Rzeźby gwarków w Tarnowskich Górach

Rzeźby gwarków w Tarnowskich Górach – rzeźby plenerowe przedstawiające gwarków, odsłaniane corocznie od 2013 roku, znajdujące się w przestrzeni miasta Tarnowskie Góry[1][2].

Geneza

Rynek w Tarnowskich Górach, na pierwszym planie jedna z figur gwarków

Pojęcie gwarków jest bardzo mocno zakorzenione w tradycji Tarnowskich Gór, a samo miasto bywa nazywane Miastem Gwarków[3]. Funkcjonuje tu spółdzielnia mieszkaniowa „Gwarek”, wydawany jest tygodnik Gwarek oraz działa klub sportowy TS Gwarek[3].

Choć potocznie przyjęło się używanie słowa „gwarkowie” na określenie dawnych górników, którzy od XVI wieku w okolicach obecnego miasta wydobywali rudy srebra i ołowiu[1], to byli to tak naprawdę udziałowcy lub właściciele kopalń; samo słowo pochodzi od niemieckiego Gewerke[4]. Ponieważ wszystkie kopaliny uważano wówczas za własność królewską lub książęcą (regale), gwarkowie na prowadzenie kopalń uzyskać musieli zgodę monarchy, odprowadzając w zamian daninę, zwaną olborą[5]. Odpowiednikiem dzisiejszego słowa „górnik” jako określenia pracownika danej kopalni był „kopacz”[4][2] i to właśnie kopaczy przedstawiają rzeźby[6][7][8].

Innym upamiętnieniem gwarków są organizowane od 1957 roku Gwarki Tarnogórskie – dni miasta, podczas których odbywają się występy artystyczne, warsztaty czy konferencje naukowe, a także historyczny pochód, będący punktem kulminacyjnym imprezy, w którym pojawiają się górnicy, Skarbnik czy chłop Rybka, czyli postaci związane z górnictwem, a także założyciele miasta, jego mieszczanie, burmistrzowie i znamienici goście, których gościło na przestrzeni wieków[9].

Historia

Jako inspirację dla rzeźb gwarków wskazuje się figurki wrocławskich krasnali[10]. Do grudnia 2024 roku w mieście pojawiło się dwanaście rzeźb gwarków[11].

Pierwsza rzeźba została odsłonięta u zbiegu ulic Krakowskiej i Tylnej podczas Gwarków we wrześniu 2013 roku[1]. Figura o wysokości 1,6 m wykonana została według projektu rzeźbiarza Norberta Jastalskiego z Zabrza. Przedstawiona postać wychodzi z chodnika górniczego po zakończonej szychcie i trzyma w ręce niewielką lampkę górniczą. Zasilające ją dwa panele słoneczne umieszczone są w znajdującej się nad głową gwarka belce, która wskazuje również w kierunku tarnogórskiego Rynku[12][13]. Kolejne rzeźby autorstwa Jastalskiego stanęły przed dworcem autobusowym przy ul. Pokoju (we wrześniu 2014 roku)[14] oraz na Rynku, przy zabytkowych podcieniach u wylotu ul. Przesmyk (we wrześniu 2015 roku)[15].

W 2016 roku rzeźbę gwarka autorstwa Alojzego Niedbały, twórcy ludowego z Bobrownik Śląskich, odsłonięto 16 grudnia na rondzie u zbiegu ulic Kaczyniec, Nałkowskiej i Św. Jacka[16]. W kolejnych latach rzeźby autorstwa Niedbały odsłaniano 4 grudnia (w Barbórkę) w Śródmieściu na placu u zbiegu ulic. Opolskiej, Teofila Królika i Józefa Cebuli (2017)[17], w Bobrownikach przy ul. Głównej (2018)[18] i w Reptach Śląskich koło Źródełka Młodości (2019)[19].

Ósmą figurę gwarka, odlaną na podstawie rzeźby tarnogórskiego artysty Jerzego Liska, odsłonięto 4 grudnia 2020 roku przed najstarszym w mieście kościołem św. Marcina w Starych Tarnowicach[7][8]. W 2021 roku rzeźba inspirowana pracą Szymona Malinowskiego stanęła na skwerze przy filii Tarnogórskiego Centrum Kultury w Opatowicach[20][21][22]. W 2022 roku kolejnego gwarka, którego koszt wykonania wyniósł 40 tys. złotych[23], ustawiono na skwerze u zbiegu ulic Stromej i Kopernika w dzielnicy Osada Jana[24]. W 2023 roku jedenasta rzeźba została ustawiona w dzielnicy Pniowiec[25]. Dwunastą rzeźbę odsłonięto w grudniu 2024 roku w dzielnicy Lasowice[11].

