallarda temel tüketim maddelerine satış sınırlaması getirildi.[22]

TÜİK'in 3 Kasım 2022 tarihli açıklamasına göre yıllık TÜFE %85,51 oldu. Endekste en yüksek artış %117,15 yükselişle ulaştırma, ikinci sırada ise %99,05 artışla gıda ve alkolsüz içecekler grubunda görüldü.[23] Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) adlı sivil bir inisiyatife göre ise TÜFE, aynı dönemde %185,34 artış gösterdi.[24] Aynı süreçte yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ise TÜİK tarafından %157,69 olarak açıklandı. Bu endekste en yüksek artış %554,56 ile elektrik, gaz ve buhar grubunda, ardından %417,61 ile enerji grubunda görüldü.[25]

İflaslar

Kriz nedeniyle pek çok küçük ve orta ölçekli işletme iflas etti.[26]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  2. ^ "Enflasyon: Türkiye'de 2022 Ekim'de yıllık enflasyon TÜİK'e göre yüzde 85.51". BBC News Türkçe. 3 Ocak 2023. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  3. ^ "Cumhuriyet tarihinde bir ilk: Faiz ödemeleri anaparayı geçti". Sol. 4 Mayıs 2022. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2022. 
  5. ^ "Dolar ne kadar oldu?". hthayat.haberturk.com. 11 Ekim 2021. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. 
  7. ^ "Dünya basını, TL'nin 'Kara Salı'sı ile ilgili olarak bir konuda hemfikir: Buna Erdoğan'ın söyledikleri ve politikaları sebep oldu". T24. 24 Kasım 2021. 24 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2021. 
  8. ^ "Piyasalarda son durum: 1 Dolar 13 lirayı da aştı! Art arda rekorlar (23 Kasım 2021)". Cumhuriyet. 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021. 
  9. ^ "Dolar/TL 13'ü de aştı". BloombergHT. 23 Kasım 2021. 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021. 
  10. ^ "Dolar/TL 14'ü aşarak rekor kırdı". BloombergHT. 13 Aralık 2021. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2021. 
  11. ^ "Dolar/TL 16 seviyesini aştı Yazar Investing.com". Investing.com Türkiye. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  12. ^ "Dolar/TL TCMB sonrası 17'yi aşarak rekor kırdı". BloombergHT. 17 Aralık 2021. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  13. ^ "USD/TRY Historical Data". Investing. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  14. ^ "TCMB - Doğrudan Döviz Müdahalesine İlişkin Basın Duyurusu (2021-60)". www.tcmb.gov.tr. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  15. ^ "USD-TRY-historical-data". 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2024. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020. 
  17. ^ "Merkez'in net rezervi 20 günde 9,2 milyar dolar azaldı". Sözcü. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
  18. ^ "Kaybolan 128 değil 140 Milyar Dolar Dedi". 28 Kasım 2021. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  19. ^ "EVDS | TCMB Rezervi". evds2.tcmb.gov.tr. 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  21. ^ "Marketlerde Şeker Yok!". 28 Kasım 2021. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  22. ^ "Türkiye bir kez daha kuyruklar ile tanıştı". 28 Kasım 2021. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  23. ^ "Tüketici Fiyat Endeksi, Ekim 2022". TÜİK Haber Bülteni. 3 Kasım 2022. 13 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
  24. ^ "ENAGRUP - Enflasyon Araştırma Grubu". ENAGRUP - Enflasyon Araştırma Grubu. 3 Kasım 2022. 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
  25. ^ "Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, Ekim 2022". TÜİK Haber Bülteni. 3 Kasım 2022. 13 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
  26. ^ "Esnaf iflas etti, yurttaş icralık". Cumhuriyet. 23 Eylül 2022. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. 

Read other articles:

Homero Cárpena

Homero CárpenaLahir(1910-02-14)14 Februari 1910Mar del Plata, Buenos Aires, ArgentinaMeninggal17 Januari 2001(2001-01-17) (umur 90)Mar del Plata, Buenos Aires, ArgentinaPekerjaanPemeranTahun aktif1933–1972 Homero Cárpena (14 Februari 1910 – 17 Januari 2001) adalah seorang pemeran film asal Argentina kelahiran Mar del Plata. Ia tampil dalam 72 film antara 1933 dan 1972. Ia adalah ayah dari pemeran Claudia Cárpena dan Nora Cárpena. Filmografi pilihan Los tres be...

 

Fantasia X

Fantasia XAlbum mini karya Monsta XDirilis26 Mei 2020 (2020-05-26)Genre K-pop hip hop EDM R&B Durasi23:05Label Starship Entertainment Kakao M Kronologi Monsta X All About Luv(2020) Fantasia X(2020) Fatal Love(2020) Singel dalam album Fantasia X FantasiaDirilis: 26 Mei 2020 Fantasia X (ditulis sebagai FANTASIA X) adalah album mini kedelapan dari Monsta X. Album ini dirilis pada tanggal 26 Mei 2020 oleh Starship Entertainment dan didistribusikan oleh Kakao M. Album mini ini terdiri...

