Şavşat

Şavşat
İlçe
Şavşat'ın Artvin ilindeki konumu
Şavşat'ın Artvin ilindeki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlArtvin
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamKübra Sivaslıoğlu
 • Belediye başkanıDurmuş Aydın (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1316 km²
Rakım1134 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam17.606
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu08700
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08

Şavşat (Gürcüce: შავშეთი; okunuşu: "şavşeti"; Rusça: Шавшети (Şavşeti), Ermenice: Շավշեթ (Şavşet), Osmanlıca: شوشاد /Şavşad ya da شاوشت / Şavşet), Karadeniz Bölgesi’nin doğu ucunda, Artvin iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezidir.

Şavşat adı Gürcüce Şavşeti’den gelir ve Şavşat kasabası tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Bununla birlikte Şavşeti bölgesinde Satleli, Sinkoti, Tsihisdziri gibi yerler orta çağ boyunca daha önemli yerleşmelerdi. Nitekim sonradan mahallesi haline getirilen Satleli (Söğütlü) dışında Şavşat kasabasında tarihsel bir yapı da bulunmamaktadır.

Küçük bir yerleşme olan Şavşat 2015 yılında Cittaslow kapsamına alındı ve Türkiye'nin sakin şehirleri arasında yer aldı. Artvin kentine 71 km uzaklıktadır.

Etimoloji

Gürcülerin eski çağlarda Kahi, Kuhi, Klarci, Şavşi, Cavahi gibi çeşitli boylardan oluştuğu kabul edilir.[3] Bu boyların yaşadıkları bölgelerin çoğu, boyun adına Gürcüce yer bildiren –eti (–ეთი ) eki getirilerek ifade ediliyordu. Şavşilerin yaşadığı bölgeye Şavşeti (შავშეთი) deniyordu ve Şavşeti “Şavşilerin yurdu” anlamına gelmektedir.

Şavşeti yer adının bazı kaynaklarda ileri sürüldüğü gibi Gürcücede “siyah” anlamına gelen “şavi” (შავი) ya da “odun” anlamına gelen "şeşa" (შეშა) kelimeleriyle ilişkisi yoktur.[4] Örneğin bu yer adı eğer “şavi” kelimesinden türetilmiş olsaydı, Şavşeti değil Şaveti olması gerekirdi. Şavşeti adının "Sakaların Savuş" boyuyla ilişkili olduğu ileri sürülmüştür.[5] Ancak "Savuş" adından Gürcüce sonekle Şavşeti kelimesini türetmek mümkün değildir.

Tarihçe

Tao-Klarceti içinde yer alan Şavşeti bölgesi ve Şavşat kasabasının bulunduğu coğrafya eski çağlarda çeşitli devletlerin sınırları içinde yer alıyordu. Şavşeti adı yazılı kaynaklarda ilk kez Giorgi Merçule’nin 951 tarihli ve "გრიგოლ ხანცთელის ცხოვრება" (Grigol Hantsteli'nin Yaşamı) adlı elyazmasında geçer. Bu eserde Şavşeti bölgesinde kalan köylerin adları da yer alır.[6]

Şavşat bölgesi, erken Orta Çağ'da Gürcü prensler ve Gürcü krallar tarafından yönetildi. Gürcüler Şavşat bölgesinde yer alan Satleli, Sinkoti, Tsihisdziri gibi köylerde 9. yüzyıldan itibaren manastırlar kurup kiliseler ve kaleler inşa ettiler. Şavşat Kalesi’ni de İberia kralı I. Adarnase (öl. 923) inşa ettirmiştir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Şavşat bölgesi Osmanlı hakimiyetine geçince, Maçaheli ve İmerhevi gibi ayrı bir sancak olup yurtluk ve ocaklık olarak tahsis edilmişti. Bundan dolayı idaresi babadan oğula geçiyordu. Nitekim Şavşat sancağının 1554 tarihindeki sancak beyi, daha önce tavadi olan Gürcü İosebiti idi. Şavşat sancağı 1609 yılına değin Erzurum eyaletine bağlıydı ve bundan dolayı Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde kaydedilmemiştir.[7] Şavşat bölgesi, Çıldır Eylaeti'nin 1694-1732 döneminin kapsayan cebe defterine göre ise bu eyaletin sancaklarından biriydi.[8]