Galeria gwarków

Lp. Zdjęcie Lokalizacja Autor Data odsłonięcia Źródło
1
Skrzyżowanie ul. Krakowskiej i Tylnej
50°26′39″N 18°51′32″E/50,444167 18,858917 		Norbert Jastalski 6 września 2013 [13][12]
2
ul. Pokoju, przed dworcem autobusowym
50°26′50″N 18°51′47″E/50,447139 18,863111 		Norbert Jastalski 5 września 2014 [14]
3
Rynek, przy podcieniach, u wylotu ul. Przesmyk
50°26′40″N 18°51′18″E/50,444528 18,854861 		Norbert Jastalski 5 września 2015 [15]
4
Rondo u zbiegu ul. Nałkowskiej, Św. Jacka i Kaczyniec
50°26′34″N 18°51′25″E/50,442889 18,856861 		Alojzy Niedbała 16 grudnia 2016 [16]
5
Plac u zbiegu ul. Opolskiej, Królika i Cebuli
50°26′44″N 18°51′11″E/50,445444 18,853139 		Alojzy Niedbała 4 grudnia 2017 [17]
6
Bobrowniki Śląskie, plac przy ul. Głównej
50°25′25″N 18°51′53″E/50,423583 18,864611 		Alojzy Niedbała 4 grudnia 2018 [18]
7
Repty Śląskie, ul. Waliski, w okolicy Źródełka Młodości
50°25′13″N 18°49′03″E/50,420194 18,817417 		Alojzy Niedbała 4 grudnia 2019 [19]
8
Stare Tarnowice, ul. Niedziałkowskiego, przed kościołem św. Marcina
50°26′24″N 18°49′10″E/50,439944 18,819472 		Jerzy Lisek 4 grudnia 2020 [8]
9
Opatowice, ul. Pastuszki, skwer przy filii Tarnogórskiego Centrum Kultury
50°27′22″N 18°48′56″E/50,456194 18,815500 		inspirowany[21][22] pracą Szymona Malinowskiego 4 grudnia 2021 [20]
10
Osada Jana, skwer przy ul. Kopernika i Stromej
50°26′19″N 18°51′58″E/50,438583 18,866111 		3 grudnia 2022 [26]
11
Pniowiec, skrzyżowanie ul. Jagodowej i Okrężnej
50°29′42″N 18°49′04″E/50,495111 18,817667 		2 grudnia 2023 [25]
12
Lasowice, skrzyżowanie ul. Andersa i Leśnej
50°27′02″N 18°52′54″E/50,450444 18,881750 		Karolina Piechota[11] 4 grudnia 2024 [11]

