Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Akcent wyrazowy

Akcent wyrazowy (od łac. accentus „zaśpiew”) – wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab[1] w obrębie wyrazu[2] lub syntagmy[1].

W międzynarodowym alfabecie fonetycznym akcent główny oznacza się symbolem [ˈ], a słabszy akcent poboczny symbolem [ˌ] (np. usłyszymy [ˌuswɨˈʂɨmɨ]). W MAF symbole te umieszczane są przed sylabami, do których się odnoszą (w niektórych innych notacjach występują po tych sylabach) – uzasadnione jest to tym, że wiedza o sposobie akcentowania danej zgłoski potrzebna jest przed jej wymówieniem (przeczytaniem).

Rodzaje

Rodzaje akcentu ze względu na użyte środki fonetyczne:

  • akcent dynamiczny (ekspiracyjny, ekspiratoryjny, ekspiratoryczny) – akcentowana sylaba wymawiana jest z większą siłą, intensywnością
  • akcent toniczny (melodyczny, prozodyczny) – akcentowana sylaba wymawiana jest specjalnym (np. wyższym) tonem (na przykład w języku szwedzkim, serbsko-chorwackim czy słoweńskim[3])
  • akcent iloczasowy (rytmiczny)  – akcentowana sylaba jest wymawiana dłużej.

Kategorie te nie są rozłączne, sylaba akcentowana może być bowiem wyróżniana za pomocą więcej niż jednego środka fonetycznego.

Akcent wyrazowy może być[4]:

  • stały pod względem fonetycznym – pada wówczas na jedną określoną sylabę we wszystkich wyrazach i formach wyrazu:
  • albo swobodny – w różnych wyrazach i ich formach pada na sylaby o różnej pozycji w obrębie wyrazu (np. w języku rosyjskim);
  • stały pod względem morfologicznym – pada we wszystkich formach fleksyjnych danego wyrazu na jedną i tę samą sylabę tego samego morfemu;
  • albo ruchomy – w różnych formach danego wyrazu może padać na różne sylaby.

Obok akcentu wyrazowego wyróżnia się również tzw. akcent logiczny (zdaniowy)[3] – wymawianie z naciskiem w zdaniu tych wyrazów, które są uważane przez mówiącego za bardziej istotne dla przekazywanej treści. Te ważniejsze części są wysuwane na początek wypowiedzenia lub na jego koniec.

Przykłady w językach

Język polski
 Osobny artykuł: Akcent w języku polskim.

Akcent wyrazowy w języku polskim jest[6]:

  • stały pod względem fonetycznym;
  • ruchomy pod względem morfologicznym: nowy, nowego;
  • w zasadzie paroksytoniczny;
  • proparoksytoniczny w:
    • niektórych rzeczownikach zakończonych na -yka -ika[7]: muzyka, technika;
    • liczebnikach zakończonych na -set: osiemset, dziewięćset;
    • czasownikach 1. i 2. os. liczby mnogiej czasu przeszłego: zrobiliśmy, przeżyliśmy (w dialekcie warszawskim występuje odejście od tej zasady i stosowany jest akcent paroksytoniczny: zrobiliśmy, przeżyliśmy);
    • czasownikach w liczbie pojedynczej i 3. osoby liczby mnogiej w trybie przypuszczającym: byliby, odkroiłbym;
  • akcent na 4. sylabę od końca:
    • w czasownikach 1. i 2. osoby liczby mnogiej czasu przeszłego w trybie przypuszczającym: zamieścilibyście, odprowadzilibyśmy;
  • proparoksytoniczny lub paroksytoniczny w różnych wyrazach, zwykle pochodzenia obcego, niezakończonych na -yka ani -ika: prezydent lub prezydent, opera lub opera, biblioteka lub biblioteka, uniwersytet (w tym wyrazie akcent proparoksytoniczny występuje tylko w mianowniku liczby pojedynczej, a pozostałych przypadkach paroksytoniczny: uniwersytetu, -tetach, itd.), okolica lub okolica, w ogóle lub w ole.

Akcent poboczny pada z reguły na pierwszą sylabę w wyrazach dłuższych niż trzysylabowe.

Inne języki

W niektórych językach akcent wyrazowy jest cechą fonologiczną relewantną, na przykład hiszp. te gusto (lubisz mnie) i te gustó (polubiłeś(aś) go/ją). W języku czeskim akcent jest inicjalny i pada na pierwszą sylabę zestroju akcentowego (dó Prahy).

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Słownik terminologiczny informacji naukowej, Maria Dembowska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1979, s. 23.
  2. Peter Roach: A Little Encyclopedia of Phonetics. [w:] University of Reading [on-line]. s. 73. [dostęp 2019-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-18)]. (ang.).
  3. a b Mistrík 1993 ↓, s. 354.
  4. Nagórko 2007 ↓, s. 58–60.
  5. WALS – Fixed Stress Locations
  6. Bąk 1977 ↓, s. 115–117.
  7. ika. [w:] Poradnia językowa [on-line]. PWN. [dostęp 2015-05-21].

