Spermophilus vorontsovi – gatunek gryzonia z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae), opisany w 2024. Występuje endemicznie na Syberii; nie został jeszcze poddany ocenie zagrożenia przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów.
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 2024 roku zespół rosyjskich zoologów (Oleg Jermakow, Jewgienij Simonow i Natalia Łopatina), umieszczając go w rodzaju Spermophilus i nadając mu epitet gatunkowy vorontsovi[1]. Miejsce typowe to obszar w pobliżu wsi Koniewo (54°50′24″N 84°43′48″E/54,840000 84,730000, na wysokości 190 m n.p.m.), rejon toguczyński, obwód nowosybirski, Rosja[2]. Holotyp to czaszka i skóra dorosłego samca (sygnatura ISEA-18828) ze zbiorów muzeum zoologicznego Instytutu Systematyki i Ekologii Zwierząt, przy Oddziale Syberyjskim Rosyjskiej Akademii Nauk w Nowosybirsku; okaz typowy zebrała 21 czerwca 1965 roku N. Kisielewa[2]. Przy opisaniu nowego gatunku wykorzystano również trzy paratypy (skóry i czaszki dorosłych samców) z tego samego miejsca typowego co holotyp[3].
Nowy takson został wyodrębniony z populacji wcześniej przypisywanych do S. erythrogenys[4][1]. S. vorontsovi należy do kladu z Azji Środkowej (oznaczonego jako podrodzaj Colobotis), w którego skład wchodzą S. brevicauda, S. erythrogenys, S. fulvus, S. major, S. pallidicauda, S. relictus i S. selevini[5].
Etymologia
- Spermophilus: gr. σπερμα sperma, σπερματος spermatos ‘nasienie, ziarno’; φιλος philos ‘wielbiciel, miłośnik’, od φιλεω phileō ‘kochać’[6].
- vorontsovi: Nikołaj Woroncow (1934–2000), rosyjski zoolog i biolog ewolucyjny[3].
Rozmieszczenie geograficzne
S. vorontsovi występuje w czterech obwodach Rosji (Kraj Ałtajski, kemerowski, nowosybirski i tomski)[7]; zasięg rozciąga się od Wyżyny Sałairskiej w południowo-wschodniej części zachodniej Syberii i jest położony pomiędzy wschodnim brzegiem rzeki Ob na zachodzie i zachodnimi zboczami pasma górskiego Ałatau Kuźniecki na wschodzie[8].
Morfologia
Długość ciała 225–280 mm, długość ogona 45–53 mm, długość tylnej stopy 35–41 mm; brak szczegółowych danych dotyczących masy ciała[3]. Kolor sierści na grzbiecie jest brązowawoochrowy z jaśniejszymi plamami. Wierzch głowy jest podobnego koloru jak grzbiet, ale nieco ciemniejszy. Brzuch jest żółtawy. Grzbiet nosa jest ciemnordzawy, podobnie jak plamy podoczodołowe i nadoczodołowe. Ogon ma słabo zaznaczoną bladą krawędź[2]. Czaszka ma silnie rozwinięty wyrostek jarzmowy oraz stosunkowo długą diastemę przekraczającą długość rzędu zębów szczęki[2]. Wymiary czaszki: długość kondylo-bazalna 44,1–50,4 mm i szerokość jarzmowa 30,2–36 mm[2].
Ekologia i biologia
Głównym siedliskiem tego gatunku są obszary leśno-stepowe[3]. W związku z rozwojem rolnictwa na obszarze jego zasięgu i zniszczeniem siedlisk, w których występował (step łąkowy), gatunek ten zaczął pojawiać się na polanach w pobliżu wsi, pastwisk, poboczy dróg i obrzeży pól[3]. Obserwowano go na obrzeżach lasów, a nawet w małych, nielicznych zagajnikach brzozowych[3].
Status zagrożenia i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) nie nadała jeszcze S. vorontsovi statusu zagrożenia w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych (stan w lipcu 2024)[3]. Gatunek ten ma jeden z najmniejszych zasięgów wśród przedstawicieli Spermophilus i wykazuje się długoterminową tendencją spadkową populacji od końca XX wieku[3]. Populacje występujące w obwodzie kemerowskim i Kraju Ałtajskim na wschód od rzeki Ob prawdopodobnie są na skraju wyginięcia lub już wyginęły, ale przyczyny tego są nadal niejasne[3]. Być może możliwymi przyczynami spadku populacji to epizootia i zmniejszenie presji pastwiskowej, skutkujące wysokimi trawami, a w konsekwencji wysoką śmiertelnością młodych osobników spowodowaną przez drapieżniki w warunkach ograniczonej widoczności[3]. Niemniej jednak wydaje się, że gatunek ten odradza się pod względem liczebności i znanych jest wiele nowych obserwacji z różnych regionów jego zasięgu[3].
Przypisy
- ↑ a b c Ermakov, Simonov i Lopatina 2024 ↓, s. 10.
- ↑ a b c d e Ermakov, Simonov i Lopatina 2024 ↓, s. 11.
- ↑ a b c d e f g h i j k Ermakov, Simonov i Lopatina 2024 ↓, s. 12.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Spermophilus vorontsovi Ermakov, Simonov, & Lopatina in Simonov, Lopatina, Titov, A. D. Ivanova, Brandler, Surin, Matrosova, Dvilis, Oreshkova, Kapustina, Golenishchev, & Ermakov, 2024. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-25]. (ang.).
- ↑ Ermakov, Simonov i Lopatina 2024 ↓, s. 1.
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 639, 1904. (ang.).
- ↑ Ermakov, Simonov i Lopatina 2024 ↓, s. 13.
- ↑ Ermakov, Simonov i Lopatina 2024 ↓, s. 12–13.
Bibliografia
- E. Simonov, N.V. Lopatina, S.V. Titov, A.D. Ivanova, O.V. Brandler, V.L. Surin, V.A. Matrosova, A.E. Dvilis, N.V. Oreshkova, S.Y. Kapustina, F.N. Golenishchev & O.A. Ermakov. Traditional multilocus phylogeny fails to fully resolve Palearctic ground squirrels (Spermophilus) relationships but reveals a new species endemic to West Siberia. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 195, s. 108057, 2024. DOI: 10.1016/j.ympev.2024.108057. (ang.).
