Piękna i Bestia (ang. Beauty and the Beast) – amerykański film w reżyserii Billa Condona ze scenariuszem Stephena Chbosky’ego i Evana Spiliotopoulosa z 2017 roku. Został wyprodukowany przez Walt Disney Pictures i Mandeville Films, film jest aktorskim remakiem animowanego filmu Disneya z 1991 roku o tym samym tytule, który z kolei jest adaptacją baśni Jeanne-Marie Leprince de Beaumont. W filmie wystąpili Emma Watson w roli Belli i Dan Stevens w roli Bestii.

Prapremiera filmu odbyła się 23 lutego 2017 roku w Londynie, a oficjalna premiera odbyła się 17 marca 2017 roku.

W XVIII-wiecznej Francji żyje okrutny i samolubny książę. Podczas wystawnego balu odmawia schronienia przed burzą starej żebraczce oferującej mu zaczarowaną różę. Żebraczka będąca piękną czarodziejką ujawnia swoją prawdziwą tożsamość i za karę przemienia księcia w przerażającą bestię, a jego służących w przedmioty gospodarstwa domowego. Wymazuje także pamięć o nich ze wspomnień ich bliskich i wszystkich innych z pobliskiej wsi Villeneuve. Ostrzega księcia, że zaklęcie zostanie złamane tylko wtedy, gdy ten nauczy się kochać innych i być kochanym, nim opadnie ostatni płatek róży, w przeciwnym razie na zawsze pozostanie Bestią^[3][4].

Mija kilka lat. W Villeneuve mieszka Bella, córka paryskiego majsterkowicza Maurycego. Wyróżniająca się na tle reszty wsi swym zamiłowaniem do książek i wzgardzana przez jej próby wprowadzenia postępu dziewczyna marzy o przygodach i podróżach. Stara się unikać wielbionego przez mieszkańców Gastona, bohatera wojennego i lokalnego myśliwego, chcącego się z nią ożenić wyłącznie dla swego prestiżu. Pewnego razu Maurycy wyjeżdża na targ. Błądząc wśród leśnych ostępów trafia do uwięzionego w wiecznej zimie ponurego zamku, gdzie więzi go Bestia, za to że Maurycy w ramach prezentu dla Belli chciał zerwać z jego ogrodu różę podarowaną przez czarodziejkę. Tymczasem Gaston chce przekonać Bellę do ślubu, która zniesmaczona myślą o byciu jego żoną odrzuca jego zaloty^[3][4].

Do domu Belli powraca tylko Filip, koń Maurycego. Bella widząc przestraszone zwierzę i niepokojąc się o los ojca postanawia go odszukać. Dociera do zamku Bestii i w zamian za wolność ojca, proponuje zajęcie jego miejsca. Zapewnia Maurycego, że znajdzie sposób ucieczki. Bestia spełnia prośbę i brutalnie wypędza Maurycego. Bella zaprzyjaźnia się ze sługami Bestii – kandelabrem Płomykiem, zegarem Trybikiem, czajnikiem panią Imbryk i jej synem-filiżanką Bryczkiem, szafą Madame de Garderobe i jej mężem klawesynem Cadenzą, którzy opowiadają o klątwie ich pana. Zaznaczają, że Belli nie wolno wchodzić do zachodniego skrzydła zamku^[3][4].

W tawernie Gaston, czując się odrzucony przez Bellę, jest pocieszany przez swego pomocnika Le Fou i wieśniaków. Nagle do tawerny wpada Maurycy mówiąc o bestii, jednak nikt mu nie wierzy. Gaston i Le Fou wyruszają z nim, by pomóc ratować Bellę, lecz dla Gastona to tylko pretekst do poślubienia Belli. Tymczasem gdy Bella wędruje do zachodniego skrzydła i znajduje różę, Bestia przyłapuje ją i ze złością wypędza. Bella decyduje się uciec z zamku. W lesie zostaje zaatakowana przez watahę wilków, ale przybyły Bestia ratuje ją zostając przy tym ranny. Bella rezygnując z ucieczki wraca z nim do zamku i leczy jego rany. Maurycy zaś, odkrywszy prawdziwy motyw Gastona, zostaje przez niego ogłuszony i pozostawiony w lesie na pożarcie wilkom. Ratuje go Agata, miejscowa pustelniczka^[3][4].