Şavşat bölgesi, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre "Satlil" adıyla Çıldır Eyaleti'ne bağlı bir sancaktı. Sancağı idari merkezi Nefs-i Satlil köyüydü. Bu sırada İmerhevi ayrı bir sancak olduğu için Satlil veya Satleli sancağı İmerhevi vadisindeki köyleri kapsamıyordu. Satlil sancağı, idari merkezi köyün dışında, Dabaketili, Sabudara, Morğele, Gurnateli, Sinkoti, Tzepta, Sirasinkoti, Muhobani, Mogvta, Tsetshlauri, Sorseli, Kvatetrisi, Verhnali, Hantuşeti, Samceli, Mamanelisi, Kuçeni, Şavketi, Sules-i Süfla, Sules-i Ulya, Balvana, Meria, Shlobani, Tbeti, Tsihisdziri, Cvarebi, Oheti-Manatba, Ahaldaba ve Okrobageti köylerini kapsıyordu. Osmanlı idaresi söz konusu sayımda sadece erkek nüfusunu tespit etmiştir. Buna göre Satlil (Şavşat) sancağında 613 hanede 2.611 Müslüman erkek, 15 hanede 27 Kıpti (Çingene) erkek ve 198 hanede 565 Hristiyan erkek yaşıyordu. Satlil sancağındaki toplam erkek nüfusu 3.428 kişiden ibaretti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, sancağın toplam nüfusunun yaklaşık 6.856 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]

Şavşat bölgesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında bölge, İmerhevi vadisiyle birlikte, Şavşet-İmerhevi adıyla Artvin sancağının üç kazasından biriydi. Şavşet-İmerhvi kazası, Anklia, Garklobi, Dabatzvrili, Daba, Okrobageti, Satlel-Rabat, Tzkalsimeri ve Çihori nahiyelerinden oluşuyordu. Toplam 18.319 kişiden oluşan nüfus içinde 7.556 kişi Gürcü, 9.401 kişi Türk, 1.280 kişi Ermeni ve 82 kişi Çingene olarak kaydedilmişti.[10]

Şavşat bölgesi, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Şavşat kazasını da kapsayan Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla bölge Türkiye'ye bırakıldı.[11]

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Şavşat bölgesi, bu livaya bağlı bir kazaydı ve Merkez nahiye, İmerhevi nahiyesi ile Merya nahiyesinden oluşuyordu. Merkez nahiyesine 25 köy, İmerhevi nahiyesine 20 köy ve Medya nahiyesine 16 köy bağlıydı. Toplam 61 köyde toplam 25.276 kişi yaşıyordu. İmerhevi nahiyesinde yaşayan 7.134 Gürcü, kalan nüfus ise Türk olarak kaydedilmiştir. 1835 nüfus sayımında kaza idari merkezi olan Satlel-Rabat bu tarihte iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Satleli'de 64 hanede 334 kişi, Rabat'ta 5 hanede 18 kişi kaydedilmiştir.[12]

Artvin vilayetinde 1925 yılında Türkçe olmayan köy adları değiştirilirken, Şavşat kazasının idari merkezi olan Rabat da Yeniköy olarak adlandırılmıştır. Ermenilerden boşalan köye yeni bir nüfus yerleştirilmiştir. Nitekim 1926 tarihli nüfus tespitinde Yeniköy'de 20 hanede 109 kişi kaydedilmiştir. Yeniköy bu sırada bir memur köyüne dönüşmüştür.[13] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre Şavşat kazası, Yeniköy ile Söğütlü (eski Satleli) ve Armutlu (eski Samceli) nahiyelerinden oluşuyordu.[14] Kazanın idari merkezi olan Yeniköy daha sonra Şavşat olarak adlandırılmış, kazanın adı bu şekilde idari merkeze de verilmiştir.

