PROFILPELAJAR.COM

Stanisław Kętrzyński
Data i miejsce urodzenia	10 września 1876 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	26 maja 1950 ; Warszawa
	Poseł RP w ZSRR
Okres	od 20 grudnia 1924; do 10 grudnia 1926
Poprzednik	Kazimierz Wyszyński (chargé d'affaires)
Następca	Stanisław Patek (poseł)
	Poseł RP w Holandii
Okres	od 25 maja 1927; do 7 maja 1931
Poprzednik	Stanisław Koźmiński
Następca	Wacław Babiński
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Kętrzyński
Data i miejsce urodzenia	10 września 1876 ; Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	26 maja 1950 ; Warszawa, Polska
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	historyk, uczony
Miejsce zamieszkania	Polska
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	Profesor
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski; Uniwersytet Warszawski
Rodzice	Wojciech Kętrzyński; Wincentyna de Rautenberg-Klińska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Kętrzyński (ur. 10 września 1876 we Lwowie, zm. 26 maja 1950 w Warszawie) – polski historyk, dyplomata, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, wolnomularz.

Życiorys

Był synem Wojciecha (wybitnego historyka, dyrektora Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie) i Wincentyny de Rautenberg-Klińskiej. W 1895 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum im. Franciszka Józefa (w jego klasie byli m.in. Wincenty Czernecki, Adam Ferdynand Czyżewicz, Władysław Podlacha)^[1]. Studiował historię na Uniwersytecie Lwowskim (1895–1899), m.in. u Ludwika Finkla. Uzupełniał studia w Akademii Paleograficznej w Rzymie (1899–1901), na uniwersytecie w Monachium i w École nationale des chartes w Paryżu (1901–1902). W 1900 obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Kazimierz Odnowiciel, 1034–1058, przygotowanej pod kierunkiem Stanisława Smolki. Pracował jako archiwariusz w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie, od 1904 był dyrektorem Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie. W latach 1906–1910 wykładał historię Polski na Wydziale Humanistycznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie^[2]. Lata 1910–1913 spędził na badaniach archiwalnych w Rzymie. W 1913 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim po przedstawieniu pracy O elementach chronologicznych dokumentów Kazimierza Wielkiego (promotor Stanisław Krzyżanowski). W latach 1917–1918 wykładał historię dyplomatyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, 1918–1922 był związany z Uniwersytetem Warszawskim – jako docent i od 1920 profesor nadzwyczajny w Katedrze Historii Polski Wieków Średnich i Nauk Pomocniczych Historii^[3]. Kierował także Archiwum Akt Dawnych w Warszawie (1919–1920)^[3] oraz Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie (1919–1920)^[4].

W latach 1922–1923 pełnił funkcję dyrektora Departamentu Politycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych; był zwolennikiem liberałów i rządów centrowych, zrezygnował z funkcji w resorcie po objęciu teki przez Romana Dmowskiego. Był następnie posłem RP w Moskwie (1925–1927) i Hadze (1927–1931). W 1932 powrócił do pracy w Katedrze Historii Polski Wieków Średnich i Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Warszawskiego, w 1934 objął jej kierownictwo oraz został profesorem zwyczajnym^[3]. W latach 1935–1939 prezes Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej z siedzibą w Wilnie^[5].

W czasie II wojny światowej uczestniczył w tajnym nauczaniu uniwersyteckim w Warszawie (pracował zarazem jako kustosz w Bibliotece Ordynacji Krasińskich); jego księgozbiór naukowy został skonfiskowany przez Niemców, a wiele materiałów spłonęło podczas powstania warszawskiego. Sam Kętrzyński został aresztowany przez gestapo w listopadzie 1943, był więziony na Pawiaku, potem w krakowskim klasztorze św. Michała i w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Po wojnie pracował krótko na Uniwersytecie Jagiellońskim (1945–1946) i Uniwersytecie Warszawskim (ponownie kierownik Katedry Historii Polski Wieków Średnich i Nauk Pomocniczych Historii 1946–1947). W 1947 przeszedł na emeryturę, zmarł w 1950 po chorobie serca^[3].