Słudzy Bestii mówią, że klątwa ich objęła za niepowstrzymanie jego ojca, złego króla przed wychowaniem syna na swój obraz i uczyni ich nieożywionym sprzętem. Bestia widząc miłość Belli do literatury, prezentuje jej swoją gigantyczną bibliotekę. Gdy mija czas, rodzi się uczucie między Bellą a Bestią. Bella z pomocą magicznej księgi, dowiaduje się, że opuściła rodzinny Paryż po śmierci jej matki na dżumę. Chce poznać los jej ojca i dzięki magicznemu lusterku Bestii widzi, jak Gaston by ukryć próbę zabójstwa przekonuje mieszkańców do wtrącenia Maurycego do szpitala dla obłąkanych. Bestia niechętnie zwraca Belli wolność, by mogła ocalić ojca i daje jej lusterko na pamiątkę. Jego słudzy domyślają, że zaprzepaścił szansę na złamanie klątwy z miłości do Belli. W ostatniej chwili Bella zjawia się w Villeneuve^[3][4].

Bella używa lusterka, aby pokazać Bestię mieszkańcom, udowadniając zdrowie psychiczne jej ojca. Widząc, że ona kocha Bestię, zazdrosny Gaston podburza ludzi, aby pomogli mu zabić konkurenta i więzi Bellę z Maurycym w karetce. Maurycy dzięki ślusarskim zdolnościom uwalnia oboje. Słudzy zamku skutecznie odpierają szturm wieśniaków, lecz Gaston atakuje Bestię zbyt przygnębionego odejściem Belli, by walczyć. Bestia odzyskuje ducha walki, widząc powrót Belli i pokonuje Gastona, ale oszczędza mu życie. Gdy ponownie łączy się z Bellą zostaje śmiertelnie postrzelony przez Gastona, który ginie spadając z rozwalającego się mostu. Gdy opada ostatni płatek róży, Bestia umiera w ramionach Belli, a słudzy tracą jestestwo. Gdy Bella wyznaje mu swoją miłość, Agata będąca przebraną czarodziejką cofa zaklęcie, ożywiając Bestię i przywracając jemu i jego sługom ludzką postać, zjednoczonymi z bliskimi z Villeneuve, a zamkowi dawny wygląd. Książę i Bella świętują organizując wesele na uroczystym balu^[3][4].

W 2009 roku The Walt Disney Company rozpoczęła przygotowania do aktorskiego remake’u swego filmu animowanego Piękna i Bestia (1991). Za podstawę miała służyć musicalowa adaptacja na Broadway z 1994 roku i uczestniczyć miał Alan Menken, który stworzył muzykę do animowanego oryginału^[5]. Dwa lata później projekt został anulowany^[6].

W kwietniu 2014 roku wznowiono prace na aktorską wersją Pięknej i Bestii na fali aktorskich remake’ów animowanych filmów Walt Disney Productions produkowanych w owym czasie^[7]. Dwa miesiące później Bill Condon został zatrudniony jako reżyser, a Evan Spiliotopoulos jako scenarzysta, produkcją zaś zajęła się wytwórnia Mandeville Films^[8]. Pierwotnie film miał odbiegać od animacji i być zbliżony stylem Królewny Śnieżki i Łowcy Universal Pictures^[9]. Jak wspominał dyrektor ds. produkcji Walt Disney Pictures, Sean Bailey: „Pracowaliśmy nad tym przez pięć czy sześć lat i (...) Piękna była poważnym projektem dramatycznym, a scenariusze napisano tak, by to odzwierciedlić. W tamtym czasie nie był to musical”^[10]. Jednak sukces Krainy lodu uświadomił korporacji, że wciąż jest zapotrzebowanie u międzynarodowej publiczności na klasyczny musical^[9] i prezes Walt Disney Studios, Alan F. Horn podjął decyzję, by remake tak jak oryginał był musicalem: „Zdaliśmy sobie sprawę, że w piosenkach jest przewaga konkurencyjna. Co jest złego w sprawianiu, by dorośli znów czuli się jak dzieci?”^[10].

