Bukolike

Bukolike (lat. Bucolica) ili Ekloge (Eclogae), odnosno Pastirske pesme, naziv je za zbirku deset pesama rimskog pesnika Vergilija koje su međusobno povezane samo time što sve pripadaju bukolskoj poeziji. Napisane su po uzoru na Teokritove Idile 1–11, dakle one Teokritove idile koje pripadaju pastoralnom pesništvu. Vergilije ih je sastavio na podstrek Azinija Poliona, koji je u to doba bio pokrovitelj Vergilijevog književnog stvaralaštva. Sam Vergilije ove je svoje pesme, pa i celu zbirku, nazivao Bukolikama (Bucolica, tj. carmina), ali se u rukopisima koji su došli do nas češće koristi naziv Ekloge, koji potiče od grčke reči ἐκλογή = izabrana pesma.

Bucolica (1481)

Prema antičkim izvorima, Vergilije je Pastirske pesme počeo pisati kada mu je bilo 28 godina, dakle 42. godine stare ere, i na njima je radio ukupno tri godine. Za najranije pesme uglavnom se smatraju druga i treća pesma, za koje se pretpostavlja da su napisane 42. ili 41. god. st. e. Međutim, čini se da nisu sve pesme u zbirci napisane u periodu između 42. i 39. god. st. e.: pesma 10 je sastavljena kasnije, dok pesma 8 možda nije posvećena Aziniju Polionu, nego Oktavijanu Avgustu, te bi se u tom slučaju mogla odnositi na Avgustove vojne pohode iz 35. godine stare ere. Premda ne postoji opšteprihvaćena hronologija, sigurno je da su Pastirske pesme pisane u periodu između 43. i 37. godine, te da su i pre objavljivanja cirkulisale među Vergilijevim prijateljima. Odmah su zadobile popularnost među rimskom publikom, pa su se recitovale i u pozorištu, kojom prilikom bi njihovom pesniku bile upućene ovacije publike. Današnji raspored pesama u zbirci nije sačinjen hronološki, nego na osnovu umetničkih zahteva simetrije i kontrasta. Pesme označene neparnim brojevima napisane su u dijaloškom obliku, dok su "parne" pesme narativi u monološkom obliku.

U pesmi 2 pastir Koridon se žali na to da njegova ljubav prema lepom mladiću Aleksu nije uzvraćena. Tematika strasne ali nezuvraćene pastirove ljubavi, uz mnoge detalje u pesmi, preuzeta je iz Teokritovih Idila 3 i 11. Pesma 3 takođe je pisana po uzoru na Teokrita, posebno pri odabiru književnog oblika i likova. Tu je data prepirka između dva pastira suparnika, Damoeta i Menalke, koja se na kraju završava nadmetanjem u pevanju. I u sadržini se vidi Teokritov uticaj: opis dva para vrčeva koji se nude kao nagrada u nadmetanju podseća na opis vrča u Idili 1. Pesma 5, u kojoj su takođe prisutni tragovi Teokritovog uticaja, opisuje dva pastira koji pesmom proslavljaju smrt i deifikaciju Dafnisa. Pastir Menakle otkriva se kao autor pesama 3 i 4, čime se otvara put ka tome da se i Dafnis sagleda kao alegorijski književni lik, iza kojega se krije neka osoba značajna u Vergilijevo doba. S obzirom na to da je nakon atentata na Julija Cezara 44. godine stare ere bilo naređeno da se Cezaru moraju ukazivati božanske počasti, neki ispitivači – kako antički tako i moderni – smatrali su da se iza Dafnisa krije sam Cezar. Ekloga 7, za koju nije sigurno utvrđeno vreme nastanka, opisuje nadmetanje u pevanju između Koridona i Tirzisa, dva arkadska pastira, što predstavlja prvo spominjanje Arkadije u vezi s bukolskom poezijom. Smeštajući ovo nadmetanje na obale reke Mincija (Mincius) u njegovom rodnom kraju, Vergilije pokazuje da njegovo pastoralno pesništvo nije vezano ni za jednu određenu geografski oblast. Ovu eklogu odlikuju elegancija i lepota pesama koje pevaju pastiri. Ekloge 1 i 9 bave se pastirima čija su imanja konfsikovana da bi bila dodeljena veteranima nakon bitke kod Filipa 42. godine, kada je možda i sam Vergilije izgubio svoje imanje. Sasvim je moguće da su obe ove pesme obojene pesnikovim vlastitim iskustvima, ali se ipak ne mogu smatrati autobiografskim: Vergilija tu pre svega zanimaju opšte patnje koje donosi rat. U pesmi 1 uspostavlja se snažan kontrast između bogatstva i ugodnog života pastira Titira, koji je, kada mu je zapretilo preterivanje sa svog imanja, bio otišao u Rim gde mu je "jedan mladić" dozvolio da to svoje imanje zadrži, i prisilnog izgnanstva pastira Melibeja koji nije napuštao svoju kuću. Pesma 9 opisuje sličnu situaciju: dva zemljaka zapodevaju razgovor o putu u grad; Meris je upravo isteran sa svog imanja, a Licida se priseća kako je pesnik Menalka pokušao da svojom poezijom spase svoju oblast ali u tome nije uspeo.