Şavşat, 1940 gelen nüfus sayımında Çoruh vilayetinin kazalarından biriydi ve daha önceki gibi üç nahiyeden oluşuyordu. Ancak İmerhevi nahiyesinin adı Meydancık olarak değiştirilmişti. Şavşat kazası 55 köyü kapsıyor ve toplam nüfusu 34.157 kişiden oluluyordu. Şavşat kasabası ise bu tarihte sadece 507 kişilik bir nüfusa sahipti.[15] Daha sonra Armutlu ile Söğütlü köyleri birer mahalle olarak Şavşat kasabasına bağlanmıştır. 1965 genel nüfus sayımında Şavşat ilçesinin nüfusu 48.917 kişiye ulaşmıştı ve bu nüfusun içinde 20.789 kişi okuma yazma biliyordu. Şavşat kasabasında yaşayan 2.301 kişi içinde 1.435 kişi okuryazar olarak kaydedilmişti.[16]

Tarihsel yapılar

Şavşat kasabasındaki en önemli tarihsel yapı, Şavşat Kalesi olarak da adlandırılan Satleli Kalesi’dir. Satleli aslında eski bir yerleşimdi ve bir de kalesi vardı. Satleli’nin adı 1925’te Söğütlü olarak değiştirildi; ancak köy daha sonra Şavşat kasabasının bir mahallesi haline getirildi. Satleli Kalesi bundan dolayı Şavşat Kalesi olarak da adlandırılır oldu. Şavşat kasabasının iki kilometre dışında, iki akarsuyun birleştiği yerde bulunan Şavşat Kalesi 9. yüzyılda Gürcü kralı I. Adarnase tarafından yaptırılmıştır. Moloz taş ve kireç harcından inşa edilmiş olan yapı orta ölçekli (80 x 70 m) bir kaledir. Kalenin 15 metre yüksekliğinde bir kulesi vardır. Kale Şavşat bölgesinin en önemli kalelerinden biri sayılır.[17][18]

Şavşat ilçesinde ayrıca iki kilise kalıntısı bulunmaktadır. Söğütlü (Satleli) mahallesindeki bazilika tipi kilise 9-10. yüzyılda inşa edilmiştir. Günümüzde bir büyük ölçüde ayaktadır. Satle Kilisesi olarak bilinen yapı Himşiaşvililerin ikametgâhının batısında, Himşiaşvili ailesinin mezarlığında yer alır. İkinci kilise ise Şavşat Kalesi içindedir.

Tibet Kilisesi, Şavşat
Tbeti Kilisesi, Şavşat, Artvin

Ayrıca Şavşat ilçesine bağlı Cevizli köyünde Tbeti Kilisesi yer almaktadır. Tbeti Kilisesi 899-914 yılları arasında Bagrationi hanedanından Aşot Kuhi döneminde yaptırıldığı bilinmektedir. Yontma taştan yapılmış dört yüzeyden ibaret olan çatısının her yüzeyinde “Koç heykeli” bulunmaktadır. İç mekanda “Havari” figürleri mevcuttur. Düzgün taş işçiliği ve bitkisel plastik süslemeleri ile dikkat çekmektedir. Tek nefli yapıdan geriye yıkıntıları kalmıştır. Kale mevkiinde 2013 yılında yapılan arkeolojik kazılar sırasında temizlenip restore edilmiştir.[19]

Coğrafya

Şavşat

Şavşat, doğuda Ardahan il merkezi ile Hanak İlçesi, kuzeydoğuda Posof İlçesi, güney ve güney batıda Ardanuç, batıda Artvin Merkez ve Borçka İlçesi, kuzeyden de Gürcistan Devleti ile çevrilidir.