We wrześniu 2014 roku jako dodatkowy scenarzysta został zatrudniony Stephen Chbosky^[11], który starał się uczynić Bellę wzorem osobowym po tym jak obejrzał córką filmy Disneya skupiające się na księżniczkach: „Kiedy podjąłem się tego projektu, ojciec mojej żony miał wylew i pojechali do New Jersey, żeby postawić go na nogi. (...) W ciągu tych ośmiu miesięcy obserwowałem wszystkie te filmy o księżniczkach z moją córką. Kiedy zobaczyłem ich jej oczami i jej doświadczeniem, stało się to dla mnie bardzo głębokie i osobiste. Zdałem sobie sprawę, jak potężne były te wzorce do naśladowania, jak bardzo ona chciała być jak Bella i ubierać się jak Ariel”. Spiliotopoulos i Chbosky położyli większy nacisk na oddanie realiów historycznych: „Jest koniec stuletniej wojny, więc Gaston był żołnierzem. Analfabetyzm wśród kobiet wynosi 80%, więc Bella uczy dziewczynki czytać. Kiedy je umocujesz i uczynisz częścią kontekstu historycznego, umocujesz je w rzeczywistości”. W związku z żołnierską przeszłością Gastona dano mu zespół stresu pourazowego^[12]. Dodano również przeszłość zmarłej matki Belli, decydując na wątek epidemii dżumy chcąc zawrzeć wierność epoce^[13]. W pierwotnym scenariuszu końcowy los Gastona miał być zupełnie inny. Miał przeżyć, jednak Czarodziejka za karę zmieniła go w nową bestię^[12].

W styczniu 2015 roku angielska aktorka Emma Watson ogłosiła, że zagra rolę Belli^[14]. Była pierwszym i finalnym wyborem Alana F. Horna, który wcześniej jako dyrektor operacyjny Warner Bros. pracował z nią przy serii filmów o Harrym Potterze, w których Watson zagrała Hermionę Granger^[10]. Susan Egan, która wcieliła się w rolę Belli w broadwayowskim musicalu, skomentowała wybór Watson jako „doskonały”^[15]. Paige O’Hara, która użyczyła głosu Belli w oryginalnym filmie animowanym i jego sequelach, również pozytywnie skomentowała jej wybór do roli głównej bohaterki^[16], a także zaoferowała pomoc Watson w lekcjach śpiewu^[17]. Watson mówiła, ile Bella znaczyła dla niej jako młodej dziewczyny: „Kiedy coś tak bardzo kochasz, naprawdę chcesz oddać temu sprawiedliwość”^[18].

Zwiększono nacisk na bardziej aktywną rolę Belli: „Starałam się dać mojej córce radę: Jeśli bestia cię porwie, lepiej nie płacz. Spróbuj uciec. Również coś, na co pozwolili mi David [Hoberman] i Bill Condon. Tak bardzo chciałem, żeby uciekła przez podarcie sukni [by użyć jej jako liny]” – wspominał Chbosky na TheWrap’s Awards Screening Series w Los Angeles^[12]. Duży udział w kreowaniu Belli miała Emma Watson, która chciała zawrzeć feministyczne i bardziej progresywne wątki: „Pomyślałam sobie: »W pierwszym ujęciu w filmie nie można ukazać Belli wychodzącej z tego cichego miasteczka, niosącej kosz z białą serwetką w środku. Musimy coś przyspieszyć!«”. Postanowiono by Bella, która w animowanym oryginale była asystentką swojego ojca-wynalazcy, sama stała się samodzielną twórczynią. W filmie opracowała „nowoczesną pralkę, która pozwala jej siedzieć i czytać. ” Watson współpracowała z projektantką kostiumów Jacqueline Durran, aby dodać do jej stroju kieszenie, które „przypominają pasek na narzędzia”^[20].

