Slobodan Praljak

Slobodan Praljak
Slobodan Praljak, 2013
Doğum2 Ocak 1945(1945-01-02)
Čapljina, Yugoslavya Krallığı
Ölüm29 Kasım 2017 (72 yaşında)
Lahey, Hollanda
Defin yeriMirogoj Mezarlığı
45°50′06″N 15°59′10″E / 45.835°K 15.986°D / 45.835; 15.986
Bağlılığı Hırvatistan
BranşıHırvatistan ordusu
Hırvat Savunma Konseyi
Hizmet yılları1991-1995
RütbesiKorgeneral
Çatışma/savaşlarıHırvatistan Savaşı
Bosna Savaşı
 • Boşnak-Hırvat Savaşı
Ailesi
EşiKaćuša Babić
ÇocuklarıNikola Babić
Nataša
Sonraki işiSiyasetçi, elektrik mühendisi, film yönetmeni

Slobodan Praljak (Sırp-Hırvatça telaffuz: [sloˌbǒdan ˈprǎːʎak]; 2 Ocak 1945, Čapljina - 29 Kasım 2017, Lahey), Bosnalı Hırvat asker ve hükümlü savaş suçlusu.

1991-95 yılları arasında Hırvatistan Silahlı Kuvvetleri'nde ve Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ordusunda general rütbesi ile birçok pozisyonda yer aldı. Mart-Eylül 1992 tarihleri arasında kısa bir süre Savunma Bakan Yardımcısı olarak atandı. Askeri kariyerinden önce elektrik mühendisi, profesör ve film yönetmeni olarak görev yaptı.

2013 yılında Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY) tarafından Boşnak-Hırvat Savaşı sırasında Bosnalı Müslüman nüfusa karşı savaş suçlarından beş diğer Bosnalı Hırvat yetkili ile birlikte suçlu bulundu. 29 Kasım 2017 tarihinde, Lahey'deki "Prlić ve diğerleri" davasının temyiz duruşmasında 20 yıl hapis cezası verildiğinin açıklanmasının ardından kararı reddettiğini söyleyerek mahkeme salonunda bir şişe zehir içerek intihar etti.

İlk yıllar ve eğitimi

Slobodan Praljak 2 Ocak 1945 tarihinde, bugün Bosna-Hersek sınırları içerisinde yer alan Yugoslavya Krallığı'nın Čapljina şehrinde doğdu. Babası Mirko, Yugoslav güvenlik ajansı OZNA'da ajan olarak çalıştı.[1] Liseyi Široki Brijeg şehrinde, ileride Hırvatistan Savunma Bakanı olacak Gojko Šušak ile birlikte okudu. Praljak üniversite eğitimini üç diploma ile tamamladı. İlk olarak 1970 yılında Zagreb Üniversitesi Elektrik mühendisliği bölümünü 5 üzerinden 4.5 derece ile tamamladı. Tezini, bir televizyon çalışması için ana elektrik sinyali hattındaki kromatik görüntünün düzeltilmesi üzerine yazdı. 1971'de Zagreb Üniversitesi Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi'nin felsefe ve sosyoloji bölümlerinden mezun oldu. 1972'de ise aynı üniversitenin Dramatik Sanat Akademisi'ni tamamladı.

Kariyeri

İlk olarak Nikola Tesla Meslek Yüksek Okulu'nun elektronik laboratuvarının yöneticiliğini yaptı ve 1972'den itibaren serbest sanatçı olarak çalışmaya başladı. Praljak ayrıca Zagreb, Osijek ve Mostar şehirlerindeki tiyatrolarda yönetmen olarak çalıştı.[2] Bunun yanında Blesan ve Tulipan, Novela od Stanca, Sargasso Denizi adlı televizyon dizileri ile Smrt psa (1980), Köpeğin ölümü, Sandžak ve Duhan (1990) adlı belgesel film ve 1989 yılı yapımı Katarina Kožul'un Dönüşü filminin yönetmenliğini yaptı.[3][4]

