Karamandere; 1879'da Balkan Yarımadası'ndan göç eden topluluklar tarafından kurulan, İstanbul'a bağlı Çatalca'nın kuzeybatısında bir mahalledir.
Kuzeyinde Karadeniz, kuzeydoğusunda Anastasius Suru, kuzeybatısında Çilingoz Tabiat Parkı, güneyinde D 020, güneydoğusunda devlet ormanı, güneybatısında Danamandıra Tabiat Parkı, doğusunda Durugöl, batısında Binkılıç Kalesi yer alır. Coğrafyasında; taraça, çakıl, alüvyon, mıcır, mermer ve gnayslar olmasının yanında bahçe tarımı yapılır. Ferah Tepe, Harman Tepe ve Bostantarla Tepesi önemli zirveleridir. Karamandere Köprüsü-Karamandere Meydanı ve 34-82 karayolları anaarter yollarıdır. Karamandere Deresi, Binkılıç Deresi, Kükürtlü Dere ve Mandıra Deresi ana akarsuları olmasıyla birlikte bu akarsular birleşerek Durugöl'e dökülür. Roma su kemerleri, Anastasius Suru ve Binkılıç Kalesi çevresindeki tarihsel yapılardır. Bölgesel ana su yolları üzerindedir ve çeşitli su kaynakları bulunur. Su kaynakları ve doğal enerji kaynaklarıyla ilgili projeler planlanır. Su dağıtım kuruluşları ve turizm organizasyonları vardır. Doğa sporları ve film endüstrisi için kullanılır.
140 yıllık Hazine'ye ait eski köy yerleşim alanları sorunuyla ilgili görüşmeler yapıldı ve konu Meclis'e sunuldu. 2012'de Meclis tarafından çıkarılan yasayla 2014'te köy tüzel kişiliği kaldırılarak mahalle oldu.
Tarihçe
Karamandere; Rumi takvimde 1293'e denk geldiğinden 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında,[9] 1877'de 145 gün süren Plevne Savunması ve 1878'de Berlin'de imzalananBerlin Antlaşması sonrasında Balkan Yarımadası'ndan göç eden topluluklar tarafından 1879'da kurularak Çatalca Sancağı'na köy olarak katıldı. Karamandere adı; Balkan Savaşları sırasında askerlerin, düşman güçlerine karşı derenin içinden ilerleme savunma planını gerçekleştirdiği olayla bölgeye Kahramandere adı verildikten sonra verilen adın, Trakya'da yöresel ünsüz düşmesine uğramasıyla ortaya çıktı. 1915'te Çanakkale Savaşında Karamandere, kayda geçen 5 kayıp verdi.[10] 1923'te Beau-Rivage Palace'da imzalanan Lozan Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme gereği Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesinde bölgeye göçler devam etti. 1924'te geçici olarak kurulan Çatalca Vilayeti'ne katılarak İstanbul'dan ayrıldı. 1926'da Çatalca Vilayeti'nin kaldırılmasıyla yeniden İstanbul'a katıldı.[11] 2014'te 6360 sayılı yasanın birinci maddesi gereği köy tüzel kişiliği kaldırılarak Çatalca Belediyesi'ne mahalle olarak katıldı.[12] 2022'de Karamandere Meydanı'na Karamandere Atatürk Meydanı adı verilerek 6–7 m yüksekliğinde Mustafa Kemal Atatürk'ün bronz rengindeheykelinin olduğu anıt kuruldu.
140 yıllık[9] sorunla ilgili Çatalca ve Silivri'de Karamandere'nin de arasında bulunduğu mahallelerdeki Hazine'ye ait eski köy yerleşim alanlarının 2003'e kadar olan kullanıcılarına ya da bu kullanıcıların yasal ardıllarına doğrudan satışının yapılmasıyla ilgili görüşmeler yapıldı ve konu Meclis'e sunuldu.[13]
Coğrafya
Jeoloji
Kuzeyince temele ait başkalaşım kayaçları kendinden eski tüm jeolojik yapıların üzerine uyumsuz olarak gelir. Dere kenarlarında çökelmiş çakıl ve taraçalar vardır. Bu taraçaların yüksekte bulunanların taneleri kum boyutunda olmasına karşın 50–100 m gibi yüksekliklerde olanlar genellikle kuvars/kuvarsit çakılı ağırlığındadır. Bazı derin vadiyamaçlarında asılı olarak görülen taraçalar, güneybatısındaki yüzeylerdedir. Gelişmiş büyük alüvyon alanları arasındadır.[14] Bölgesinde su bölümü çizgisinin kuzeyindeki vadi tabanlarında ve vadi ağızlarında gelişmiş alüvyonlar çoğunlukla dar alanlar kaplar ve sığdır.[15] Güneyinde mıcır bulunur.[16] Coğrafyasındaki mermer, rezervi antik bir mermer ocağı olan pembe-beyaz renkli kalkşistlerden oluşur.[17] Karamandere-Gümüşpınar arasındaki vadi tabanlarında ve tabaka başlarının çıktığı yerlerde gnayslarla karşılaşılır.[18] Alçak seki üzerindedir.[19] Karamandere'de ve çevresindeki yerleşim yerlerindeki tarım alanlarında bahçe tarımı yapılır.[20]