 

Sam Johnstone

Sam Johnstone Johnstone berseragam Inggris U-19, 2012Informasi pribadiNama lengkap Samuel Luke Johnstone[1]Tanggal lahir 25 Maret 1993 (umur 30)[2]Tempat lahir Preston, InggrisTinggi 1,93 m (6 ft 4 in)[3]Posisi bermain Penjaga Gawang[4]Informasi klubKlub saat ini Crystal PalaceNomor 1Karier junior0000–2011 Manchester UnitedKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2011–2018 Manchester United 0 (0)2011 → Oldham Athletic (pinjam) 0 (0)2011–...

BBC World Service

Untuk stasiun televisi, lihat BBC World News. BBC World ServiceNama sebelumnyaBBC Empire ServiceJenisJaringan radioNegara Britania RayaKetersediaanInternasionalTanggal peluncuran19 Desember 1932PemilikBBCTokoh kunciPeter Horrocks (Direktur)Situs webwww.bbc.co.uk/worldservice BBC World Service adalah stasiun radio dari BBC yang mencakup wilayah mancanegara. BBC World Service tersedia dalam 33 bahasa termasuk Inggris. BBC World Service yang berbahasa Inggris bersiaran selama 24 jam se...

 

William Solomon (cricketer)

South African cricketer William SolomonPersonal informationBorn(1872-04-23)23 April 1872Fort Beaufort, Cape ColonyDied12 July 1964(1964-07-12) (aged 92)Cradock, Cape Province, South AfricaBattingRight-handedBowlingRight-armInternational information National sideSouth AfricaOnly Test (cap 43)14 February 1899 v England Domestic team information YearsTeam1892–93 to 1898–99Transvaal1905–06Eastern Province Career statistics Competition Tests First-class Matches 1 5 Ru...

 

George Herbert Mead

Untuk orang lain dengan nama yang sama, lihat George Mead. George H. MeadGeorge H. Mead.Lahir(1863-02-27)27 Februari 1863South Hadley, MassachusettsMeninggal26 April 1931(1931-04-26) (umur 68)Chicago, IllinoisAlmamaterOberlin CollegeUniversitas HarvardEraFilsafat abad ke-20KawasanFilsafat BaratAliranPragmatismeInstitusiUniversitas MichiganUniversitas Chicago Memengaruhi Herbert BlumerJürgen HabermasJohn DeweyEugene HaltonCharles W. Morris George Herbert Mead (27 Februari 1863 ̵...

Kirk Ransomware

Ransomware malware, discovered in 2017 Kirk RansomwarePart of the ransom noteClassificationRansomwareWritten inPython[1] Kirk Ransomware, or Kirk,[2] is malware. It encrypts files on an infected computer and demands payment for decryption in the cryptocurrency Monero. The ransomware was first discovered in 2017, by Avast researcher Jakub Kroustek.[2][3] Description Kirk Ransomware is a trojan horse program that masquerades as Low Orbit Ion Cannon, an applicatio...

 

Tennessee Governor's Cabinet

Cabinet of the State of TennesseeSeal of the State of TennesseeAdvisory overviewHeadquartersNashville, TennesseeEmployees30 members: 22 commissioners 1 director 7 other officials Advisory executiveBill Lee, Governor of Tennessee, chairmanWebsitewww.tn.gov The Cabinet of the State of Tennessee is an advisory body that oversees the executive branch of Tennessee state government. Members, titled commissioners are appointed by the governor--not subject to the approval of the General Assembly--and...

 

Fernando Cáceres

Argentine footballer Fernando Cáceres Cáceres in 2020Personal informationFull name Fernando Gabriel CáceresDate of birth (1969-02-07) 7 February 1969 (age 55)Place of birth San Isidro, ArgentinaHeight 1.80 m (5 ft 11 in)Position(s) Centre-backYouth career Argentinos JuniorsSenior career*Years Team Apps (Gls)1986–1991 Argentinos Juniors 113 (5)1991–1993 River Plate 71 (11)1993–1996 Zaragoza 91 (3)1996 Boca Juniors 15 (1)1996–1998 Valencia 51 (0)1998–2004 Celta ...

2005–06 Milwaukee Panthers men's basketball team

American college basketball season 2005–06 Milwaukee Panthers men's basketballHorizon League tournament championsNCAA tournament, second roundConferenceHorizon LeagueRecord22–9 (12–4 Horizon)Head coachRob Jeter (1st season)Home arenaU.S. Cellular ArenaKlotsche CenterSeasons← 2004–052006–07 → 2005–06 Horizon League men's basketball standings vte Conf Overall Team W   L   PCT W   L   PCT Milwaukee † 12 – 4   .750 22 &#...

