PROFILPELAJAR.COM

SM UC-19
	; SM UC-56, okręt bliźniaczy UC-19
Klasa	okręt podwodny
Typ	UC II
Projekt	41
	Historia
Stocznia	Blohm & Voss, Hamburg
Wodowanie	15 marca 1916
	Kaiserliche Marine
Wejście do służby	22 sierpnia 1916
Zatopiony	6 grudnia 1916
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność; • na powierzchni; • w zanurzeniu	; 417 ton; 493 t
Długość	49,35 m
Szerokość	5,22 m
Zanurzenie	3,68 m
Zanurzenie testowe	50 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Materiał kadłuba	stal
	Napęd
	2 silniki wysokoprężne o mocy 500 KM; 2 silniki elektryczne o mocy 460 KM, 2 śruby
Prędkość; • na powierzchni; • w zanurzeniu	; 11,5 węzła; 7 w.
Zasięg	powierzchnia: 9250 Mm przy 7 w.; zanurzenie: 55 Mm przy 4 w.
	Uzbrojenie
	18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm L/30
Wyrzutnie torpedowe	3 × 500 mm (7 torped)
Załoga	26

SM UC-19 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, czwarta w kolejności jednostka typu UC II. Zwodowany 15 marca 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 22 sierpnia 1916 roku. W czasie służby operacyjnej we Flotylli Flandria okręt odbył 3 patrole bojowe, podczas których zatopił cztery statki o łącznej pojemności 3784 BRT. SM UC-19 zatonął 6 grudnia 1916 roku, zatopiony bombami głębinowymi przez brytyjski niszczyciel HMS „Ariel”.

Projekt i dane taktyczno–techniczne

Sukcesy pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także niedostatki tej konstrukcji skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętów podwodnych. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II^[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)^[1]^[2].

SM^[a] UC-19 był średniej wielkości przybrzeżnym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej. Długość całkowita wynosiła 49,35 metra, szerokość 5,22 m i zanurzenie 3,68 m (wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 m długości i 3,65 m szerokości)^[3]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra^[3]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 417 ton^[b], a w zanurzeniu 493 tony^[3]^[4]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki, zlokalizowane przed kioskiem, w kiosku i w części rufowej, prowadzący do maszynowni^[5]. Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 m i wysokość 1,8 m, obudowany był opływową osłoną^[5]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki Diesla MAN S6V23/34 o łącznej mocy 500 koni mechanicznych (KM), zaś pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym BBC o łącznej mocy 460 KM^[6]^[4]^[7]. Dwa wały napędowe poruszające dwoma śrubami wykonanymi z brązu manganowego (o średnicy 1,9 m i skoku 0,9 m)^[5] zapewniały prędkość 11,5 węzła na powierzchni i 7 węzłów w zanurzeniu^[1]^[2]^[4]. Zasięg wynosił 9250 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym^[c] oraz 54 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą^[1]^[2]. Zbiorniki paliwa mieściły 63 tony oleju napędowego^[2], a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi^[7]^[10].

Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych^[5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów^[3]^[11], zaś czas zanurzenia 40 s^[8]. Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)^[2]^[12]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu, co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów^[13]^[12]. Uzbrojenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped) oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi^[2]^[3]^[14]. Okręt wyposażony był w dwa peryskopy Zeissa: wachtowy i bojowy oraz radiostację z podnoszonym masztem o wysokości 10 metrów^[15]^[d]. Wyposażenie uzupełniała kotwica grzybkowa o masie 272 kg^[16]. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy^[4]^[8]^[e].

Budowa

SM UC-19 zamówiony został 29 sierpnia 1915 roku jako czwarta jednostka z I serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat U-Bootów^[18]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty^[7]^[17]. Został zbudowany w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu jako jeden z 24 okrętów tego typu zamówionych w tej wytwórni^[6]^[19]^[7]. Stocznia oszacowała czas budowy okrętu na 8 miesięcy^[7]. UC-19 otrzymał numer stoczniowy 269 (Werk 269)^[17]. Okręt został wodowany 15 marca 1916 roku^[20]^[21], zaś do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej przyjęto go 22 sierpnia 1916 roku^[21]^[22]. Koszt budowy okrętu wyniósł 1 mln 729 tys. marek^[23].

