PROFILPELAJAR.COM

Spółgłoska zwarto-szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięczna
Numer IPA	103, 134
	tʂ
Jednostka znakowa	tʂ
Unikod	U+0074 U+0282
UTF-8 (hex)	74 ca 82
	ʈʂ
Jednostka znakowa	ʈʂ
Unikod	U+0288 U+0282
UTF-8 (hex)	ca 88 ca 82
	t͡ʂ
Jednostka znakowa	t͡ʂ
Unikod	U+0074 U+0361 U+0282
UTF-8 (hex)	74 cd a1 ca 82
	Inne systemy
X-SAMPA	ts`
Kirshenbaum	ts`
	Przykład
	informacje • pomoc
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolami [tʂ] lub [ʈʂ].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji tej spółgłoski:

modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa
czubek języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska z retrofleksją
dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną, a następnie do przejścia bezpośrednio, bez plozji, do spółgłoski [ʂ].
wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna

Warianty

wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [t͡ʂ ʲ]
wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa o spółgłosce welaryzowanej: [t͡ʂ ˠ]
napięcie mięśni gardła – mowa o spółgłosce faryngalizowanej [t͡ʂ ˁ]
zaokrąglenie warg, mowa wtedy o spółgłosce labializowanej [t͡ʂ ʷ]

Przykłady

Język		Słowo	IPA	Znaczenie	Notatki
Adygejski		чъыгы	[t͡ʂ ə ɣ ə]	'drzewo'
Asturyjski	Niektóre dialekty^[1]	ḷḷobu	[ʈ͡ʂ o β u ]	'wilk'
Białoruski		пачатак / pačatak	[p a ʈ͡ʂ a t a k ]	'początek'
Chiński^[2]	Mandaryński	中文 / zhōngwén	[ʈ̺͡ʂ̺ʊ ŋ ˥ u̯ə n ˧˥]	'język chiński'	Spółgłoska apikalna. Kontrastuje z formą aspirowaną.
Chanty	Dialekty wschodnie	ҷӓңҷ	[ʈ͡ʂ a ɳ ʈ͡ʂ]	'kolano'	Szczelinowa w dialektach północnych.
Chanty	Dialekty południowe	ҷӓңҷ	[ʈ͡ʂ a ɳ ʈ͡ʂ]	'kolano'	Szczelinowa w dialektach północnych.
Mapudungun		trafoy	[ʈ͡ʂ a .ˈ f o j ]	'to zostało zniszczone'
Polski^[3]		czas	[ˈ ʈ͡ʂ a s̪]	'czas'
Keczua	Cajamarca–Cañaris	chupa	[ʈ͡ʂ u p ə ]	'ogon'
Rosyjski		лучше / luchshe	[ˈ l u t͡ʂ ʂ j e ]	'lepiej'
Serbskochorwacki		чеп / čep	[ʈ͡ʂ e̞p ]	'korek'
Śląski		szczopek	[ʂ ʈ͡ʂ o p ɛ k ]	'szczupak'
Słowacki^[4]		čakať	[ˈ ʈ͡ʂ a k a t ]	'czekać'
Wietnamski		trà	[ʈ͡ʂ a ː ˨˩]	'herbata'	U niektórych osób używających Wietnamskiego.
Yi		ꍈ / zha	[ʈ͡ʂ a ˧]	'trochę'	Kontrastuje z formą aspirowaną

Przypisy

↑ Academia de la Llingua Asturiana [online], Academia de la Llingua Asturiana [dostęp 2023-03-10] .
↑ PeterP. Ladefoged PeterP., ZongjiZ. Wu ZongjiZ., Places of articulation: an investigation of Pekingese fricatives and affricates, „Journal of Phonetics”, 12 (3), 1984, s. 267–278, DOI: 10.1016/S0095-4470(19)30883-6, ISSN 0095-4470 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
↑ WiktorW. Jassem WiktorW., Polish, „Journal of the International Phonetic Association”, 33 (1), 2003, s. 103–107, DOI: 10.1017/S0025100303001191, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
↑ AdrianaA. Hanulíková AdrianaA., SilkeS. Hamann SilkeS., Slovak, „Journal of the International Phonetic Association”, 40 (3), 2010, s. 373–378, DOI: 10.1017/S0025100310000162, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).

[1] Academia de la Llingua Asturiana [online], Academia de la Llingua Asturiana [dostęp 2023-03-10] .

[2] PeterP. Ladefoged PeterP., ZongjiZ. Wu ZongjiZ., Places of articulation: an investigation of Pekingese fricatives and affricates, „Journal of Phonetics”, 12 (3), 1984, s. 267–278, DOI: 10.1016/S0095-4470(19)30883-6, ISSN 0095-4470 [dostęp 2023-03-10] (ang.).

[3] WiktorW. Jassem WiktorW., Polish, „Journal of the International Phonetic Association”, 33 (1), 2003, s. 103–107, DOI: 10.1017/S0025100303001191, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).

[4] AdrianaA. Hanulíková AdrianaA., SilkeS. Hamann SilkeS., Slovak, „Journal of the International Phonetic Association”, 40 (3), 2010, s. 373–378, DOI: 10.1017/S0025100310000162, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]