 

تآزر

هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (يونيو 2015) طالع أيضًا: تعاون التآزُر هو مصطلح يستخدم للإشارة إلى حصول تأثير أكبر عند تعاضد...

 

Duke of Lennox

Title created several times in the peerage of Scotland This article is about the Dukedom of Lennox. For the 11th and present Duke of Lennox, see Charles Gordon-Lennox, 11th Duke of Richmond. This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Duke of Lennox – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2017) (Learn how and...

Louis I of Spain

King of Spain in 1724 Louis of Spain redirects here. For the 14th-century admiral of France, see Luis de la Cerda. Louis IPortrait by Jean Ranc, c. 1723King of Spain (more...) Reign15 January 1724 – 31 August 1724PredecessorPhilip VSuccessorPhilip VChief Ministers See list The Marquess of the Peace Born25 August 1707Buen Retiro, Madrid, CastileDied31 August 1724(1724-08-31) (aged 17)Buen Retiro, Madrid, SpainBurialEl EscorialSpouse Louise Élisabeth d'Orléans ​ ​...

 

Military Commissions Act of 2006

Former United States law For other uses, see Military Commissions Act (disambiguation). Military Commissions Act of 2006Long titleAn Act to authorize trial by military commission for violations of the law of war, and for other purposes.CitationsPublic law109-366Statutes at Large120 Stat. 2600CodificationTitles amended10U.S.C. sections created948-949Legislative historyIntroduced in the Senate by Mitch McConnell (R–KY) on September 22, 2006Passed the Senate on September 28, 2006 (65–34...

 

New South Greenland

Grafik menunjukan kemungkinan letak New South Greenland (1823, garis merah). New South Greenland, kadang-kadang dikenal sebagai Tanah Morrell, adalah pulau yang dicatat oleh kapten Amerika Serikat Benjamin Morrell pada Maret 1823 selama perburuan anjing laut dan eksplorasi di laut Weddell, Antarktika. Morrell memberikan koordinat dan deskripsi pantai New South Greenland. Karena laut Weddell jarang dikunjungi dan sulit dinavigasi, pulau yang diklaim ini tidak pernah diperiksa kebenarannya hing...

Alawi Sultanate

History of Morocco from 1666 to 1912 This article is about the pre-colonial history of Morocco under Alawi rule. For the sect of Shia Islam, see Alawites. For the current Moroccan royal family, see Alawi dynasty. Alawi Sultanate1666–1912 One of the flags used by the Alawi dynastyApproximate territories under the Sultanate's authority in the late 17th to 19th centuries[1]StatusRuling dynasty of MoroccoCapital Fez Meknes Marrakesh Common languagesArabic, Berber languagesReligion ...

 

Liga de Campeones de la UEFA 2008-09

Liga de Campeones 2008-09 LIV Edición Datos generalesSede Stadio Olímpico, Roma (final)Fecha 25 de julio de 200827 de mayo de 2009Edición 54Organizador UEFAPalmarésCampeón F. C. Barcelona (3)Subcampeón Manchester United F. C.Semifinalistas Chelsea F. C. Arsenal F. C.Datos estadísticosAsistentes 5004467Participantes 32 (grupos) 76 (total) (de 52 asociaciones)Partidos 213Goles 329 (2,63 por partido)Espectadores 5.008.404 (40.067 por partido)Goleador Lionel Messi (9 goles) Cronología 200...

 

Échos

Pour les articles homonymes, voir Écho et Échos (série télévisée). Échos/Echoes Album de Anggun Sortie 7 novembre 2011 Durée 58:32 (France) Genre Pop Producteur Anggun Label April Earth, Warner Music France, Sony Music Classement 1er en Indonésie Albums de Anggun Élévation(2008) Toujours un ailleurs(2015)Singles Je partirai (France)Sortie : 1er juin 2011 Always You (International)Sortie : 9 juin 2011 Mon Meilleur Amour / Only Love / Hanyalah Cinta (Mondial)Sort...

ジェイムス・フランク

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。 出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: ジェイムス・フランク – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL (2014年12月) ジェイムス・フランク 生誕 (1882-08-2...

 

Вооружённые силы Непала

Вооружённые силы Непаланепальск. नेपाली सेना Эмблема Вооружённых Сил Непала Основание 1768 Штаб-квартира Катманду Командование президент Рам Баран Ядав начальник штаба армии Gaurav Shumsher JB Rana Военные силы Призывной возраст с 16 до 49 лет Занято в армии 80 000 Запас 200 000 Финан...