Zawarto scenę, gdzie pralka Belli zostaje zniszczona przez nieprzychylnych jej mieszkańców wsi, którym nie podoba jej światłe myślenie: „Uważają, że kobiety nie powinny czytać i to idzie dalej. Są głęboko podejrzliwi wobec inteligencji. Zniszczenie pralki symbolizuje nie tylko to, że zniszczyli coś, nad czym pracowała godzinami, ale naprawdę próbowali złamać jej ducha, popchnąć ją i uformować w bardziej »akceptowalną« wersję nich samych” – powiedziała Watson dla czasopisma „Entertainment Weekly”^[19].

W marcu 2015 roku, poinformowano, że brytyjscy aktorzy Luke Evans i Dan Stevens wcielą się odpowiednio w role Gastona i Bestii^[21][22]. Reszta głównej obsady – Josh Gad, Emma Thompson, Kevin Kline, Audra McDonald, Ian McKellen, Gugu Mbatha-Raw, Ewan McGregor i Stanley Tucci – została ogłoszona między marcem a kwietniem tego samego roku^{[23][24][25][26]}.

Zdjęcia do filmu rozpoczęto w Shepperton Studios w Surrey 18 maja 2015 roku^[27]. Kręcenie scen z główną obsadą zakończono 21 sierpnia^[28]. Sześć dni później jeden z producentów, Jack Morrissey, potwierdził, że oficjalnie zakończono kręcenie ujęć do filmu^[29].

Pierwotnie jak w wersji animowanej Bella podczas jazdy konnej miała mieć jedwabne pantofle, jednak Watson uważała, że nie pasuje do koncepcji: „Oryginalne szkice przedstawiały ją [Bellę] w baletkach, które są urocze – nie zrozumcie mnie źle – ale nie będzie w stanie zrobić niczego szczególnie przydatnego w baletkach pośrodku francuskiej prowincjonalnej wioski”^[20].

Condon początkowo planował jedynie zaczerpnąć inspirację ze ścieżki dźwiękowej oryginalnego filmu, ale chciał również włączyć większość piosenek Alana Menkena i Howarda Ashmana z broadwayowskiego musicalu z zamiarem realizacji filmu jako „prostego, live-action i wysokobudżetowego filmu muzycznego”^[30]. Menken powrócił, aby skomponować muzykę do filmu, w którym znalazły się utwory z oryginalnej animacji jego autorstwa oraz Ashmana, a także nowy materiał napisany przez Menkena i Tima Rice’a^[31]. Ostatecznie nie wykorzystano piosenek napisanych do musicalu, a zamiast tego skomponowano cztery nowe utwory^[32][33]. Niektóre utwory zawierały niewykorzystane teksty Ashmana, które ostatecznie zostały wycięte z wersji animowanej^[33].

Cover utworu „Beauty and the Beast” w wykonaniu Céline Dion i Peabo Brysona zaśpiewali Ariana Grande i John Legend^[34].

Wszystkie utwory zostały skomponowane przez Alana Menkena.

Z dniem 16 czerwca 2017 roku film Piękna i Bestia zarobił 504,014 mln dolarów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, a 759,507 mln dolarów na innych terytoriach na całym świecie; łącznie 1,263521 mld dolarów^[35].

W Polsce w premierowym weekendzie otwarcia film obejrzało ponad 230 tys. osób^[36], zarobił 3 901 714 dolarów (z dniem 9 kwietnia 2017)^[37].

