PROFILPELAJAR.COM

Torfowiec Warnstorfa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	torfowce
Rząd	torfowce
Rodzina	torfowcowate
Rodzaj	torfowiec
Gatunek	torfowiec Warnstorfa
	Nazwa systematyczna
	Sphagnum warnstorfii Russow; Sitzungsber. Naturf.-Ges. Univ. Dorpat 8: 315 1888.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Torfowiec Warnstorfa (Sphagnum warnstorfii Russow^[4]) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae) nazwany na cześć Carla Warnstorfa. Występuje w Europie, Chinach, Japonii, Indiach, Rosji, Grenlandii i Ameryce Północnej^[5]. W 2023 wyznaczono lektotyp tego gatunku, którym jest okaz zebrany w okolicach miejscowości Tähtvere (niem. Techelfer) w Estonii^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje pospolicie w północnej Europie. W strefie arktycznej rośnie na archipelagu Spitsbergen oraz na północnych krańcach kontynentalnych Norwegii i Rosji. W strefie borealnej spotykany jest często, miejscami rozproszony, od Islandii przez Norwegię, Szwecję i Finlandię po północną część Rosji aż do Uralu. Na Półwyspie Skandynawskim rośnie powyżej granicy drzew. W strefie klimatu umiarkowanego jest również szeroko rozpowszechniony, choć rozproszony. Występuje na Wyspach Brytyjskich na zachodzie, przez kontynentalną, zachodnią i środkową Europę, południowy Półwysep Fennoskandzki, kraje bałtyckie, Białoruś, Ukrainę po środkową Rosję aż do Uralu na wschodzie. Podawany jest również z Karpat, w tym z Tatr, a także z Alp, gdzie osiąga wysokość około 2200 m n.p.m. W strefie okołośródziemnomorskiej jest rzadki; znany z kontynentalnej Hiszpanii (Pireneje w Katalonii), zachodnich Alp, Apeninów, Gór Dynarskich oraz Rumunii i Bułgarii. Nie został odnotowany w strefie śródziemnomorskiej^[7].

W Polsce spotykany na terenie całego kraju^[8], dość często na północy, na południu rzadziej^[9]. Znane najwyżej położone stanowisko leży w Beskidach Zachodnich (1475 m n.p.m.)^[8].