Przypisy

  1. ↑ a b c Rzeźby Gwarków w Tarnowskich Górach [online], www.polskieszlaki.pl, 1 marca 2017 [dostęp 2023-05-29] (pol.).
  2. ↑ a b Marek Panuś: Witamy w Tarnowskich Górach. Tarnowskie Góry: Drukpol sp.j., 2017, s. 7. ISBN 978-83-939816-2-5.
  3. ↑ a b Miasto Gwarków – tutaj bije źródło industrialnego Śląska [online], Tarnowskie Góry, 25 kwietnia 2019 [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  4. ↑ a b Zabytkowa Kopalnia Srebra – Ciekawostki [online], Zabytkowa Kopalnia Srebra, 27 października 2021 [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  5. ↑ Arkadiusz Poźniak-Podgórski, Gwarkowie, przedsiębiorcy z branży wydobywczej [online], wachtyrz.eu, 5 września 2018 [dostęp 2023-06-15].
  6. ↑ Jarosław Myśliwski, Tarnowskie Góry. Tak 10 lat temu remontowano Krakowską [online], gwarek.com.pl [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  7. ↑ a b Ósmy gwarek wrócił do źródeł [online], Tarnowskie Góry, 4 grudnia 2020 [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  8. ↑ a b c Szymon Bijak, Ósma figura gwarka w Tarnowskich Górach stanęła przy kościele św. Marcina. Jak wygląda? [online], Dziennik Zachodni, 15 grudnia 2020 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  9. ↑ Pochód Gwarkowski [online], Gwarki 2022 – Tarnowskie Góry [dostęp 2023-05-29] (pol.).
  10. ↑ Jarosław Myśliwski, Tarnowskie Góry. Osiem gwarków, w tym jeden wyjątkowo pechowy [online], gwarek.com.pl, 11 kwietnia 2021 [dostęp 2023-06-16] (pol.).
  11. ↑ a b c d Urszula Ważna, Tak Tarnowskie Góry świętują Barbórkę. Miasto powitało kolejnego gwarka [online], tarnowskiegory.info, 4 grudnia 2024 [dostęp 2024-12-11] (pol.).
  12. ↑ a b Krzysztof Szendzielorz, Gwarki 2013: Rzeźba gwarka w Tarnowskich Górach jak krasnal we Wrocławiu [ZDJĘCIA] [online], Dziennik Zachodni, 7 września 2013 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  13. ↑ a b Krzysztof Szendzielorz, Gwarki 2013 Tarnowskie Góry: Pomnik gwarka stoi na Krakowskiej [ZDJĘCIA] [online], Tarnowskie Góry Nasze Miasto, 7 września 2013 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  14. ↑ a b Gwarki 2014 rozpoczęte. Za nami pierwszy dzień trzydniowej imprezy[ZDJĘCIA] [online], Tarnowskie Góry Nasze Miasto, 5 września 2014 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  15. ↑ a b Gwarek. Kolejna figura pojawi się na tarnogórskim Rynku [online], Tarnowskie Góry Nasze Miasto, 4 września 2015 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  16. ↑ a b Tomasz Klyta, Tarnowskie Góry: Jarmark Bożonarodzeniowy na rynku [online], Dziennik Zachodni, 17 grudnia 2016 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  17. ↑ a b Kolejna figura Gwarka stanęła w centrum Tarnowskich Gór [online], Tarnowskie Góry Nasze Miasto, 4 grudnia 2017 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  18. ↑ a b Weronika Herzog, Kolejny Gwarek na Barbórkę [online], tgstacja.pl, 4 grudnia 2018 [dostęp 2023-06-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-26] (pol.).
  19. ↑ a b Siódmy gwarek stanął w Reptach Śląskich [online], Tarnowskie Góry, 4 grudnia 2019 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  20. ↑ a b Dziewiąty gwarek stanął w Opatowicach [online], Tarnowskie Góry, 4 grudnia 2021 [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  21. ↑ a b Tarnowskie Góry. Gwarek o delikatnych rysach stanął w Opatowicach [online], gwarek.com.pl, 5 grudnia 2021 [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  22. ↑ a b Jacek Tarski, Szczupły gwarek bez autora. Komu nie podobała się rzeźba? [online], gwarek.com.pl, 15 listopada 2021 [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  23. ↑ Tarnowskie Góry. Dziesiąty gwarek w mieście [online], gwarek.com.pl [dostęp 2023-06-15] (pol.).
  24. ↑ Barbórka 2022 – 10. figura Gwarka odsłonięta! [online], Tarnowskie Góry, 5 grudnia 2022 [dostęp 2023-05-29] (pol.).
  25. ↑ a b Urszula Gołkowska, Pniowiec ma nową ozdobę. W leśnej dzielnicy zamieszkał jedenasty gwarek [online], Tarnowskiegory.info, 3 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-03] (pol.).
  26. ↑ Szymon Bijak, Tarnowskie Góry z kolejnym gwarkiem. Nowa rzeźba odsłonięta [online], www.eska.pl, 6 grudnia 2022 [dostęp 2023-06-16].
Tarnowskie Góry

Read other articles:

Chris Coons

Potret resmi, 2010 Christopher Andrew Coons (lahir 9 September 1963) adalah seorang pengacara dan politikus Amerika Serikat yang menjabat sebagai Senator Amerika Serikat junior dari Delaware sejak 2010. Ia adalah anggota Partai Demokrat. Pranala luar Wikimedia Commons memiliki media mengenai Chris Coons. Senator Chris Coons official U.S. Senate website Chris Coons for Senate Chris Coons di Curlie (dari DMOZ) Biografi di Biographical Directory of the United States Congress Catatan suara dikelo...

 

Réformes bourboniennes

Royaume d'Espagne(es) Reino de España 1700–1808Drapeau du royaume d'Espagne. Armoiries du Royaume d'Espagne. Devise en latin : Plus ultra (« Plus loin ») Hymne Marcha Real L'Empire espagnol de 1714 à 1800.Informations générales Statut Monarchie absolue. Capitale Madrid Langue(s) Castillan (officiel), catalan, basque, galicien Religion Catholicisme Monnaie Escudo espagnolRéal espagnolMaravédis Histoire et événements 1er novembre 1700 Décès de Charle...

