Ayr, 1205 yılında Kraliyet Kasabası olarak kurulmuş olup Ayrshire'ın bölge merkezidir. Ortaçağ boyunca Ayrshire'ın merkezi pazar yeri ve limanı olarak hizmet vermiştir erken modern dönemde bir limandı.[7]Ayr Nehri'nin güney kıyısında, 17. yüzyılın ortalarında Oliver Cromwell'in adamları tarafından inşa edilen bir kaleninsurları yer almaktadır. Kasabanın güneyinde, Alloway banliyösünde İskoç şairRobert Burns'ün doğum yeri bulunmaktadır. Ayr, kasabanın güzel plajı, golf ve Robert Burns ile bağlantıları nedeniyle 1840'ta demiryolunun genişletilmesinden bu yana popüler bir turizmbeldesi olmuştur.
Ayr ismi, "su yolu" veya "güçlü nehir"[8] anlamına gelen Kelt öncesi bir kelimeye kadar uzanmaktadır. Bu isim, Jülyen takviminin kurulmasından önce Ayr Nehri'ne atıf yapmak için kullanılmıştır. Kasaba daha önce "Inverair" veya "Inverayr" olarak biliniyordu, "Ayr Nehri'nin ağzı" anlamına geliyordu; bu daha sonra "Air" olarak kısaltıldı, şimdi "Ayr" olarak yazılıyor. Tam isim, Ayr için İskoç Galcesi ismi olan Inbhir Àir'de kalmıştır.[9]
Tarihçe
Kuruluş ve erken yerleşim
Ayr pazar haçı, 1810 (Pazar yerinin kurulduğu yeri belirten yapı)
Günümüz Ayr'ını çevreleyen alanların 5.000 yıldan fazla bir süre önce Mezolitikavcı-toplayıcılar tarafından işgal edildiği bilinmektedir. Ayrıca, Taş Devri insanları tarafından güneş tapınma yeri olarak devrildiği düşünülen Doonfoot'taki Stonefield Park'ın sonunda Neolitik bir dikili taş bulunmaktadır.[8] 1197'de Kral Aslan William, Ayr Nehri ile Doon Nehri arasında yeni bir kale inşa edilmesini emretti.[10][11] Kalenin Montgomerie Terrace çevresine inşa edilmiş ahşap bir yapı olduğuna inanılmaktadır. Ayr daha sonra 21 Mayıs 1205'te Kral Aslan William tarafından kraliyet kasabası ve pazar kasabası olarak kuruldu. Kuruluşunda kasaba tek bir caddeyi (The Sandgate) ve St. John Kilisesi'ni kapsıyordu. 1225'te kasaba, Ayr Nehri'nin güney yakası boyunca Carrick Caddesi ve Mill Caddesi'ne kadar ulaştı. Kasaba hızla büyüyerek Ayrshire'ın ana liman, pazar yeri ve idari merkezi haline geldi.[8]
Erken modern dönem
Yeni Ayr köprüsü, 1855
Ayr, 1545'ten 1647'ye kadar sürekli olarak bir dizi veba salgınına maruz kaldı[10] ve bunun sonucunda kasabanın limanı karantinaya alındı ve veba kurbanları ölüm tehdidiyle kasabadan uzaklaştırıldı. İskoçya Kraliçesi Mary, 1552 ve 1563'te kasabayı ziyaret etti.[8] Ayr, balık, deri ve yün gibi malları ihraç ederek ve tuz ve şarapithal ederek 16. yüzyıl boyunca önemli bir liman olmaya devam etti.[10]
Büyük Britanya Krallığı'nın 1707 Birlik Yasaları ile kurulması, başlangıçta Fransa ile yapılan şarap ticaretinin ekonomisi için önemi nedeniyle Ayr için zararlıydı. Portekiz ve İspanyol şaraplarının ithalatını destekleyen ve Fransız şaraplarına cezai vergiler getiren 1703 İngiliz Methuen Antlaşması'nın şartları İskoçya'ya genişletildi.[12] Ancak Birlik, Ayr'a dünyanın dört bir yanındaki Britanya kolonileriyle önemli ticaret fırsatları sağladı ve kasabanın altyapısında iyileştirmelere yol açtı, bunun sonucunda Ayr'ın tekstil, yün, keten ve ayakkabıcılık endüstrileri gelişti.[10]
Modern tarih
Auld Kirk of Ayr (Ayr Eski Kilisesi)
Birinci Dünya Savaşı sırasında Ayr'dan 817 kişi hayatını kaybetti. 1924'te Wellington Meydanı'nda hayatını kaybetmiş kişilere adanmış bir anıt açıldı, Alloway Köy Salonu ve Whitletts Cross'a da başka anıtlar konuldu.[8]
Ayr, Güney Ayrshire Konseyi'nin idari merkezidir.