Ilıca Köyünden (Cinal) Arsiyan Dağı ve Yaylasının Görünümü

1.317 kilometrekarelik dağlık ve engebeli bir arazi üzerine yayılmış bulunan Şavşat İlçesinin dört yanı yüksek dağlarla çevrilidir. 3.537 metreye yükselen Kaçkar Dağları, ilçenin batı ve kuzeybatı yönünü sınırlandırır. Kuzeyde 2.750 metre yükseklikteki Sivritepe (Arsiyan) dağları ile 3.000 metreyi aşan Cin dağları bulunmaktadır. Doğuda Ardahan-Artvin sınırlarını teşkil eden Yalnızçam dağ sinsilesinden 2.850 metre yükseklikteki Sahara Dağları, Güneyde ise 3.050 Metreyi bulan Karagöl dağları vardır.

İlçenin rakımı minimum 950 metre, maksimum ise 1800 metredir. İlçe Merkezin rakımı 1100 metredir. Türkiye'nin en güzel ilçelerinden biridir.

Şavşat ilçesi akarsu bakımından zengindir. İlçede çok sayıda buzul gölü bulunmaktadır. Bu göller nispeten küçük göllerdir. Göllerin en büyüğü Karagöl dağlarında bulunan ve bu dağa kendi adını veren Karagöl’ dür. Bol miktarda alabalık bulunan gölden sulama amaçlı olarak yararlanılmaktadır. Meşeli Köyü orman içi mevkiinde milli parklar kapsamı içerisinde bulunan ikinci bir Karagöl mevcut olup piknik, mesire yeri özelliğine sahiptir. Pınarlı köyü yakınlarında Balık Gölü, Arsiyan yaylasında ise Kız Gölü, Boğa Gölü ve Koyun Gölü isminde göller bulunmaktadır. Ayrıca Aşağı Koyunlu Köyü sınırları içerisinde, yayla yolu üzerinde görebileceğiniz 65 m civarında yüksekliği ile Türkiye'nin en yüksek şelalelerinden biri bulunur. Halk arasında Suatılan şelalesi olarak adlandırılır. Debisinin az olmasına rağmen bulunduğu yerin doğal ve tarih özellikleri itibarıyla görülmeye değer bir yerdir.

İlçe dahilinde şifalı maden suları mevcuttur. Bunlardan Çermik-Çoraklı Köyü sınırları içerisinde bulunan sıcak su kaplıcası romatizma hastalıklara iyi gelmektedir.

İlçede tipik Türkiye'de Karadeniz iklimi hakimdir.4 mevsim yağmurlu kışları kar yağışlıdır. Yüksek rakımlı olan yerlerde kışlar çok uzun sürer. Bu bölgelerde kasım ayında başlayan kar yağışları nisan ayı ortalarına kadar sürer.

İlçe bitki örtüsü bakımından zengindir. Zengin iğne yapraklı ormanlar mevcut olduğu gibi alçak rakımlı yerlerde geniş yapraklı ağaçlara da rastlamak mümkündür.

Nüfus

Rus yönetimi altında 1886 yılında yapılan Şavşet-İmerhevi uçastkasında (Rusça: ШАВШЕТО-ИМЕРХЕВСКИЙ; okunuşu: Shavsheto-İmerhevsky) nüfus sayımına göre ilçede 1.280 Ermeni, 7.556 Gürcü, 9.401 Türk ve 82 kişi Poşa olarak kaydedilmiştir.[20]

Şavşet-İmerhev Bölgesi Nüfus Sayımı (1886)
Gürcü Türk Ermeni Poşa Toplam
Şavşet-İmerhev 7.556

(%41.2)

9.401

(%51.3)

1.280

(%7.0)

82

(%0.4)