Bibliografia

Read more information:

كينينيسا بيكيلي معلومات شخصية الميلاد 13 يونيو 1982 (العمر 41 سنة) مواطنة إثيوبيا  الطول 165 سنتيمتر[1]  الوزن 56 كيلوغرام[1]  الحياة العملية المهنة عداء مسافات طويلة،  ومنافس ألعاب قوى  الرياضة ألعاب القوى  الجوائز ميدالية بيسليت  [لغات أخرى]‏ (2012)  ت…

UK refrigerated cargo liner Empire Star at sea, 23 August 1941 History United Kingdom NameEmpire Star OwnerFrederick Leyland & Co, Ltd OperatorBlue Star Line Port of registry Belfast BuilderHarland and Wolff, Belfast Yard number957 Launched26 September 1935 CompletedDecember 1935 Identification UK official number 163219 Call sign MKMN FateTorpedoed and sunk, 23 October 1942 General characteristics Tonnage 12,656 GRT tonnage under deck 11,397 9,187 NRT Length524.2 ft (159.8…

Bow-on view of USS Miami (SSN-755) in Shippingport (ARDM-4) during a routine hull inspection at Naval Submarine Base New London, in Groton, Connecticut. History United States NameShippingport (ARDM-4) NamesakeShippingport, Pennsylvania BuilderBethlehem Steel, Shipyard, Sparrows Point, Maryland Laid down5 April 1977 Launched2 September 1977 In service4 January 1979 Refitcompleted September 2012 Statusactive, Naval Submarine Support Facility, New London, Connecticut General characteristi…

جيم بنتلي (بالإنجليزية: Jim Bentley)‏  معلومات شخصية الميلاد 11 يونيو 1976 (العمر 47 سنة)[1]ليفربول  مركز اللعب مدافع الجنسية المملكة المتحدة  مسيرة الشباب سنوات فريق 0000–1997 مانشستر سيتي المسيرة الاحترافية1 سنوات فريق م. (هـ.) 1997–2002 تلفورد يونايتد 2002–2011 موركامب 298 (29) مجموع 298…

HIST1H2BG Наявні структури PDBПошук ортологів: PDBe RCSB Список кодів PDB 5KGF Ідентифікатори Символи H2BC8, H2B.1A, H2B/a, H2BFA, dJ221C16.8, histone cluster 1, H2bg, histone cluster 1 H2B family member g, HIST1H2BG, H2B clustered histone 8, H2BC10, H2BC7, H2BC6, H2BC4 Зовнішні ІД OMIM: 602798 MGI: 2448383 HomoloGene: 136770 GeneCards: H2BC8 Онтологія гена Молекулярна функція • DNA binding•…

Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: München distrik – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR München rural district of Bavaria (en) Option municipality (en) Dinamakan berdasarkanMünchen Tempat Negara berdaulatJermanNegara b…

Wappen des Earl of Sutherland Dunrobin Castle, Sitz der Earls of Sutherland Earl of Sutherland ist ein erblicher britischer Adelstitel in der Peerage of Scotland. Inhaltsverzeichnis 1 Verleihung 2 Earls of Sutherland (um 1235) 3 Literatur 4 Weblinks Verleihung Er wurde um 1235 für William de Moravia, genannt William Sutherland, geschaffen. Der Titel ist in Ermangelung männlicher Nachkommen auch in weiblicher Linie vererbbar. Seit dem späten 16. Jahrhundert führt der älteste Sohn des Earls a…

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (مارس 2019) انتخابات الرئاسة البوركينابية 2010 2010 البلد بوركينا فاسو التاريخ 21 نوفمبر 2010  انتخابات الرئاسة البوركينابية 2005  [لغات أخرى]‏  انتخابات الرئاسة البو

2. Bundesliga 2005/06 Meister VfL Bochum Aufsteiger VfL BochumAlemannia AachenEnergie Cottbus Absteiger Dynamo Dresden1. FC SaarbrückenLR AhlenSportfreunde Siegen Mannschaften 18 Spiele 306 Tore 794 (ø 2,59 pro Spiel) Zuschauer 4.024.776 (ø 13.153 pro Spiel) Torschützenkönig Christian Eigler (SpVgg Greuther Fürth) ← 2. Bundesliga 2004/05 2. Bundesliga 2006/07 → ↑ Bundesliga 2005/06 Regionalliga 2005/06 ↓ In der 2. Bundesliga 2005/06 erreichte…