Askerî ve siyasi kariyeri

1991 yılında Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı'nın başlangıcından sonra yeni kurulan Hırvatistan Silahlı Kuvvetlerine gönüllü olarak katıldı. Saraybosna Anlaşmasından sonra Savunma Bakanlığı'nda bir takım sorumluluklar aldı ve tümgeneral rütbesine terfi ettirildi. Mart-Eylül 1992 tarihleri arasında Savunma Bakan yardımcısı görevinde bulundu. Hırvatistan Ulusal Savunma Konseyi'nin 14 üyesinden birisi olarak seçildi ve Hırvatistan'ın Birleşmiş Milletler Koruma Gücü (UNPROFOR) ile ilişkiler komisyonunun üyesi oldu.[3] 13 Mayıs 1993'e kadar Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti Savunma Bakanlığı ve Hırvatistan Savunma Konseyi'nde yüksek temsilci olarak yer aldı. 24 Temmuz-8 Kasım 1993 tarihleri arasında Hırvat Savunma Konseyi Genel Sekreteri pozisyonunda yer aldı. Ayrıca, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franjo Tuđman'ın dikkatini çekti ve onun danışmanlığı görevinde bulundu.[2]

Praljak, 1 Aralık 1995'te kendi isteğiyle emekli oldu.[5] Savaştan sonra ilk olarak 1995 yılında film, video ve televizyon programları üreten ve kitap yayınlayan Oktavijan'ı kurdu. Daha sonra Zagreb'de Centar 2000 adlı bir iş merkezinde yöneticilik yaptı ve gayrimenkul işiyle uğraştı. 2005 yılından sonra kurduğu şirketi üvey oğlu Nikola Babić Praljak'a devretti. 2011 yılında 22 milyon Hırvat kunası gelire sahip olduğu açıklandı.[6]

Savaş suçları ve yargılanması

Praljak, Mostar Köprüsü'nün 1990 yılında Bosna İç Savaşı sırasında yıkılmasının emrini vermekle suçlandı

Slobodan Praljak, Bosna-Hersek’te Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1566 yılında inşa edilen ve 2005 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınan tarihi Mostar Köprüsü'nün Bosna iç savaşı sırasında Kasım 1993'te bombalanarak yıkılmasından özel olarak sorumlu tutuldu ve bu saldırının emrini vermekle suçlandı.[2] 1993'te, "Bu, sadece eski bir köprü" ifadesini kullanan Praljak, köprünün "meşru askerî hedef" olduğunu savundu.

5 Nisan 2004'te, aralarında Slobodan Praljak'ın da olduğu 6 Bosnalı-Hırvat askerî ve siyasi yetkili kendi rızalarıyla Lahey'deki mahkemeye teslim oldu. "Prlić ve diğerleri" hakkındaki ilk iddianame 2004 yılında hazırlandı ve son kez 2008 yılında değiştirildi. 26 Nisan 2006 tarihinde görülmeye başlanan dava, 7 Şubat-2 Mart 2011 arasında tarafların son sözlerini söylemesiyle sona erdi.[7]

29 Mayıs 2013 tarihinde Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde açıklanan ilk kararda, Bosna Savaşı'nda ülkenin güneyindeki Müslüman Boşnak halka yönelik cinayet, hapis, askeri gerekliliğin haklı çıkmadığı mülklerin geniş bir şekilde tahsis edilmesi ve kamu veya özel mülklerin yağmalanması da dahil olmak üzere, insanlığa karşı suçlar işlemek, savaş kanunlarını ve Cenevre Sözleşmelerini ihlal etmek, Hırvat topraklarını genişletmek amacıyla Müslüman Boşnakları yerlerinden zorla göç ettirmek suçları nedeniyle aralarında Slobodan Praljak'ın da olduğu altı Bosnalı-Hırvat askerî ve siyasi yetkili hakkında toplam 111 yıl hapis cezası verildi. Sözde Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti başbakanı ve Savunma Konseyi Başkanı Jadranko Prlić 25 yıl hapse mahkûm edilirken, savunma bakanı Bruno Stojić, HVO komutanları Slobodan Praljak ile Milivoj Petković yirmişer yıl, Valentin Ćorić 16 yıl, esir değişimlerinden sorumlu Berislav Pušić ise 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[8]