18.319

Osmanlı Döneminde Nüfus

Osmanlı İmparatorluğunun 1 Kasım 1922 yılında saltanatın kaldırılarak lağvedilmesinden hemen önce Artvin mutasarrıfı tarafından 1922 yılının Haziran ayında düzenlenen cetvellere göre, Şavşat'ın nüfusu aşağıdaki gibidir.[21][22]

Şavşat Nüfus Sayımı (1922)
Türk Gürcü Hemşin Laz Toplam
Şavşat 14.539

(%57,18)

10.684

(%42,02)

0 203

(%0,8)

25.426
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[23] 28.354 392 27.962
1935[24] 34.037 669 33.368
1940[25] 34.157 507 33.650
1945[26] 36.530 537 35.993
1950[27] 41.068 1.681 39.387
1955[28] 44.088 1.506 42.582
1960[29] 47.702 1.748 45.954
1965[30] 48.917 2.301 46.616
1970[31] 48.453 3.376 45.077
1975[32] 45.690 3.078 42.612
1980[33] 45.179 4.015 41.164
1985[34] 38.427 4.916 33.511
1990[35] 33.315 4.850 28.465
2000[36] 25.624 7.325 18.299
2007[37] 18.780 7.652 11.128
2008[38] 18.240 6.942 11.298
2009[39] 18.058 6.666 11.392
2010[40] 17.866 6.540 11.326
2011[41] 17.932 6.518 11.414
2012[42] 17.660 6.753 10.907
2013[43] 17.507 6.588 10.919
2014[44] 19.024 10.312 8.712
2015[45] 17.524 6.890 10.634
2016[45] 17.144 6.601 10.543
2017[45] 16.471 6.258 10.213
2018[45] 17.606 6.162 11.444
2019[45] 17.116 6.074 11.042
2020[45] 17.024 6.123 10.901
2021[45] 16.975 6.048 10.927


İdari yapı

  • İlçenin Merkez Belediyesi ve 65 köyü bulunmaktadır. Meydancık Belde Belediyesi, Büyükşehir Belediyesi Kanununda yapılan nüfusu 2.000 altında kalan yerlerin köye dönüştürülmesiyle ilgili değişiklikle belediyeliği düşmüştür.[46][47] Köylerde binalar genellikle iki katlı olarak ve ahşaptan yapılmıştır.

İlk okul Şavşat yöresinde Balıklı Köyünde 1800'lü yıllarda Ermeniler tarafından 3 derslik halinde açılmıştır. Daha sonra 3 katlı kâgir yapımı tiyatro ve yemek salonlu merkezi bir ilkokul yapılmıştır. Okulda laboratuvar mevcuttu.

Ekonomi

Şavşat, Artvin’in diğer ilçelerinde olduğu gibi engebeli araziye sahip bir ilçedir. İlçede, tarımsal arazilerin sınırlı olması, sanayi tesislerinin bulunmaması, başlıca diğer sektörlerin de gelişmemiş olmasının sonucu olarak istihdam olanakları yetersiz kalmaktadır. Gelişime uygun potansiyeli bulunan turizm sektörünün ilçe ve il ekonomisine katkısının artırılması amaçlı çalışmalar sürdürülmektedir.

İlçe ekonomisi büyük ölçüde tarımsal üretime dayalıdır. Tarımsal üretim, ağırlıklı olarak, geleneksel aile tipi işletme yapısı şeklinde görülür. İlçe ekonomisinde önemli yeri bulunan hayvancılık, giderek azalan bir trend izlemektedir. 61 köyü bulunan ilçede, 16.037 adet büyükbaş ve 12.535 adet de küçükbaş hayvan bulunmaktadır.

Hayvancılık açısından son derece elverişli imkânlara sahip ilçede, hayvancılığın teşvik edilmesi amaçlı çalışmalar sürdürülmekte olup, bu kapsamda yönlendirme ve kamusal destekler sağlanmaktadır.