Był wolnomularzem^[6].

Od 1908 był członkiem rzeczywistym, od 1930 członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; w latach 1913–1924 i 1945–1950 przewodniczył Komisji Historycznej TNW. W 1929 został powołany na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności, w 1938 – na członka czynnego tej akademii. Należał również do Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, Polskiego Towarzystwa Historycznego; organizował zebrania naukowe Polskiego Towarzystwa Historycznego (z Ludwikiem Kolankowskim) w czasie wojny. W 1946 został laureatem nagrody naukowej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz holenderskim Orderem Niepodległości^[3]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 188-3-32)^[7].

Materiały archiwalne Stanisława Kętrzyńskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-33^[8].

Zainteresowania naukowe

W pracy naukowej Stanisław Kętrzyński zajmował się dyplomatyką, sfragistyką, historią średniowieczną Polski, bibliotekoznawstwem. Badał m.in. genealogię Piastów oraz genezę urzędu kanclerza w Polsce. Zajmował się życiem i działalnością Mieszka I. Na przykładzie analizy pieczęci Przemysława II, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego podkreślał rolę sfragistyki w badaniach historycznych. Analizował kronikę Wincentego Kadłubka. Wiele uwagi poświęcił problematyce rozbicia dzielnicowego oraz powstaniu stolicy Polski w Krakowie. Współpracował z pismami „Przegląd Historyczny”, „Przegląd Demokratyczny” oraz wydawnictwem „The Cambridge History of Poland”.

Uczniowie

Wśród jego uczniów byli m.in. Stanisław Arnold, Aleksander Gieysztor, Jadwiga Karwasińska, Adam Wolff^[3].

Wybrane publikacje

Ogłosił wiele prac naukowych, m.in.:

Gall-Anonim i jego kronika (1898)
O rzekomej wyprawie Władysława Hermana na Szczecin (1899)
O paliuszu biskupów polskich XI wieku (1902)
O zaginionym żywocie św. Wojciecha (1902)
Ze studiów nad Gerwazym z Tilbury (1903)
O Astryku Anastazym (1906)
Uwagi i przyczynki nad kancelaryą koronną Kazimierza Jagiellończyka (1912)
O datach tzw. niejednolitych w dokumentach polskich (1927)
Do genezy kanclerstwa koronnego (1929)
Uwagi o pieczęciach Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego (1929)
Na marginesie „Genealogii Piastów” O. Balzera (1931)
Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich (1934)
Ze studiów genealogicznych (1934)
O zaginionej metropolii czasów Bolesława Chrobrego (1947)
Polska X-XI wieku (1961, redaktor Aleksander Gieysztor)

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1926)^[9]^[3]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[10]^[3]
Wielka Wstęga Orderu Oranje-Nassau (Holandia, 1932)^[11]

Przypisy

↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1895. Lwów: 1895, s. 62–63.
↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 129 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Biogramy uczonych polskich, część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K–O, (red.) A. Śródka i P. Szczawiński, Wrocław 1984, s. 49–53.
↑ Zarys dziejów kształtowania się zasobu, Archiwum Główne Akta Dawnych, agad.archiwa.gov.pl.
↑ Stanisław Kętrzyński, [w:] Przegląd Historyczny [online], Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego [dostęp 2023-12-07] .
↑ L. Hass, Ambicje rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984, s. 231.
↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW KĘTRZYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-08] .
↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-01-03].
↑ M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 726 „za wybitne zasługi na polu dyplomatycznem”.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 143, 1932

Bibliografia

Biogramy uczonych polskich, część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O (red.) A. Śródka, P. Szczawiński, Wrocław 1984.
Hass L., Ambicje, rachuby, rzeczywistość : wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984.
Rybarski A., Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej polskiej, „Archeion”, T. I (1927), s. 1–14.
Zarys dziejów kształtowania się zasobu, Archiwum Główne Akta Dawnych, agad.archiwa.gov.pl.