Morfologia i anatomia

Pokrój: Torfowiec raczej mały^[7] (określany także jako raczej nieduży^[8]), osiągający do kilkunastu centymetrów wysokości^[9], smukły i wiotki, tworzący delikatne, luźne darnie koloru białawożółtego, jasnozielonego, zielonego, ciemnozielonego, zielonoczerwonego, czerwonozielonego, różowego, ciemnopurpurowego, fioletowoczerwonego, purpurowoczerwonego lub w miejscach otwartych i mocno naświetlonych w całości czerwonego^[7]^[8]^[9]. Często jednak darnie S. warnstorfii są mozaiką tych barw^[9].
Główki: Nieduże^[8], określane też jako drobne^[9], spłaszczone, gwiaździste^[7], 5-dzielne^[7].
Pęczki: W miarę luźno rozmieszczone, przez co dobrze eksponowane, z 3–4(5^[9]) gałązkami; dwie (lub trzy^[9]) z nich to gałązki odstające osiągające do 18 mm długości^[7]^[8], w pobliżu główki krótkie i zagięte, w pozostałej części długie i zwężające się ku końcowi^[7]. Jedna lub dwie gałązki zwisające, różnej długości, najczęściej przekraczającej 12 mm^[8]. Zdarza się, że w pęczku rozwijają się trzy gałązki odstające i jedna zwisająca^[8].
Łodyżki: Sztywne^[9], cienkie, do 0,7 mm średnicy^[8], czerwone do zielonych, ale zawsze z czerwonymi przebarwieniami, z dobrze rozwiniętą, 2–4-warstwową korą^[7]^[9], która wyraźnie się odznacza od cylindra wewnętrznego^[9]. Zewnętrzne błony komórek kory nie mają porów^[9]. Cylinder wewnętrzny jest żółtawy, przez czerwony, fioletowy do fioletowoczerwonego^[8], rzadko bezbarwny^[9]. Łodyżki gałązek mają dobrze rozwinięte, pojedyncze komórki retortowe z dość wyraźną szyjką^[7].
Listki łodyżkowe: Do 1,4 mm długości^[8], trójkątno-językowate do językowatych, odstające lub przylegające do łodyżki, z dobrze widocznym obrzeżeniem znacznie rozszerzającym się u nasady, z wierzchołkiem szeroko zaokrąglonym, zaokrąglonym lub uciętym, niekiedy ząbkowanym bądź nieco poszarpanym lub wystrzępionym^[7]^[8]^[9]. Komórki wodne są dwudzielne, bez listewek^[7]^[8], bądź niekiedy nieznacznie listewkowane w części dystalnej listka^[8], w górnej części listka rombowe^[9]. Pogrupowane są w dwie do czterech pomiędzy komórkami chlorofilowymi^[9].
Listki gałązkowe: Do 1,6 mm długości^[8], jajowate do jajawato-lancetowatych, zawinięte na szczycie w warunkach suchych, tworzące w ten sposób szydłowaty wierzchołek o 3–5 ząbkach^[7]^[9], wzniesione i ułożone w wyraźnych pięciu rzędach. Komórki wodne mają dwa rodzaje wielkości; w dystalnej części listka są mniejsze i na stronie grzbietowej mają bardzo małe, acz dobrze widoczne, okrągłe pory, najczęściej wzdłuż komisur; w części bazalnej listka komórki są większe i po stronie grzbietowej mają duże, eliptyczne pory. Po stronie brzusznej pory są tylko w częściach nasadowych i krawędziowych listka, duże i okrągłe^[7]. W przekroju poprzecznym komórki wodne są silnie nadęte po stronie grzbietowej i płaskie po stronie brzusznej^[8]. Chlorocysty w przekroju poprzecznym są trójkątne do trapezowych, z cienkimi ścianami i kanciastymi jamami komórkowymi; są szeroko eksponowane na stronie brzusznej listka i wąsko otwarte na stronie grzbietowej^[7].
Gatunki podobne: Istnieje możliwość pomyłki z torfowcem brunatnym i torfowcem czerwonawym^[8]. Od S. rubellum różni się jednak wielkością porów po stronie grzbietowej listka. U torfowca Warnstorfa mają średnicę co najwyżej 5 μm, u torfowca czerwonawego są wyraźnie większe – 10–20 μm. S. rubellum preferuje siedliska silnie zakwaszone, a S. warnstorfii rośnie najczęściej na siedliskach żyznych, o wyższym pH^[10].

Przekrój łodyżki
Listek łodyżkowy
Listek gałązkowy

Ekologia i biologia

Występuje na żyznych torfowiskach niskich^[8], przeważnie niezalesionych torfowiskach przejściowych^[9]^[8] i rzadko w wilgotnych dolinkach torfowisk wysokich^[9].

Ochrona

Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin^[11]^[12]^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-05-24] (ang.).
↑ Sphagnum warnstorfii Russow. The World Flora Online. [dostęp 2024-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-05)]. (ang.).
↑ [Edmund][E.] Russow [Edmund][E.], Über die gegenwärtiger Stand seiner seit dem Frühling 1886 wieder aufgenommen Studien and der anheimischen Torfmoosen, „Sitzungsberichte der Naturforscher-Gesellschaft bei der Universität Dorpat”, 8, 1889, s. 305–325 .
↑ Sphagnum warnstorfii. [w:] Moss Flora of China [on-line]. [dostęp 2015-05-24]. (ang.).
↑ NeleN. Ingerpuu NeleN., KaiK. Vellak KaiK., Edmund Russow and the typification of Sphagnum warnstorfii Russow ( Sphagnum section Acutifolia , Sphagnaceae), „Journal of Bryology”, 45 (1), 2023, s. 57–64, DOI: 10.1080/03736687.2022.2160162, ISSN 0373-6687 [dostęp 2024-01-30] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Laine i in. 2018 ↓, s. 249–253.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Stebel 2017 ↓, s. 138–140.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Lubliner-Mianowska 1957 ↓, s. 85-86.
↑ Stebel 2017 ↓, s. 90–92.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.