Şavşat büyük ve küçükbaş hayvancılık yanında arıcılık açısından da son derece uygun koşullara sahiptir.Arıcılık alanında da üreticilere, kamusal imkânlar dahilinde teşvik ve yönlendirme desteği sağlanmaktadır.

Başlangıcında, Çoruh havzasında uygulanan seracılık-örtü altı yetiştiriciliğinin iklim koşullarının uygunluğu ve çiftçilerden gelen talepler üzerine il genelinde yaygınlaşması ile Şavşat’ta da seracılık faaliyetlerine başlanılmıştır. 1997 yılında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı parasal desteği ile başlatılan seracılık faaliyetleri yaygınlaşmaktadır. Bu kapsamda amaçlanan yeni istihdam alanlarının yaratılması, tarımsal üretimde çeşitlilik ve verimin sağlanması hedefine ulaşılmıştır.

1.317 kilometrekare yüzölçümü bulunan ilçenin tarım arazisi varlığı 175.696 dekar, sulu arazisi 54.840 dekar, kuru tarım alanı 120.856 dekar, mera alanı 364.166 dekar, orman alanı 552.565 dekar ve kültür dışı arazi de 224.573 dekardır. İlçenin tarım arazileri genellikle çayır olarak değerlendirilmektedir.

İlçede yetiştirilen başlıca ürünler fındık, mısır, patates, armut, elma, ayva, erik, kiraz,vişne,dut,ahududu, kızılcık ve cevizdir. Ancak bu ürünler az miktarda geleneksel yöntemlerle yetiştirilmektedir.

İlçede Tarım kesimi ile Esnaf kesimine kredi sağlayan Ziraat Bankası bulunmaktadır.

Kültür ve Sanat

İlçe genelindeki ahşap malzemeden yapılan geleneksel Şavşat Evi, Türk Patent ve Marka Kurumundan Şavşat Evi Marka Tescil Belgesi’ni almaya hak kazanmıştır. Şavşat evleri; 200 yıllık tarihi ile yerel malzeme, geleneksel yapım sistemi ve özgün detaylarla inşa edilmiş malzeme ve yapım sistemi açısından yörenin en iyi korunmuş örneklerinden biridir. Geniş bir bahçe içinde kendine ait samanlık­la birlikte yer alan yapı, ahır katı, yaşama hacimlerinin bulunduğu giriş katı ve ambar katından oluşmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca Şavşat İlçesinde Geleneksel Şavşat Evi olarak tescillenmiş çok sayıda bina mevcuttur. Şavşat Evlerini incelemek üzere çok sayıda yerli ve yabancı ziyaretçiye ev sahipliği yapılmaktadır.[48]

Spor

Şavşat ilçesinde Şavşat Gençlikspor Kulübü bulunmaktadır. Şavşat ilçesinde futbol sahası bulunmamaktadır. Maçlarını Ardanuçspor'un sahasında oynamaktadır.[49] Şavşat Gençlikspor, Artvin 1. Amatör liginde oynamaktadır. 2022-2023 sezonunda ligi 8. sırada tamamlamıştır.[50]

Ulaşım

Şavşat'a Rize-Artvin Havalimanından 180 km,[51] Kars Havalimanı 142 km, Batum Havalimanı 166 km uzaklıktaki uçakla gelebilir, buradan da toplu taşıma araçlarıyla Şavşat'a ulaşabilirsiniz. Ayrıca Artvin'e her gün düzenlenen otobüs seferleriyle ulaşıp oradan saat başı yapılan Artvin-Şavşat minibüs seferleriyle Şavşat'a ulaşabilirsiniz.

Şavşat, Artvin'e 71 km, Ankara'ya 1070 km, Antalya'ya 1539 km, Bursa'ya 1386 km, İstanbul'a 1388 km, İzmir'e 1636 km, Samsun'a 651 km, Trabzon'a ise 305 km uzaklıktadır.