 

List of U.S. communities with Asian-American majority populations

This article is missing information about the history of the subject. Please expand the article to include this information. Further details may exist on the talk page. (June 2011) The following list of ethnic groups is a partial list of United States cities and towns in which a majority (over 50%) of the population is Asian American or Asian, according to the United States Census Bureau. This list does not include cities in which, according to the U.S. Census Bureau, merely a plurality (as ...

Armando Castellazzi

Italian footballer Armando Castellazzi Armando CastellazziPersonal informationFull name Armando CastellazziDate of birth (1904-10-07)7 October 1904Place of birth Milan, Kingdom of ItalyDate of death 4 January 1968(1968-01-04) (aged 63)Place of death Milan, ItalyHeight 1.84 m (6 ft 0 in)Position(s) MidfielderSenior career*Years Team Apps (Gls)1924–1936 Ambrosiana-Inter 261 (16)International career1929–1934 Italy 3 (0)Managerial career1936–1938 Ambrosiana-Inter Medal r...

 

SAG-AFTRA

SAG-AFTRAHistoireFondation 30 mars 2012Origine 1933 (SAG)1952 (AFTRA)30 mars 2012 (SAG-AFTRA)Prédécesseurs Screen Actors Guild (en), American Federation of Television and Radio Artists (en)CadreSigle (en) SAG-AFTRAType Syndicat professionnelSiège États-UnisPays  États-UnisOrganisationMembres +165 000President of SAG-AFTRA Fran DrescherAffiliation 4As (en) (AFL-CIO), FIASite web sagaftra.orgmodifier - modifier le code - modifier Wikidata La Screen Actors Guild‐Americ...

 

Pembagian administratif Liberia

Peta pembagian administratif tingkat pertama Liberia Pembagian administratif Liberia terdiri atas 15 county pada tingkat pertama dan 90 distrik pada tingkat kedua. lbsPembagian administratif AfrikaNegaraberdaulat Afrika Selatan Afrika Tengah Aljazair Angola Benin Botswana Burkina Faso Burundi Chad Eritrea Eswatini Etiopia Gabon Gambia Ghana Guinea Guinea Khatulistiwa Guinea-Bissau Jibuti Kamerun Kenya Komoro Republik Demokratik Kongo Republik Kongo Lesotho Liberia Libya Madagaskar Malawi Mali...

Petroupoli

Municipality in GreecePetroupoli ΠετρούποληMunicipalityPetroupoliLocation within the region Coordinates: 38°2′N 23°41′E / 38.033°N 23.683°E / 38.033; 23.683CountryGreeceAdministrative regionAtticaRegional unitWest AthensGovernment • MayorVaggelis SimosArea • Municipality6.597 km2 (2.547 sq mi)Elevation108−262 m (−752 ft)Population (2021)[1] • Municipality60,146 • ...

 

Brownsville/South Padre Island International Airport

Airport in Brownsville, Texas, United States Brownsville/South Padre Island International Airport(former Brownsville Army Airfield)USGS 2002 orthophotoIATA: BROICAO: KBROFAA LID: BROSummaryAirport typePublicOwnerCity of BrownsvilleServesBrownsville / South Padre Island, TexasLocationBrownsville, TexasElevation AMSL22 ft / 7 mCoordinates25°54′25″N 097°25′33″W / 25.90694°N 97.42583°W / 25.90694; -97.42583Websiteflybrownsville.comMapBROShow map ...

 

Red ATB

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Red ATB – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2022) (Learn how and when to remove this message) Television channel ATBTypeTelevision networkCountryBoliviaBroadcast areaBoliviaHeadquartersLa Paz, BoliviaProgrammingLanguage(s)SpanishPicture forma...

Walace

Walace Walace in nazionale olimpica brasiliana a Rio 2016 Nazionalità  Brasile Altezza 188 cm Peso 75 kg Calcio Ruolo Centrocampista Squadra  Udinese CarrieraGiovanili 2011-2013 Avaí2013-2014 GrêmioSquadre di club1 2014-2017 Grêmio77 (1)[1]2017-2018 Amburgo27 (2)2018-2019 Hannover 9626 (1)2019- Udinese142 (3)Nazionale 2015 Brasile U-205 (0)2016 Brasile olimpica4 (0)2016-2018 Brasile5 (0)Palmarès  Olimpiadi Oro Rio de Janeiro 2016 ...

