Rdzawobrzuch[4] (Lophotriorchis kienerii) – gatunek drapieżnegoptaka z rodzinyjastrzębiowatych (Accipitridae), występujący w zalesionych regionach tropikalnej Azji. Bliski zagrożenia wyginięciem. Stosunkowo niewielki w porównaniu do orłów i kontrastowo ubarwiony podobnie jak sokół, był klasyfikowany w rodzajuHieraaetus, a czasami Aquila, ale uznano, że jest na tyle odrębny, by należeć do osobnego rodzaju.
Taksonomia i systematyka
Dorosły rdzawobrzuch w niewoli
Gatunek ten został opisany w 1835 roku jako Astur Kienerii na podstawie okazu z Himalajów[5]. Autor opisu podpisał się inicjałami G.S. i przez wiele lat istniały rozbieżności co do jego tożsamości – uznawano, że był nim Louis Ernest Gustave de Sparre, Étienne Geoffroy Saint-Hilaire lub jego syn Isidore Geoffroy Saint-Hilaire[6]. Na początku XXI wieku Edward C. Dickinson ustalił, że za autora powinien być uznany de Sparre[6]. Gatunek został przeniesiony przez Jerdona do rodzaju Limnaetus[7], w 1874 roku Sharpe uczynił go gatunkiem typowym rodzaju Lophotriorchis[8], a jeszcze później przeniesiono go do Hieraaetus, tzw. „orłów jastrzębiowatych”. Kolejne badania molekularne sugerowały, że gatunek jest na tyle odmienny, by zostać umieszczony w osobnym rodzaju[9], dla którego zaproponowano nazwę Kienastur[10]. Jednak ponieważ nastąpiło to w pracy dyplomowej[10], to nie zostało uznane za wiążące, dodatkowo Lophotriorchis został zaproponowany znacznie wcześniej (choć pierwotnie był dzielony z wojownikiem andyjskim, który obecnie jest umieszczony w Spizaetus[11]).
Dorosłe rdzawobrzuchy wyróżniają się charakterystycznym upierzeniem. Mają czarny kaptur z krótkim czubem. Kasztanowe podbrzusze i pokrywy skrzydeł kontrastują z bielą na gardle i piersi. Płcie są prawie nie do odróżnienia w upierzeniu, ale samice są nieco większe i mają więcej czerni na głowie. Grzędują w mocno wyprostowanej pozycji, a końcówka skrzydła prawie sięga ogona. Skok jest w pełni opierzony. Osobniki młodociane mają bardzo białe podogonie z ciemnymi oznaczeniami na bokach ciała, głowie i krawędziach pokryw podskrzydłowych. Mogą sprawiać wrażenie podobnych do orzełków włochatych (Aquila pennata). Widoczne w locie upierzenie podskrzydłowe jest ciemne, a większe pokrywy czarne. Pióra lotne są delikatnie pręgowane z czarnym brzegiem. Ogon jest ciemny i pręgowany[14][15].
Długość ciała: 46–61 cm, rozpiętość skrzydeł 105–140 cm; średnia masa ciała: samce 733 g, samice 800 g[16].
Gatunek ten związany jest głównie z lasami wyżynnymi. W Indiach są pospolitsze w Ghatach Zachodnich niż wzdłuż Himalajów, gdzie występują od Nepalu po Asam. Występują również w części Ghatów Wschodnich[17][18].
Zachowanie i ekologia
Rdzawobrzuchy są zwykle widziane w locie, wznosząc się wysoko nad koronami lasów. Nurkują, aby schwytać ofiarę, którą mogą stanowić ptaki i ssaki żyjące w powietrzu, w koronach drzew lub na dnie lasu. Wśród zdobyczy odnotowano ptaki wielkości gołębia liliowego, kiśćca nepalskiego i gatunków z rodzaju Gallus[19][20]. Okres lęgowy orłów przypada na zimę, a młode lęgną się wiosną, gdy gatunki stanowiące ich zdobycz również się rozmnażają. Lot tokowy obejmuje nurkowanie. Ich zawołania obejmują serię wysokich dźwięków. Gniazdują na dużym, często nagim drzewie[21], budując dużą platformę z suchych patyków i odłamanych przez siebie gałęzi[14][22][23]. Gniazdo wyścielone jest zielonymi liśćmi i składane jest w nim jedno jajo. Oboje rodzice na zmianę zajmują się inkubacją, karmieniem i obroną gniazda[15].
Status
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonychIUCN rdzawobrzuch od 2018 roku jest klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened), wcześniej miał status gatunku najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebności światowej populacji nie oszacowano, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity w Indiach (w Ghatach Zachodnich), umiarkowanie pospolity na Celebesie, rzadki na Filipinach, Jawie, w Mjanmie i Nepalu. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę i fragmentację siedlisk leśnych[3].
↑Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2022-08-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-12-04].
↑red. E. Mayr, G.M.G.M.CottrellG.M.G.M., Check-list of birds of the world, wyd. 2, t. 1, Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1979, s. 384–385.
↑ abPamela C.P.C.RasmussenPamela C.P.C., Birds of South Asia : the Ripley guide, Washington, D.C.: Smithsonian Institution, 2005, ISBN 84-87334-67-9, OCLC60359701. Brak numerów stron w książce
↑ abAli, S.; Ripley, S.D. (1978). Handbook of the Birds of India and Pakistan. Tom. 1 (2. ed.). New Delhi: Oxford University Press. s. 270–272.
↑ abW.S.W.S.ClarkW.S.W.S. i inni, Rufous-bellied Eagle Lophotriorchis kienerii, version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-12-04](ang.).