233 m yüksekliğinde Ferah Tepe,[21] 259 m yüksekliğinde Harman Tepe[22] ve 262 m yüksekliğinde Bostantarla Tepesi[23] Karamandere'dedir. Karamandere Köprüsü-Karamandere Meydanı ve 34-82 karayolları anaarter yollarıdır.[24]Çılgın Proje olarak tanımlanan Kanal İstanbul'un[25] ilk planının parçası, hattın Kınalı Caddesi'nden başlayıp diğer yerleşim yerlerinden sonra Karamandere üzerinden Evcik Plajı'na ulaşmasıdır.[26] 2018'de Karamandere'nin merkezinin 3,9 km güneyinde yapımı yaklaşık 8 yıl sürmesi öngörülen; 2.000 m² bitkisel toprak depolama sahası, 3.500 m² pasa döküm sahası, 1.500 m² malzeme stok alanıyla kalker ocağı ve 10.000 m² alanıyla kırma eleme tesisi yapılması planlandı.[27]
Hidrografi
Karamandere Köprüsü'nün altından geçen, Binkılıç Deresi ve Kükürtlü Dere'nin kavuşmasıyla oluşan Karamandere Deresi; akarsujeomorfolojisi, ölçümleri ve analizleri ile ilgili konular için uygundur.[28] Binkılıç Deresi, Karamandere'de keskin dirsekler gösteren konsekan akarsu görünümündedir.[18] Karamandere Deresi, diğer derelerle kavuşarak İstanbul'un su gereksinimi önemli ölçüde karşılayan Durugöl'e dökülür.[29][30] Ferah Tepe yakınlarında bulunan Mendrader, Kurşundere ve Gümüşpınar derelerinin birbirine kavuştuğu Bostantarla Tepesi yakınlarında akarsular, üst miyosen aşınım yüzeylerinde basamaklar oluşturarak dik ve derin vadiler halinde temel yeryüzü parçasına akarsuları kesen yerel granitik intrüzyonlar içerisine gömülür.[18]
Taşkın koruma, enerji ve İstanbul'a içme suyu kaynağı sağlamak amacıyla 1031,72 m²lik[31] 118.000.000 m³/yıl kapasiteli[32] Karamandere Barajı ve HES projesi ortaya çıktı.[33]DSİ tarafından planlanan baraj sahasının zemininde 470 m sondaj 265 presiyometre deneyi yapıldı.[34]Melen, Hamzalı, Pirinççi ve Karamandere barajlarıyla İstanbul'daki su rezervlerinin fazla olacağından bahsedilir.[35] 2014'te İSKİ tarafından Karamandere Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi kuruldu.[36]
Doğal kaynaklar
Su kaynakları[37] nedeniyle Karamandere'de dolum tesisleri kuruldu. Karamandere Suyu ifadesi marka değeri olarak benimsendi. Akçapınar, Mispak ve Ulupınar[38] 1990'larda Karamandere'de kuruldu. 2010'larda Mispak Sırmakeş'ten, Akçapınar Danone'den yatırım aldı.[39] Yatırımlar sonrası Sırmakeş, Mispak'a yan şirket olarak Eşme'yi kurdu; Danone, alt şirketleri Sırma ve Hayat'ı Karamandere'ye taşıdı. 2020'lerde Aktif Gıda, Mispak'ı devraldı ve alt şirketi Aquasera'yı Karamandere'ye taşıdı. Akzem[40] ve Karamandere Su Dağıtım Temin Tevzi Kooperatifi'nin[41] kaynakları Karamandere'dedir. Karamandere'de böbrek hastalarını iyileştiren suyun çıktığı bir kaynak bulunur.[42]
Klimatoloji
90'dan fazla rüzgar türbini ile çeşitli nedenlerle yerel yönetim ve bölge halkınıneleştirilerini üzerine çeken İstanbul'daki en büyük rüzgar enerji santrali projeleri olan Hacı Bey Rüzgar Enerji Santrali'nin bir bölümü ve sahadaki işletme merkezi ile İstanbul Rüzgar Enerji Santrali'nin bir bölümü Karamandere'dedir.[43]Ticari projelere izin verilirken İhsaniye, Gümüşpınar ve Karamandere'nin İstanbul'un su ihtiyacını karşılamasına karşılık yerel halkın yapı yapımına izin verilmemesi bahsedilen eleştiri konuları arasındadır.[44]
Doğal afetler
Meteorolojik