 

Llynclys

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Llynclys – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2009) (Learn how and when to remove this message) Human settlement in EnglandLlynclysWelsh: LlynclysThe White Lion at LlynclysLlynclysLocation within ShropshireOS grid referenceSJ284239...

 

约翰斯顿环礁

此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充。 (2021年5月6日)若您熟悉来源语言和主题，请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译，也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议，译文需在编辑摘要注明来源，或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 约翰斯顿环礁Kalama Atoll 美國本土外小島嶼 Johnston Atoll 旗幟颂歌：《星條旗》The Star-Spangled Banner約翰斯頓環礁�...

新罕布什尔州

坐标：43°11′38″N 71°34′21″W / 43.1938516°N 71.5723953°W / 43.1938516; -71.5723953 此條目需要补充更多来源。 (2017年5月21日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目，无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者：请搜索一下条目的标题（来源搜索：新罕布什尔州 — 网页、新闻、书籍、学术、图像），以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源...

 

النعمان بن حميضة البارقي

النُّعمان بن حُميضة البارِقي معلومات شخصية الميلاد 105 ق هـ - 520 تقريبًابارق، شبه الجزيرة العربية الوفاة 23 ق هـ - 600مبارق، شبه الجزيرة العربية الأولاد حميضة بن النعمان عائلة حميضة الأكبر الحياة العملية المهنة فارس، حكيم تعديل مصدري - تعديل   النُّعمان بن حُميضة البارِقي (ن�...

 

Tahuri

TahuriTahuri Alat Musik Khas Tradisional Kepulauan MalukuAlat musik lainNama lainTerompet KerangKlasifikasi Alat musik tiup (sebuah kerang yang jika ditiup bunyinya akan terdengar nyaring.)PenciptaG.J. LatumahinaDominggus Paulus HorhorouwDikembangkansekitar tahun 1962 di Ambon, MalukuAlat musik terkait Tahuri adalah terompet yang dikenal oleh masyarakat Maluku yang tinggal di pesisir pantai memiliki peralatan musik yang unik; sebuah kerang yang jika ditiup bunyinya akan terdengar nyaring. Sem...

List of mayors of Amsterdam

Mayor of AmsterdamBurgemeester van AmsterdamIncumbentFemke Halsemasince 2018SeatHerengracht 502AppointerGemeenteraad of AmsterdamTerm length6 yearsInaugural holderGodevaert WormboutsFormation1343Websitehttps://www.amsterdam.nl/en/governance/the-college-of-mayor-and-alderpersons/ Below is a list of mayors of Amsterdam (Dutch: burgemeesters), capital of the Netherlands. The city had four burgomasters, serving four years. Since 1389 the mayors were elected on 1 February.[1] In the ...

 

وثنية جديدة

باغانية جديدةمعلومات عامةصنف فرعي من تعدد الآلهةوثنيةوحدة الوجود اشتق من باغانية تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات مذبح هيثاني ممثلًا عجلة العام عند الوثنيين الجدد في غرب السويد. يمثل الصنم الخشبي الكبير الإله فري. الوثنية الجديدة[1] أو الوثنيّة الحديثة، والمعرو�...

 

George Read

Cet article est une ébauche concernant une personnalité américaine. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Pour les articles homonymes, voir Read. George ReadGeorge ReadFonctionsSénateur des États-Unis3e Congrès des États-UnisDelaware Class 1 senate seat (d)4 mars - 18 septembre 1793Henry Latimer (en)Sénateur des États-Unis2e Congrès des États-UnisDelaware Class 1 senate seat (d)4 mars 1791 -...

Sycon elegans

Sycon elegans Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Upakerajaan: Parazoa Filum: Porifera Kelas: Calcarea Spesies: Sycon elegans Sycon elegans adalah spesies spons yang tergolong dalam kelas Calcarea. Spesies ini juga merupakan bagian dari filum Porifera, subregnum Parazoa, dan regnum Animalia. Nama ilmiah spesies ini pertama kali diterbitkan pada tahun 1845 oleh Bowerbank. Seperti spons pada umumnya, spesies ini memiliki tubuh yang berpori dan permukaan yang keras seperti batu. Selain itu, A...

 

Yoshinori Abe

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Desember 2023. Yoshinori AbeInformasi pribadiNama lengkap Yoshinori AbeTanggal lahir 10 September 1972 (umur 51)Tempat lahir Prefektur Kanagawa, JepangPosisi bermain PenyerangKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)1991-1994 Verdy Kawasaki 1995 Brummell Sendai 1996...