Powiat węgorzewski

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
TERC	2819
Siedziba	Węgorzewo
Starosta	Alicja Rymszewicz
Powierzchnia	693,43 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	22 638[1]
• gęstość	32,6 os./km²
Urbanizacja	49,24%
Tablice rejestracyjne	NWE
Adres urzędu: ul. 3 Maja 17B 11-660 Węgorzewo
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich 1 Liczba gmin wiejskich 2
Położenie na mapie województwa
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Powiat węgorzewski – powiat w Polsce (województwo warmińsko-mazurskie) utworzony w 2002 z części powiatu giżyckiego. Jego siedzibą jest miasto Węgorzewo.

W skład powiatu wchodzą:

• gmina miejsko-wiejska: Węgorzewo
• gminy wiejskie: Budry, Pozezdrze
• miasto: Węgorzewo

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 22 638 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 22 555 osób^[3].

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu węgorzewskiego w 2014 roku^[4].
  

• 2002 – 23 928
• 2003 – 23 947
• 2004 – 23 798
• 2007 – 23 551
• 2010 – 23 207

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie węgorzewskim obejmowała ok. 0,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 12,2% do aktywnych zawodowo^[5].

Według danych uzyskanych w Narodowym Spisie Powszechnym z 2011 roku 6,1% ludności powiatu należy do mniejszości ukraińskiej^[6].

Terminem „ziemia węgorzewska” określa się obszar powiatu Angerburg z lat 1818–1945, a także tereny dawnych powiatów gierdawskiego i darkiejmskiego, które w 1945 roku zostały przyłączone do Polski – łącznie to teren o powierzchni 1123 km². Obecny powiat węgorzewski wskutek reform administracyjnych z 1954 i 1999 roku ma znacznie mniejszą powierzchnię – 693 km².