Os Chefes de Governo da Commonwealth (CHOG) é o nome coletivo para os líderes governamentais das nações integrantes da Commonwealth. Eles são convidados a participar das Reuniões de Chefes de Governo da Commonwealth a cada dois anos, com a maioria dos países sendo representados por seus chefes de governo ou chefes de Estado. Chefes atuais Membro da Commonwealth Chefe de governo Titular atual Desde Retrato África do Sul Presidente Cyril Ramaphosa 02018-02-14 14 de fevereiro de 2018 Antíg…

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada November 2022. MotoGP UnlimitedGenreSerial dokumenterPembuatDorna SportsThe Mediapro StudioBahasa asliInggris, Spanyol, Italia, dan PrancisJmlh. musim1Jmlh. episode8[1]ProduksiDurasi50 menit[1]Rumah produksiThe Mediapro StudioRilisJaringan asliAmazon Pr…

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (سبتمبر 2018) إيمير لوتيناك معلومات شخصية الميلاد 25 سبتمبر 1987 (العمر 36 سنة)نوفي بازار  الطول 1.82 م (5 قدم 11 1⁄2 بوصة) مركز اللعب مدافع الجنسية صربيا  معلومات

The Age of Capital: 1848–1875 PengarangEric HobsbawmPerancang sampulRobert Howlett, foto Brunel ketika peluncuran rantai SS Great Eastern, 1857NegaraBritania Raya, Amerika SerikatBahasaInggrisSubjekSejarahPenerbitWeidenfeld & Nicolson (UK)Vintage Books (U.S.)Tanggal terbit1975Halaman384ISBNISBN 978-0-297-76992-7Didahului olehThe Age of Revolution: Europe 1789–1848 Diikuti olehThe Age of Empire: 1875–1914  The Age of Capital: 1848–1875 adalah buku karya s…

ريانة برناوي   معلومات شخصية الميلاد سبتمبر 1988 (35 سنة)[1]  جدة[2]  مواطنة السعودية  الحياة العملية المدرسة الأم جامعة أوتاغو (التخصص:علوم طبية حيوية) (الشهادة:بكالوريوس)[3]جامعة الفيصل (التخصص:علوم طبية حيوية) (الشهادة:ماجستير)[4][3]  المهنة عالم ال…

Genre of poetry In addition to epinikia, a victorious athlete might be honored with a statue, as with this charioteer found at Delphi, probably a champion driver at the Pythian Games The epinikion or epinicion (pl.: epinikia or epinicia, Greek ἐπινίκιον, from epi-, on, + nikê, victory) is a genre of occasional poetry also known in English as a victory ode. In ancient Greece, the epinikion most often took the form of a choral lyric, commissioned for and performed at the celebration of …

Australian supermarket chain This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: FoodWorks – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2023) (Learn how and when to remove this template message) FoodWorksFoodWorks store in Taroom, QueenslandTypeSupermarket chainIndustryRetailFoundedNovember 2004HeadquartersS…

Cet article est une ébauche concernant un film danois et l’Islande. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les conventions filmographiques. Perdus dans l'Arctique Ejnar Mikkelsen, en 1907 Données clés Titre original Against the Ice Réalisation Peter Flinth Scénario Nikolaj Coster-WaldauJoe Derrick Musique Volker Bertelmann Acteurs principaux Nikolaj Coster-WaldauJoe Cole Sociétés de production RVK StudiosIll Kippers Pays de production Islande Da…

The Sheriff's BabyPoster teatrikal untuk The Sheriff's BabySutradara D. W. Griffith ProduserDitulis oleh Edward Bell PemeranAlfred PagetSinematograferG. W. BitzerDistributorGeneral Film CompanyTanggal rilis 29 Maret 1913 (1913-03-29) Durasi17 menitNegara Amerika Serikat BahasaFilm bisu dengan antar judul Inggris The Sheriff's Baby adalah sebuah film koboi bisu Amerika Serikat tahun 1913 garapan D. W. Griffith.[1] Pemeran Alfred Paget Henry B. Walthall Harry Carey Lionel Barrymore Jo…

This article is an orphan, as no other articles link to it. Please introduce links to this page from related articles; try the Find link tool for suggestions. (December 2021) Qari AbdullahDied(2017-03-02)March 2, 2017NationalityPashtunOccupationPoliticianKnown forTaliban leader Qari Abdullah (died March 2, 2017) was a long term senior Taliban leader, and spokesman.[1] He played a key role in the negotiation that lead to the 2014 release of Bowe Bergdahl, a US soldier who had been he…

Indian Telugu drama TV series This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Nuvvu Nenu Prema – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2023) (Learn how and when to remove this template message) Nuvvu Nenu PremaGenreDrama RomanceWritten bySandeep GhantaStory byPraja PrabhakarDirected bySanjeev Red…

Kembali kehalaman sebelumnya

Lokasi Pengunjung: 18.234.202.202