Galeri

  • Şavşat ilçesinde köy yaşamı
    Şavşat ilçesinde köy yaşamı
  • Şavşat'tan bir görünüm
    Şavşat'tan bir görünüm
  • Köknar ormanları
    Köknar ormanları
  • Karagöl, Şavşat (Sahara Milli Parkı)
    Karagöl, Şavşat (Sahara Milli Parkı)
  • Tarihi Şavşat evleri
    Tarihi Şavşat evleri
  • Efkar Tepesi
    Efkar Tepesi

Kaynakça

  • Akdes, Nimet Kurat (2002). Türk Kavimleri ve Devletleri. Murat Kitap ve Yayınevi. s. 83-84. ISBN 9757734004. 
  • Kırzıoğlu, M. Fahrettin (1992). Yukarı - Kür ve Çoruk Boyları'nda Kıpçaklar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 9751604591. 
  1. ^ "İl ve ilçe yüz ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 12 Mayıs 2016. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016. 
  2. ^ "Şavşat İlçesi Belediyeleri Coğrafi Bilgileri". 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014. 
  3. ^ Kartlis Tskhovreba (İngilizce), Tiflis, 2014, s. 256, ISBN 9789941445521.
  4. ^ Özhan Öztürk, Karadeniz - Ansiklopedik Sözlük, İstanbul, 2005, 2. cilt, s. 1057, ISBN 9756121009
  5. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, s.245, İstanbul, 2013 ISBN 9786055708856
  6. ^ "Giorgi Merçule, Grigol Hantsteli'nin Yaşamı (Gürcüce), 32.Bölüm" (PDF). 3 Ekim 2019. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2019. 
  7. ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16-17. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
  8. ^ ""(ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ." (Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 83". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  9. ^ "Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020". 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  10. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı": 1421-1479". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2024. 
  11. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  12. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
  13. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 159, 162". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  14. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 80.
  15. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169-170.
  16. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 88-89.
  17. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 311, ISBN 9789941478178.
  18. ^ "Türkiye Kültür Portalı - Satlel Kalesi - Artvin". 3 Ekim 2019. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2019. 
  19. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 163, ISBN 9789941478178.
  20. ^ "1886 yılında Rus yönetimi tarafından Şavşat-İmerhev Bölgesinde yapılan nüfus sayımı". 18 Ocak 2015. 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022. 
  21. ^ "Şavşat 1922 Yılı Nüfus Sayımı". 3 Aralık 2024. 2 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2024. 
  22. ^ "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). (Belge:Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi Kutu:96 Gömlek:10 Belge:10). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs 2008. 3 Aralık 2024. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  23. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  24. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  25. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  26. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  27. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  28. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  29. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  30. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  38. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  39. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  40. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  41. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  42. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  43. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  44. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  45. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Şavşat Nüfusu - Artvin". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Artvin Şavşat Nüfusu". nufusune.com. 
  46. ^ "NÜFUSU 2000'İN ALTINDA KALDIĞI İÇİN KAPATILAN BELEDİYELER". 21 Temmuz 2023. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023. 
  47. ^ "Meydancık Belediyesi Köy Oldu". 21 Temmuz 2023. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023. 
  48. ^ "Geleneksel Şavşat Evi Artık Tescilli". Şavşat Belediyesi. 21 Temmuz 2023. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023. 
  49. ^ İSTANBULLU, UĞUR (21 Temmuz 2023). "ŞAVŞAT GENÇLİK SPOR KULÜBÜ, İLÇEDE FUTBOL SAHASI OLMADIĞI İÇİN MAÇLARINI 75 KİLOMETRE UZAKLIKTAKİ ARDANUÇ'TA OYNAYACAK". anka haber ajansı. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023. 
  50. ^ "Artvin 1.Amatör Ligi - 2022/23 Puan Durumu". 21 Temmuz 2023. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023. 
  51. ^ "Şavşat Nerededir Nasıl Gidilir?". 21 Temmuz 2023. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Şavşat ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.