• między 1335 a 1341 – wybudowany w 1312 roku zamek krzyżacki Angerburg staje się siedzibą prokuratorii w komturii królewieckiej (prokurator węgoborski (Pfleger) był jednocześnie rybiczym komturii królewieckiej) – jest to początek administracji terytorialnej w Węgorzewie. Na zamku Dietrich von Altenburg ustalił granicę między okręgami prokuratorskimi w Angerburgu i Leczenburgu
• 1412 – osada Angeraw położona przy zamku Angerburg (siedziba prokuratorii) – otrzymuje prawdopodobnie prawa miejskie i przyjmuje nazwę od zamku (Angerburg)
• 1466–1657 – obszar ziemi węgorzewskiej znajdował się pod polskim zwierzchnictwem
• 1467 lub 1468 – Angerburg wskutek działań wojny trzynastoletniej traci prawa miejskie
• 1520 – wskutek sekularyzacji państwa krzyżackiego w Prusach, prokuratoria w zostaje przekształcona w starostwo (kapitanat, Amtshauptleute) w powiecie natangijskim, na którego czele stał starosta (Amtshauptmann)
• 4 kwietnia 1571 – Albrecht Fryderyk Hohenzollern nadał Nowej Wsi założonej kilkaset metrów od zamku Angerburg prawa miejskie – otrzymała ona nazwę Angerburg od zamku, choć zamek do 1706 roku nie należał do miasta
• 1723 – starostwo w Angerburgu zaczyna podlegać pod nowo utworzoną kamerę wojenno-skarbową w Królewcu (od 1766 – w Gąbinie, od 1808 – jako rejencja gąbińska)
• 1752 – starostwo w Angerburgu wchodzi w skład powiatu ziemskiego w Rynie, na którego czele stoi Landrat
• 1796 – wskutek utraty znaczenia starostw w Prusach, kończy urzędowanie ostatni starosta w Angerburgu
• 1818 – na mocy reformy administracyjnej, zostaje powołany powiat ziemski (Landkreis) Angerburg o powierzchni 929,42 km², podzielony jest na 9 parafii – Angerburg, Benkheim, Buddern, Engelstein, Possessern, Kruglanken, Kutten, Olschöwen, Rosengarten z filią w Doben
• 5 lutego 1945 – Biuro Pełnomocnika RP na Prusy Wschodnie tworzy powiat węgoborski o powierzchni 929,42 km²
• 14 marca 1945 obszar powiatu węgoborskiego zostaje przyłączony do Polski – wchodzi w skład okręgu mazurskiego (od 29 maja 1946 województwo olsztyńskie)
• październik 1945 – podział powiatu węgoborskiego na 10 gmin wiejskich (Banie Mazurskie, Budry, Kruklanki, Kuty, Olszewo, Pozezdrze, Radzieje, Węgielsztyn, Węgorzewo) i 1 miejską (Węgorzewo)
• 1945–1946 – przyłączenie do powiatu węgoborskiego południowych skrawków zlikwidowanych powiatów gierdawskiego i darkiejmskiego – zwiększenie powierzchni do 1123 km²
• 1954 – podział powiatu węgorzewskiego na 19 gromad zamiast gmin (Banie Mazurskie, Rogale, Żabin, Lisy, Popioły, Budry, Sobiechy, Olszewo Węgorzewskie, Wilkowo, Perły, Węgielsztyn, Trygort, Radzieje, Pozezdrze, Kruklanki, Boćwinka, Kuty, Krzywińskie, Węgorzewo)^[7]
• 1955 – przeniesienie z powiatu węgorzewskiego do powiatu gołdapskiego gromad Banie Mazurskie, Rogale, Lisy i Żabin^[8]; do powiatu giżyckiego gromadę Sołdany oraz miejscowości Doba, Dziewiszewo i Dejguny; do powiatu kętrzyńskiego gromadę Mażany^[9] – powierzchnia powiatu zmniejszyła się do 871 km²
• 1973 – przywrócenie podziału na gminy (w powiecie węgorzewskim – Węgorzewo, Budry, Kruklanki, Pozezdrze i Węgielsztyn)
• 1975 – wprowadzenie dwustopniowego podziału administracyjnego państwa (likwidacja powiatów)-ziemia węgorzewska znalazła się w województwie suwalskim
• 1999 – przywrócenie powiatów, jednak nie powołano powiatu węgorzewskiego (obszar wszedł w skład powiatu giżyckiego)
• 2002 – po 3 latach starań, powstał ponownie powiat węgorzewski (bez gminy Kruklanki; gmina miejsko-wiejska Węgorzewo oraz gminy wiejskie Budry i Pozezdrze; 693 km²)

• powiat gołdapski
• powiat giżycki
• powiat kętrzyński

• Powiat darkiejmski
• Powiat gierdawski

• Norbert Skowron: Angerburg. [dostęp 2016-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-09)].
• Pruthenia. „Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie Towarzystwo „Pruthenia””, 2006. Olsztyn: Wydawnictwo Littera. ISSN 1897-0915. brak numeru strony
• Rada Miejska w Węgorzewie: Program Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Węgorzewo 2010-2013. 2010. [dostęp 2016-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-27)].
• Histmag: Podróże z Histmag.org (2): Węgorzewo – niezwyczajne losy zwyczajnego miasteczka. 2011. [dostęp 2016-02-22].
• Max Toeppen: Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej. Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia”, 1998, s. 520. ISBN 83-900380-3-X.
• Carl Daniel Küster: Kleine preussische Länderkenntniss, mit einer Situationscharte aller Brandenburgischen Länderkunde. 1782. Brak numerów stron w książce
• Grzegorz Białuński. Dla powszechnego rozwoju, podniesienia i poprawy naszego księstwa. Lokacje miast mazurskich w Prusach Książęcych (1525-1701).. „CZASOPISMO PRAWNO-HISTORYCZNE Tom LXIX – 2017 – Zeszyt 2”, 2017. brak numeru strony

• Strona internetowa powiatu węgorzewskiego
• Franciszek Sokołowski Z badań nad administracją Okręgu Mazurskiego 1945-1946