Rosiczka okrągłolistna

Rosiczka okrągłolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

rosiczkowate

Rodzaj

rosiczka

Gatunek

rosiczka okrągłolistna

Nazwa systematyczna
Drosera rotundifolia L.
Sp. pl. 1:281. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg
Mapa zasięgu
Multimedia w Wikimedia Commons

Rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rosiczkowatych. Roślina owadożerna. Występuje w stanie dzikim w całej Europie oraz na obszarach Ameryki Północnej i Azji[4]. W Polsce dość pospolita na torfowiskach.

Morfologia

Pokrój
Pokrój
Roślina wieloletnia, drobna, osiągająca wysokość 5–20 cm[5].
Liście
Odziomkowe zebrane w różyczkę, długoogonkowe, okrągławe, czerwonawe. Z wierzchu i na brzegach posiadają włoski gruczołowe, które wydzielają lepką, wabiącą ciecz, do której przyklejają się owady. Później liście zwijają się i trawią zdobycz[5].
Kwiaty
Jeden lub kilka głąbików kwiatowych, prosto wzniesione, czerwono nabiegłe, dłuższe od liści. Kwiaty niepozorne, białe, na szczycie głąbika zebrane w grono[5].
Owoc
Trójkomorowa torebka.
  • Kwiat
    Kwiat
  • Łodyga
    Łodyga
  • Liść pułapkowy
    Liść pułapkowy

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Siedlisko: torfowiska, bory bagienne, wilgotne wrzosowiska oraz brzegi dystroficznych jezior[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Oxycocco-Sphagnetea[6].

Ponieważ żyje w środowisku ubogim w azot (torfowiska), braki azotu w podłożu uzupełnia owadożernością[5]. Wabi swoje ofiary błyszczącymi kroplami słodkiej cieczy, które są wydzielane na szczytach – czułkach porastających powierzchnie liści. Dzięki zawartości barwników antocyjanowych mają one czerwonawy kolor zwiększający ich atrakcyjność. Jako roślina owadożerna działa aktywnie. Ofiara wchodzi na liść i lepka substancja ją unieruchamia. Powoli pułapka się zamyka. Trwa to około 3 godzin. Wydzielany kwas mrówkowy zaczyna rozpuszczać ciało owada. Uwalniają się dzięki temu cząsteczki białka, które stymulują wydzielanie enzymów proteolitycznych. Miękkie części ciała ofiary zostają strawione, a powstała z nich ciecz – bogata w substancje odżywcze, ulega wchłonięciu przez roślinę. Po strawieniu ofiary liść otwiera się, a pozostałości zwykle są zdmuchiwane przez wiatr. Ponowne otwarcie następuje po 24 godzinach.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Ochronę rosiczek wprowadzono już w 1946 r. Liczebność populacji stopniowo zmniejsza się. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) jest umieszczona w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V)[7]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię NT (bliski zagrożenia)[8].

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza: zawiera glikozydy (droseron, plumbagina), cholinę, związki cyjanogenne. Ma działanie: przeciwbólowe.
  • Dawniej z rosiczki robiono nalewkę, zwaną rosalisami (od ros solis – rosa słoneczna). Nalewki używano w stanach gorączkowych oraz przy dolegliwościach kobiecych. Płukanki z ziela rosiczki miały skutecznie uśmierzać ból zębów. Rosiczkowe napary stosowano jako lek przynoszący ulgę przy bólach oczu, głowy, żołądka, serca.
  • Niegdyś używano jej suszonych kwiatów jako zamiennika tytoniu.
  • Rosiczkę wykorzystywano do odstraszania złych duchów i jako zabezpieczenie przed nieprzychylnymi czarami. W tym celu wianki z rosiczki zakopywano w oborze i w mieszkalnych izbach.

Zmienność

Tworzy mieszańce z: rosiczką długolistną i r. pośrednią. Efektem skrzyżowania rosiczki okrągłolistnej z długolistną jest rosiczka owalna Drosera × obovata Mert. & Koch.[9], a okrągłolistnej z pośrednią Drosera × eloisiana T.S.Bailey[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ Drosera rotundifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  5. ↑ a b c d e Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 284. ISBN 83-7073-092-2.
  6. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  7. ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  9. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ Drosera × eloisiana T.S.Bailey, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-05-09].

Bibliografia

  • Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 83-7073-092-2.