Pesma 4, koja nema paralela u bilo kojoj grčkoj pesmi, opeva se pesnikova radost zbog rođenja jednog deteta koje će označiti početak novog zlatnog veka. O ovoj se eklogi raspravljalo više nego o bilo kojoj kratkoj latinskoj pesmi, a tokom celog srednjeg veka duboko se verovalo da ona predstavlja mesijansko otkrovenje rođenja Isusa Hrista i da je nastala pod uticajem božanskog proviđenja. Jedino je Hijeronim iskazivao nevericu da bi ova pesma mogla objavljivati Hristovo rođenje. Različiti ispitivači su naveli drugu decu na koje bi se pesma mogla odnositi: sin Azinija Poliona, očekivano dete Marka Antonija i Oktavije, dete Oktavijana i Skribonije, pa čak i sam Oktavijan Avgust. Pesma se može datirati u 40. godinu stare ere, blizu vremena kada je potpisan sporazum u Brundiziju. Moguće je da to dete za Vergilija predstavlja jednostavno simbol onih snaga za koje je verovao da će doneti početak jednog novog doba. Pesma 8 posvećena je nekoj neimenovanoj osobi, za koju se obično pretpostavlja da je Azinije Polion, a za vojne pohode koji se u njoj spominju pretpostavlja se da se odnose na pohode u 39. godini. Međutim, Servije kaže da je ova ekloga posvećena Oktavijanu, u kojem bi slučaju vojni pohodi mogli biti oni preduzeti 35. godine stare ere. Ova je pesma uglavnom sastavljena po uzoru na Teokritove Idile 1 i 2 i sastoji se u pevačkom nadmetanju između Damona i Alfesibeja: prvi pastir u pesmi se žali na neverstvo svoje ljubavnice, dok drugi priča o magiji i čarolijama kojima devojka nastoji ponovo zadobiti ljubav svoga dragoga. Pesma 6 nam nije sasvim jasna jer ne znamo gotovo ništa o njenom književnom kontekstu. Izgleda da ona nema mnogo veze sa pastoralnim pesništvom i gotovo uopšte ne nalikuje na Teokrita. U njoj Silen u Lukrecijevom stilu opisuje stvaranje sveta, što predstavlja uvod u pričanje nekih mitova koji su očito ispričani kao aluzije. To pričanje prekida opis o tome kako je Vergilijev prijatelj, pesnik Kornelije Gal prihvatio pesništvo kao svoj poziv, a taj opis ispričan je tonom i stilom koji nalikuje na ton i stil Kalimahovih Uzroka. Pesma 10, koja je možda napisana poslednja (37. god. st. e.), opisuje kako Kornelije Gal umire od beznadežne ljubavi za svojom odsutnom draganom Likoridom. U odnosu na ostale Pastirske pesme Vergilijeve, u ovoj se eklogi nalazi najizrazitija suprotnost između arkadskog i stvarnog sveta, i ova će pesma imati velikog uticaja na stil i sadržinu kasnije pastoralne poezije.

Premda se u Pastirskim pesmama ugledao na grčkog pesnika Teokrita, Vergilije je otvorio nove puteve bukolskoj poeziji. Njegove Pastirske pesme postale su uzorom i inspiracijom za pastoralni roman i dramu u kasnijim vremenima, posebno s obzirom na to da su Teokritove Idile slabo čitane sve do renesanse. Za razliku od Teokrita (s izuzetkom Idile 7), Vergilije je u arkadski svet svojih ekloga unosio i elemente savremene svakodnevice te koristio mit, alegoriju i simboliku da bi aludirao na nedavne događaje. Ta inovacija bila je odlučujuća za kasniji razvoj pastoralne poezije, jer je pružila presedan za unošenje razvijene alegorije u ovaj književni žanr. Vergilije je takođe bio i prvi koji je bukolsko pesništvo upotrebio kao sredstvo za moralnu kritiku savremenog društva. Od Petrarke i Boccaccia pa nadalje pastorala je postala priznati oblik za izražavanje kritike i pohvale na račun političkih i crkvenih dešavanja.

Vanjske veze