Yoğun yağış nedeniyle olan Eylül 2010'daki olağanüstü sel felaketinde evler, çiftlikler ve ulaşım yolları zarar gördü; Karamandere'nin ikinci köprüsünün bir kısmı yıkıldı. Köprünün yıkılan kısmı İBB tarafından yeniden yapıldı.[45] Yoğun yağış nedeniyle[46] Ekim 2017'de[47] olağanüstü sel felaketi yaşandı.[48] Felaket sonucunda evler, çiftlikler ve ulaşım yolları zarar gördü.[49] Bu felaket çeşitli ulusal haber ajansları tarafından yayınlandı. Felaket sonrası mahalle merkezine yakın dere yataklarına iyileştirme yapıldı.[50]
Jeolojik
Karamandere'nin bulunduğu bölgede endişe vermeyen depremler yaşanabilir. Örneğin, Temmuz 2014'te Kandilli Rasathanesi'nin verilerine göre Karamandere'de 8,7 km derinlikte 1,6 büyüklüğünde bir deprem yaşandı.[51] Ancak Karamandere'nin yakın çevresinde endişe veren depremler yaşanabilir. Örneğin, Nisan 2020'de Arnavutköy açıklarında 7,03 km derinlikte; AFAD'ın verilerine göre 3,8 büyüklüğünde, Kandilli Rasathanesi'nin verilerine göre 4,1 büyüklüğünde bir deprem yaşandı.[52]
Turizm
Tarihsel
Karamandere ile Gümüşpınar, Çiftlikköy ve Kalfa arasında[53] 373'te Roma İmparatoruValens tarafından İstanbul'a su getirebilmek için yaptırılan 35 m yükseklikleriyle dünyadaki en yüksek Roma kemerleri olarak bilinen su kemerleri bulunur. Su kemerlerinin bazı taşları defineciler tarafından zarara uğratılmış durumdadır.[54] Eski Roma'nın en uzun 0.0006-0.0007 topoğrafik eğimli su taşıma hattı, Vize'nin batısındaki Soğucak yakınlarından başlayıp Karamandere'den Alibeyköy yakınlarına kadar uzanır.[55]I. Konstantin'in, Dersaadet Su Şirketi'nin ve 1990'lı yıllarda İBB'nin; Yıldız Dağları'ndaki Karamandere su bölgesindeki suyu Durugöl'den İstanbul'a getirebilmek için yaptığı/yaptırdığı su yolu aynı yol üstünden geçti. Bu, İstanbul'a yüzyıllardır aynı yol üstünden su getirildiğini gösterir.[56] Karamandere Camisi, Doğu Roma İmparatoruI. Anastasius tarafından 507-511'de Karınca Burnu'ndan Evcik Plajı'na kadar Hun saldırılarını engellemek ve İstanbul surlarının dışında kalan yapıları korumak için yaptırılmış Karamandere'den geçen Anastasius Suru'nun taşlarından oluşur.[57]
1969'da Köyişleri Bakanlığı'nın alt kuruluşu Yol-Su-Elektrik İşleri Genel Müdürlüğü tarafından alçak gerilim, orta gerilim ve yüksek gerilimelektrifikasyonu sağlandı.[64]Elektrik dağıtımı; 1969'da Yol-Su-Elektrik İşleri Genel Müdürlüğü, 1970'te Türkiye Elektrik Kurumu, 1983'te Türkiye Elektrik Kurumunun alt kuruluşu Boğaziçi Elektrik Dağıtım Müessesesi, 1993'te BEDAŞ tarafından yapılmaya başlandı.
Telekomünikasyon
Türk Telekomsantrali aracılığıyla ADSL2, VDSL2 ve GPON; Turkcellistasyonu aracılığıyla LTE geniş bant veri aktarım teknolojileriyle telekomünikasyon altyapısı desteklenmektedir. VDSL2 ile santralden saniyede 120 megabite varan indirme ve 30 megabite varan yükleme, LTE ile istasyondan saniyede 200 megabite varan indirme ve 40 megabite varan yükleme veri aktarımına ulaşılmaktadır.[65]
^Yalçın, Gökçen, "Terkos Havzası", Önemli Doğa Alanları(PDF), dogadernegi.org, s. 121, 19 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF), erişim tarihi: 6 Aralık 2024
^Gamgam, Ali, Munis Entomology & Zoology(PDF), munisentzool.org, s. 165, 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF), erişim tarihi: 12 Temmuz 2020
^abcProf. Dr. Erol, Oğuz; Uzm. Jeom. Altın, Bekir Necati, "Giriş", Istranca Dağları Güneydoğusu(PDF), tucaum.ankara.edu.tr, ss. 175-177, 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF), erişim tarihi: 3 Temmuz 2020KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^Prof. Dr. Erol, Oğuz; Uzm. Jeom. Altın, Bekir Necati, "Seki Sistemleri", Istranca Dağları Güneydoğusu(PDF), tucaum.ankara.edu.tr, s. 181, 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF), erişim tarihi: 3 Temmuz 2020KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
^Prof. Dr. Biricik, Ali Selçuk, "Durusu Gölü", İstanbul Şehri ve Su, dergipark.org.tr, s. 18, 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Temmuz 2020