29 Kasım 2017'de görülen temyiz davasında, Jadranko Prlić, Bruno Stojić ve Slobodan Praljak'a verilen hapis cezaları onandı. Diğer üç isim hakkındaki nihai kararlar duruşmaya ara verildiği için okunmadı. 2013 yılındaki ilk kararda Mostar Köprüsü'nün 1993 yılında yıkılmasından suçlu bulunan Praljak, 2017'deki temyiz davasında ise iddianamenin bu maddesinden sorumlu tutulmadı. ICTY Temyiz Konseyi, Mostar Köprüsü'nün "askeri bir hedef" olduğuna ve yıkılmasının suç teşkil etmediğine hükmetti.[7]

Ölümü

Slobodan Praljak Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde yargılanırken, 29 Kasım 2017

29 Kasım 2017'de Hollanda'nın Lahey şehrindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde görülen "Prlić ve diğerleri" davasının temyiz duruşması sırasında 20 yıl hapis cezasına mahkûm edildiğinin onandığının açıklanması üzerine Slobodan Praljak "Ben savaş suçlusu değilim. Kararınızı reddediyorum" diye bağırdı ve küçük bir kahverengi şişe içindeki sıvıyı içti.[9] O sırada avukatı, müvekkilinin zehir içtiğini bağırdı. Praljak'ın zehir olduğunu iddia ettiği sıvıyı içmesinden sonra yargıç Carmel Agius önce doktor çağrılmasını istedi ardından da duruşmayı erteledi. Haagse Medisch Centrum (HMC) Hastanesine kaldırılan Praljak hayatını kaybetti.[10][11]

Ölümünden sonra Praljak'ın ailesi, generalin ölümünden sonra açılması şartıyla bir mektup bıraktığını açıkladı. Mektupta, Praljak'ın gömülmek istemediği, bunun yerine cesedinin yakılarak küllerinin Zagreb'deki Mirogoj Mezarlığına serpilmesini vasiyet ettiği açıklandı.[12] 7 Aralık 2017'de, Praljak'ın Lahey'de yapılan otopsinin ardından Zagreb'e getirilen cesedi, Mirogoj Krematoryumu'nda yakıldıktan sonra külleri, vasiyeti üzerine Mirogoj Mezarlığına gömüldü. Törene, Prajlak'ın ailesi ve bıraktığı veda mektubunda adı geçen yakın dostları katıldı.[13]

Tepkiler

Hırvatistan Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitarović, bir televizyon kanalında yaptığı açıklamada "Biz Hırvatların, Bosna'daki bazı vatandaşlarımızın suç işlediğini ve sorumlu tutulmaları gerektiğini itiraf edecek gücümüz olmalı" ifadelerini kullandı.[14] Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenković, Praljak’ın ailesine hükûmet adına başsağlığı diledi. Plenkovic, ICTY Temyiz Konseyi'nin verdiği kararın "asılsız ve tarihi gerçeklere dayalı olmadığını" iddia etti.[15] Bosna-Hersek Cumhurbaşkanlığı'nın Boşnak üyesi Bakir Izetbegović, "...bu kararla Bosna-Hersek tarihinin karanlık bölümüne mühür vurularak savaş suçu işlendiği onaylanmış oldu." açıklamasında bulunurken, Hırvat üyesi Dragan Čović "Praljak, masumiyetini kanıtlamak için hayatını feda etmiştir. Hâkimler kendilerini tayin edenlerin kuklalarıdırlar" ifadelerini kullanarak mahkemenin vermiş olduğu kararı eleştirdi.[16][17]

Soruşturma

Slobodan Praljak’ın ölümünün ardından Hollanda polisi mahkeme salonunu suç mahalli ilan ettiğini duyurdu. Olayın ardından Birleşmiş Milletler'e bağlı Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi Praljak'ın intiharıyla ilgili Hollanda Savcılığının yaptığı soruşturmaya ek olarak kendilerinin de bağımsız araştırma başlatacağını açıkladı.[18] Hollandalı savcı Marilyn Fikenscher, Praljak'ın ağzına diktiği şişede ilk belirlemelere göre ölüme yol açabilen kimyasal bir madde olduğunu açıkladı.[14] Hırvatistan medyası şişede siyanür veya arsenik olduğunu iddia etti.[12] 1 Aralık 2017'de Slobodan Praljak'ın ilk otopsi sonuçları açıklandı. Hollanda Savcılığı tarafından yapılan açıklamada, toksikolojik testler sonucunda Praljak'ın kanında potasyum siyanür tespit edildiği ve bu maddeye bağlı olarak kalp yetmezliğinden öldüğünün düşünüldüğü belirtildi.[19][20] 31 Aralık 2017'de Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Praljak'ın intiharına ilişkin yürütülen kurum içi soruşturma sonuçları açıklandı. Soruşturmayı yürüten heyetin başkanı Yargıç Hassan Jallow tarafından yapılan yazılı açıklamada, "yapılan incelemelerde alınan güvenlik önlemlerinde herhangi bir kusur bulunmadığı ifade edildi ve mahkemenin Praljak'ın intiharını engellemesinin mümkün olmadığı" belirtildi.[21]