Savaştan sonra Ayr'ın artan nüfusu, kasaba merkezinde önemli gecekondu temizliği ve yeniden geliştirmeye yol açtı ve kasabanın çevresinde yeni konut alanları geliştirildi. Woodfield House'u çevreleyen araziler, belediye konutları inşa etmek için 1919'da belediye tarafından satın alındı ve ilk sakinler 1921'de taşındı. 1930'daki daha ileri yerel yönetimreformu, Ayr kasabasını Ayrshire İlçe Konseyi tarafından kontrol edilen alan içine getirdi, ancak büyük bir kasaba olarak sınıflandırıldı ve bu da kasabanın birçok yerel hizmeti kendi başına yürütmeye devam etmesini sağladı.[13] Kasaba sınırları 1935'te Alloway, Castlehill, Doonfoot ve Whitletts'i içerecek şekilde genişletildi.[14] 1930'larda, Lochside ve Heathfield'da da belediye mülkleri geliştirildi. Madencilik köyleri Dalmilling ve Whitletts de temizlendi ve önemli belediye mülklerine dönüştürüldü.[8]
Ayr ana caddesi
İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, Ayr at Kincaidston'da daha fazla konut inşa edildi ve Wallacetown ve Whitletts arazileri genişletildi. Ayrıca Alloway, Doonfoot ve Holmston'da banliyö konutları inşa edildi ve kasaba genelindeki birçok kullanılmayan endüstriyel bina apartmanlara dönüştürüldü.[8]
2000 yılında, Milenyum kutlamalarının bir parçası olarak Ayr, şehir statüsü için başarısız bir teklifte bulundu ve Inverness'e yenildi ve iki yıl sonra 2002'de Elizabeth II'nin Altın Jübile'sinin bir parçası olarak yine başarısız bir teklifte bulundu ve Stirling'e yenildi.[4][5] 2021'de Güney Ayrshire Konseyi, Ayr'ı da kapsayacak daha geniş bir Güney Ayrshire teklifi duyurdu. Bu teklif, Kraliçe'nin 2022'deki Platin Jübile'sini onurlandırmak için kasabalara şehir statüsü verilmesinin bir parçasıydı.[6] Teklif yine başarısız oldu ve bölge Dunfermline'a yenildi.[15]
2019 yılında, Iraia Arabaolaza liderliğindeki GUARD Arkeoloji ekibi, RomaGenerali Agricola'nın işgali sırasında Roma lejyonları tarafından kullanılan MS 1. yüzyıla tarihlenen bir yürüyüş kampını ortaya çıkardı. Arabaolaza'ya göre, ateş çukurları 30 metre arayla iki paralel çizgiye bölünmüştü. Bulgular arasında ayrıca kil kubbeli fırınlar ve MS 77-86 ile MS 90 yılları arasına tarihlenen, yanık ve kömür içerikleriyle dolu 26 ateş çukuru da vardı. Arkeologlar, bu sitenin Roma'nın Ayrshire'ı fethi için stratejik bir konum olarak seçildiğini öne sürdüler.[16][17][18]
Coğrafya
Konum
Ayr, güneybatı İskoçya'da, Clyde Körfezi'nde yer almaktadır.
Ayr, daha büyük Clyde körfezihaliçine akan Ayr Nehri'nin ağzında yer alan bir kıyı kasabasıdır. Kıyıdan Arran Adası görülebilir ve çok açık bir günde Kuzey İrlanda'nın kuzey ucu da görülebilir. Ayr, Strathclyde bölgesinde yer alır ve tarihi Ayrshire bölgesinin bir parçasını oluşturur. Bugün, Güney Ayrshire'ın en büyük kasabası ve idari merkezidir. Ayr ve çevresindeki arazinin çoğu düz ve alçak yüzeydir ve süt hayvancılığı için kullanılır. Ancak Ayr'ın güneyine doğru arazi, Ayrshire bölgesindeki çoğu alandan daha yüksektir; bunun bir örneği, Doonfoot'un tam güneyinde bulunan Brown Carrick Tepesi'di. Ayr, Glasgow'un yaklaşık 35 mil (55 km) güneybatısında yer alır.
İklim
Ayr nehri
Ayr'a en yakın resmi Met Officehava durumu istasyonu, Ayr şehir merkezinin yaklaşık 3 mil (5 km) kuzeydoğusundaki Auchincruive'dir. Bölge çok serin yazlar ve biraz ılıman kışlar yaşar. Suyun yaz sıcaklıkları üzerinde büyük bir soğutma etkisi olduğundan, denize yakınlığı nedeniyle hava yaz aylarında daha serindir.
Kış aylarında bunun tersi olur ve deniz havası iklim üzerinde büyük bir ısınma etkisine sahiptir. Deniz havasının etkileri nedeniyle bölge nadiren aşırılıklar görür. Batıdan gelen Atlantik hava sistemleri nedeniyle yağış genellikle yıl boyunca bol miktardadır. İskoçya'nın geri kalanıyla karşılaştırıldığında, bölge nispeten düz ve alçak arazi olması nedeniyle nadiren çok fazla sis ve pus görür ve rüzgar daha düz arazi boyunca estiğinden, bu genellikle sisin yaygın olarak gelişmesini engeller. Bu, Glasgow Prestwick Uluslararası Havaalanı'nı İskoçya'daki sisin daha az görüldüğü havalimanlarından biri olarak özellikle iyi bilinir hale getirmiştir. Ilık deniz havası nedeniyle İskoçya'nın bu bölümünde kar yağışı nadirdir.[19]
^"StackPath". web.archive.org. 28 Eylül 2021. 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2024.
^Team, National Records of Scotland Web (31 Mayıs 2013). "National Records of Scotland". National Records of Scotland (İngilizce). 12 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2024.
^abWho Was Who in America, Historical Volume, 1607–1896. Marquis Who's Who. 1967.
^Trust, East Ayrshire Leisure (7 Mart 2019). "Burns House Museum". East Ayrshire Leisure Trust (İngilizce). 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2024.