Przebieg służby

22 sierpnia 1916 roku pierwszym i jedynym dowódcą UC-19 mianowany został por. mar. Alfred Nitzsche^[24], a okręt włączono do Flotylli Flandria w dniu 9 listopada^[17]. Pierwszy sukces załoga okrętu odniosła 24 listopada, kiedy to w okolicy Great Yarmouth na minę wszedł nowy brytyjski uzbrojony trawler HMT^[f] „Dhoon” (275 ts), który zatonął tracąc 12 członków załogi^[25]. Na kolejny patrol okręt wypłynął 27 listopada w kierunku atlantyckich wybrzeży Bretanii^[26]. 1 grudnia nieopodal Ouessant (na pozycji 48°37′N 5°01′W/48,616667 -5,016667) zatrzymano i po zdjęciu załogi zatopiono francuski szkuner „Rene Montrieux” (234 BRT)^[27].

9 stycznia 1917 roku na minę postawioną przez UC-19 jeszcze w listopadzie wszedł zbudowany w 1912 roku szwedzki parowiec „Fernebo” (1440 BRT), płynący z ładunkiem drewna z Gävle do Londynu, który zatonął 3 Mm na północny wschód od Cromer^[28]. Dwa dni później nieopodal Great Yarmouth jego los podzielił norweski parowiec „Ole Bull” (1835 BRT), przewożący węgiel na trasie Hartlepool – Rouen (obyło się bez strat w załodze)^[29].

Wiadomości o dwóch ostatnich sukcesach nie dotarły nigdy do załogi UC-19, gdyż 6 grudnia 1916 roku na pozycji 49°41′N 6°31′W/49,683333 -6,516667 (na południowy zachód od Scilly) okręt został zatopiony bombami głębinowymi przez brytyjski niszczyciel HMS „Ariel” (wszyscy członkowie załogi zginęli)^[1]^[17]^[g].

Podsumowanie działalności bojowej

SM UC-19 wykonał łącznie 3 patrole wojenne, podczas których za pomocą min oraz działa pokładowego zatopił 4 jednostki o łącznym tonażu 3784 BRT^[32]. Pełne zestawienie strat przedstawia poniższa tabela^[32]:

Data	Nazwa	Państwo	Tonaż	Zatopienie
24 listopada 1916	HMT „Dhoon”	Wielka Brytania	275
1 grudnia 1916	„Rene Montrieux”	Francja	234
9 stycznia 1917	„Fernebo”	Szwecja	1440
11 stycznia 1917	„Ole Bull”	Norwegia	1835
RAZEM			3784	4

Uwagi

↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
↑ Wyporność jednostek niemieckich podano w tonach metrycznych, okrętów brytyjskich w długich tonach (ts), dla statków handlowych podano pojemność w tonach rejestrowych brutto.
↑ Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: R.H. Gibson i M. Prendergast podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów^[8], zaś R. Hutchinson – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów^[9].
↑ Knott 2015 ↓ podaje, że okręt wyposażony był w trzy peryskopy.
↑ W momencie zatopienia na pokładzie UC-19 przebywało 25 ludzi^[17].
↑ HMT – His Majesty’s Trawler – Trawler Jego Mości.
↑ Wersję tę potwierdzają jeszcze: J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat^[30]; A. Perepeczko^[26] i Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921^[2]. R.H. Gibson i M. Prendergast podają natomiast, że UC-19 został zatopiony 4 grudnia 1916 roku w Cieśninie Kaletańskiej przez brytyjski niszczyciel HMS „Llewellyn”^[31]. Podobnie podaje R. Hutchinson^[21].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 106.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: 1985, s. 182.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: 2000, s. 246.
↑ ^a ^b ^c ^d Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: 2004, s. 56.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: 1989, s. 53.
↑ ^a ^b ^c R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: 2014, s. 313.
↑ Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: 2001, s. 52.
↑ Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: 2000, s. 247.
↑ Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: 2006, s. 56.
↑ ^a ^b Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, s. 92, 95, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743.
↑ Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: 2006, s. 57.
↑ John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 127.
↑ Holicki 2020 ↓, s. 96.
↑ Knott 2015 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Guðmundur Helgason: UC 19. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: 1989, s. 50.
↑ Gordon Williamson: U-boats of the Kaiser’s Navy. Botley, Oxford: 2002, s. 13.
↑ Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 105.
↑ ^a ^b ^c Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: 2001, s. 53.
↑ Gröner 1985 ↓, s. 59.
↑ Gröner 1985 ↓, s. 58.
↑ Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Alfred Nitzsche. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ Guðmundur Helgason: Dhoon. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: 2000, s. 269.
↑ Guðmundur Helgason: Rene Montrieux. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ Guðmundur Helgason: Fernebo. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ Guðmundur Helgason: Ole Bull. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 563.
↑ R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: 2014, s. 111.
↑ ^a ^b Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 19. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