Kaynakça

  1. ^ Radoš, Ivica (29 Kasım 2017). "Tko je bio Slobodan Praljak? Slao je oružje Bošnjacima u opkoljeno Sarajevo". Večernji list. 25 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  2. ^ a b c "Kararı duydu zehir içti". Hürriyet. 30 Kasım 2017. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  3. ^ a b "TKO JE BIO SLOBODAN PRALJAK Imao je tri diplome, kontroverzan ratni put, ali i nevjerojatnu obiteljsku priču sa suprugom i velikim prijateljem..." Jutarnji list. 29 Kasım 2017. 29 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  4. ^ Ivkovıč Nokovmet, Oriana (29 Kasım 2017). "Tko je bio Slobodan Praljak? Osuđeni ratni zločinac koji je zaradio milijune nakon rata". Index.hr. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  5. ^ Piše H. (29 Kasım 2017). "Imao je tri diplome, bio je i 'slobodni umjetnik', a '91. dragovoljno odlazi na ratište; Privatni život obilježila mu je nevjerojatna priča". Slobodna Dalmacija. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  6. ^ Žabec, Krešimir (4 Temmuz 2012). "Ministarstvo generalu Praljku: Vaše knjige o ratu spadaju u šund i pornografiju, platit ćete 628.726 kuna poreza!". Jutarnji list. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  7. ^ a b Kayhan Gül, Abdullah Aşıran (29 Kasım 2017). "Savaş suçlusu eski Hırvat general Praljak öldü". Anadolu Ajansı. 30 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  8. ^ "Savaş suçlusu Bosnalı Hırvat general duruşmada 'zehir içip' intihar etti". Sputnik. 29 Kasım 2017. 29 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  9. ^ "Bosnian Croat Slobodan Praljak dies on drinking poison". Al Jazeera. 29 Kasım 2017. 29 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  10. ^ "Savaş suçlusu Hırvat general mahkemede intihar etti". Euronews. 29 Kasım 2017. 29 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  11. ^ "Hırvat medyası: 20 yıl hapis cezası onandıktan sonra zehir içen general öldü". BBC Türkçe. 29 Kasım 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017. 
  12. ^ a b "Mahkemede intihar eden Bosnalı Hırvat generalin veda mektubu açıldı". Sputnik. 1 Aralık 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2017. 
  13. ^ "Report: Croat war criminal cremated after death at Hague". The Washington Post. 9 Aralık 2017. 14 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2017. 
  14. ^ a b "İntihar eden savaş suçlusu Praljak'la ilgili yeni açıklama". Sputnik. 30 Kasım 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  15. ^ Bowcott, Owen (29 Kasım 2017). "Bosnian Croat war criminal dies after taking poison in UN courtroom". The Guardian. 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  16. ^ "Bosna'da işkenceci generali andılar". Time Turk. 30 Kasım 2017. 30 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  17. ^ Arbutina, Zoran (30 Kasım 2017). "Ölümcül son ve umut ışığı". Deutsche Welle. 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017. 
  18. ^ "Mahkeme araştırma başlattı". Milliyet. 1 Aralık 2017. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2017. 
  19. ^ "'Hırvat General Praljak potasyum siyanür içerek intihar etti'". Euronews. 2 Aralık 2017. 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017. 
  20. ^ "Eski Hırvat general "potasyum siyanür" içerek intihar etmiş". NTV.com.tr. Anadolu Ajansı. 1 Aralık 2017. 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017. 
  21. ^ "Lahey'deki mahkeme: Komutanın intiharında kusur yok". Deutsche Welle. 1 Ocak 2018. 2 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2018. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Slobodan Praljak ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.