W serwisie Rotten Tomatoes średnia ocen wyniosła 71% ze średnią oceną 6,6 na 10^[38]. Na portalu Metacritic średnia ocen wyniosła 65 punktów na 100^[39]. „Kiedy skończyłam film, poczułam się, jakbym przeszła przemianę w kobietę na ekranie” — mówi. Belle jest „absolutnie księżniczką Disneya, ale nie jest bierną postacią – jest odpowiedzialna za własne przeznaczenie”.

Z uwagi na zawarte w filmie wątki homoseksualne film został w niektórych krajach ocenzurowany. W Rosji usunięto sceny homoseksualne i przyznano kategorię od lat 16. Film ocenzurowano także w Malezji. Bojkot dzieła zadeklarowało ponad 100 tysięcy Amerykanów (lato 2017)^[40].

Bill Condon wyjawił dla magazynu „Attitude”, że w tej wersji Le Fou jest gejem^[41], tym samym będąc pierwszą jawną postacią LGBT w historii Walt Disney Pictures^[42]. Fakt ten spotkał się zarówno z pozytywną jak i negatywną krytyką^[43], a niektóre kina, jak np. w Henagar, ogłosiły niewyświetlanie filmu ze względu na ten wątek poboczny^[44]. W Rosji Witalij Milonow nakłaniał ministra kultury, aby ten zabronił wyświetlać film^[45], ale ostatecznie osoby powyżej 16 roku życia mogły go obejrzeć (dzieci poniżej 16 roku życia wraz z towarzyszącymi osobami dorosłymi)^[46].

Później film otrzymał krytykę za przedstawienie homoseksualizmu Le Fou, który w praktyce okazał się ambiwalentny i ograniczył się do ledwie zauważalnego momentu, oraz służył jedynie jako wabik marketingowy dla publiczności LGBT^[47][48][4]. Także Josh Gad, grający Le Fou, skrytykował zbyt zachowawczy sposób ukazania homoseksualizmu w filmie i uważał, że jego postać tak naprawdę nie była gejem^[49].

Linda Woolverton będąca scenarzystką oryginalnej animacji skomentowała wybór Le Fou jako homoseksualisty, mówiąc że w jej scenariuszu był wyłącznie „lizusem” i nigdy nie miał być zakochanym w Gastonie^[50].

Krótko po premierze filmu, Sean Bailey powiedział, że Walt Disney Pictures planuje "eksplorować scenariusze potencjalnych spin-offów i prequeli" dla swych produkcji, w tym aktorskiej Pięknej i Bestii^[10]. Zarówno Emma Watson, jak i Dan Stevens wyrazili chęć powtórzenia swych ról w potencjalnych kontynuacjach filmu^[52][53]. Evan Spiliotopoulos powiedział dla portalu The Wrap, że oryginalne zakończenie scenariuszu miało być furtką do kontynuacji^[12].

W marcu 2020 roku ABC Signature Studios ogłosiło miniserial o Gastonie i LeFou dla platformy Disney+, stanowiący prequel Pięknej i Bestii, gdzie swe role mieli powtórzyć Luke Evans i Josh Gad. Producentami, scenarzystami oraz showrunnerami serialu zostali Gad, Adam Horowitz oraz Edward Kitsis, a Alan Menken kompozytorem^[54]. Akcja miała skupiać się na losach LeFou, Gastona i jego przyrodniej siostry Tilly granej przez Brianę Middleton^[55]. Latem ujawniono tytuł serialu jako Little Town^[56]. Reżyserką pilotowego odcinka miała być Liesl Tommy, a teksty piosenek do pierwszego odcinka napisał Glenn Slater. Jednak w lutym 2022 roku ogłoszono zawieszenie produkcji z powodów niedostatecznej jakości scenariusza^[57].

• Piękna i Bestia w bazie IMDb (ang.)
• Piękna i Bestia w bazie Filmweb
• Oficjalna strona filmu (ang.)