Bibliografia

Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
Guðmundur Helgason: UC 19. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 19. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743.
Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.).
Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
Gordon Williamson: U-boats of the Kaiser’s Navy. Botley, Oxford: Osprey Publishing, 2002. ISBN 1-84176-362-4. (ang.).

[3] SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.

[5] Wyporność jednostek niemieckich podano w tonach metrycznych, okrętów brytyjskich w długich tonach (ts), dla statków handlowych podano pojemność w tonach rejestrowych brutto.

[12] Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: R.H. Gibson i M. Prendergast podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów^[8], zaś R. Hutchinson – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów^[9].

[19] Knott 2015 ↓ podaje, że okręt wyposażony był w trzy peryskopy.

[22] W momencie zatopienia na pokładzie UC-19 przebywało 25 ludzi^[17].

[30] HMT – His Majesty’s Trawler – Trawler Jego Mości.

[38] Wersję tę potwierdzają jeszcze: J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat^[30]; A. Perepeczko^[26] i Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921^[2]. R.H. Gibson i M. Prendergast podają natomiast, że UC-19 został zatopiony 4 grudnia 1916 roku w Cieśninie Kaletańskiej przez brytyjski niszczyciel HMS „Llewellyn”^[31]. Podobnie podaje R. Hutchinson^[21].

[fon106-1] Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 106.

[con1921-182-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: 1985, s. 182.

[UCII-4] Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[per246-6] Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: 2000, s. 246.

[UC-6arch-7] Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[enc56-8] Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: 2004, s. 56.

[ross53-9] Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: 1989, s. 53.

[gib313-10] R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: 2014, s. 313.

[hut52-11] Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: 2001, s. 52.

[per247-13] Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: 2000, s. 247.

[sho56-14] Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: 2006, s. 56.

[hol92_95-15] Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, s. 92, 95, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743.

[sho57-16] Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: 2006, s. 57.

[jan127-17] John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 127.

[CITEREFHolicki202096-18] Holicki 2020 ↓, s. 96.

[CITEREFKnott2015-20] Knott 2015 ↓.

[uboat-21] Guðmundur Helgason: UC 19. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[ross50-23] Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: 1989, s. 50.

[will13-24] Gordon Williamson: U-boats of the Kaiser’s Navy. Botley, Oxford: 2002, s. 13.

[fon105-25] Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 105.

[hut53-26] Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: 2001, s. 53.

[CITEREFGröner198559-27] Gröner 1985 ↓, s. 59.

[CITEREFGröner198558-28] Gröner 1985 ↓, s. 58.

[Nitzsche-29] Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Alfred Nitzsche. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[Dhoon-31] Guðmundur Helgason: Dhoon. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[per269-32] Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: 2000, s. 269.

[ReneMontrieux-33] Guðmundur Helgason: Rene Montrieux. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[Fernebo-34] Guðmundur Helgason: Fernebo. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[OleBull-35] Guðmundur Helgason: Ole Bull. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[goz563-36] J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 563.

[gib111-37] R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: 2014, s. 111.

[uboatsucc-39] Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 19. uboat.net. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[c]

[10]

[11]

[8]

[12]

[13]

[14]

[15]

[d]

[16]

[e]

[18]

[17]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[f]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[g]

[32]

[9]

[30]

[31]

PROFILPELAJAR.COM

SM UC-19

Projekt i dane taktyczno–techniczne

Budowa

Przebieg służby

Podsumowanie działalności bojowej

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Read other articles:

Michael López-Alegría

Veintitrés (revista)

توي (اليابان)

LBX1

Soul Box

Montenegrin First League

Pierce the Veil

Omalur taluk

Vasily Solovyov-Sedoi

Queen Ida

Forces armées albanaises

German National Library

Lebanese Shia Muslims

Schweiz bidrag i Eurovision Song Contest

Nikolai Patrushev

Keuskupan Petrolina

Hot Docs Canadian International Documentary Festival

Wilbur Higby

Talk:Struwwelpeter/Archive 1

グレムリン