Sard (także: Sarder) – gemmologiczna nazwa brunatnej, półprzezroczystej odmiany chalcedonu. Nazwa pochodzi od Sardiku – starożytnej miejscowości w Azji Mniejszej słynącej z obróbki tych kamieni i wyrobu wspaniałej biżuterii.
Odmiana chalcedonu - słabo przezroczysta; brązowoczerwona lub brązowa (zabarwienie wywołane jest wrostkami związków żelaza, przeważnie limonitu). Warstewki są bardzo delikatne. Nie ma wyraźnego rozgraniczenia z karneolem, z którym razem występuje i ma podobne zastosowanie.
Wiele oferowanych na rynku sardów jest barwionych. Sard nasycony roztworem cukru i ogrzany uzyskuje piękną brunatną barwę.
Polska (okolice Kłodzka i Wałbrzycha, Szklary, Grzędy Górne i Świerki).
Zastosowanie
Stanowi atrakcyjny kamień ozdobny; służy do wyrobu drobnych przedmiotów ozdobnych (puzderka, popielniczki, noże do cięcia papieru, oprawy sztućców), taniej biżuterii; często oprawiany w srebro. Jest poszukiwany przez kolekcjonerów.
Walter Szumann: Kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Alma-Press, 2004. ISBN 83-7020-324-8. Brak numerów stron w książce
Nikodem Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: "Alfa", 1986. ISBN 83-7001-030-X. Brak numerów stron w książce
Rupert Hochleitner: Minerały i kryształy. Warszawa: Muza S.A., 1994. ISBN 83-7079-281-2. Brak numerów stron w książce
Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck–Fornefeld: Minerały. Warszawa: Bertelsmann Media, 1996. ISBN 83-7129-194-9. Brak numerów stron w książce
Minerały i kamienie szlachetne. Kraków: Horyzont, 2002, seria: Podręczny Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7311-317-7. Brak numerów stron w książce
Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982. Brak numerów stron w książce
Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1. Brak numerów stron w książce
Cally Hall: Klejnoty : kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Wiedza i Życie, 1996. ISBN 83-86805-02-1. Brak numerów stron w książce
Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2. Brak numerów stron w książce
Jaroslav Bauer: Skały i minerały : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Multico, 1997. ISBN 83-7073-050-7. Brak numerów stron w książce