PROFILPELAJAR.COM

Obiekty sakralne w Bydgoszczy – lista zawierajca obiekty na terenie Bydgoszczy, przeznaczone do kultu religijnego. Większość stanowią kościoły rzymskokatolickie a także kaplice przy szkołach katolickich, cmentarzach i domach rekolekcyjnych. Prócz kościołów rzymskokatolickich w Bydgoszczy na początku XXI wieku istniało ok. 18 parafii i zborów innych wyznań, w tym większość protestanckich, poza tym 14 zborów Świadków Jehowy korzystających z 4 Sal Królestwa^[1].

Kościoły rzymskokatolickie

W Bydgoszczy znajdują się: jedna Katedra, dwie bazyliki mniejsze, pięć sanktuariów diecezji bydgoskiej, 43 kościoły parafialne, dwa kościoły rektoralne, 4 kaplice zakonne, 14 kaplic mszalnych (przy szpitalach, zakładach karnych itp.) oraz dwie kaplice cmentarne^[2].

Lista zawiera wykaz kościołów rzymskokatolickich (parafialnych i rektoralnych plus ważniejsze kaplice), znajdujących się na terenie Bydgoszczy. Kolejność ustalono w oparciu o chronologię powstania świątyń.

Nr	Nazwa	Data powstania kościoła (parafii)	Tytuł, funkcja	Zakon	Adres	Liczebność parafii	Uwagi
1.	Katedra św. Marcina i Mikołaja	1346, 1425-1466 (1346)	Katedra Diecezji Bydgoskiej, Sanktuarium maryjne Matki Bożej Pięknej Miłości, parafialny	Siostry Maryi Niepokalanej	Ul. Farna 2 (Stare Miasto)	2300	zabytkowy, Strona
2.	Kościół pobernardyński Najświętszej Maryi Panny Królowej Pokoju	1485, 1552-1557 (1863)	garnizonowy, pierwotnie kościół zakonny bernardynów (1552-1830)	–	Ul. Bernardyńska 2 (Stare Miasto)	–	zabytkowy, Strona
3.	Kościół Rektorski Braci Mniejszych Kapucynów pw. Wniebowzięcia NMP zwany Klaryskami	1582-1615	rektorski, akademicki, pierwotnie kościół zakonny klarysek (1615-1835)	Kapucyni	Ul. Gdańska 2 (Stare Miasto)	–	zabytkowy, Strona
4.	Kościół św. Mikołaja	1430, 1598, 1927-1930 (1430)	parafialny	Szarytki	ul. Wyzwolenia 2 (Fordon)	7500	zabytkowy, Strona
5.	Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła	1872-1876 (1946)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	–	Plac Wolności (Śródmieście)	8100	zabytkowy, Strona
6.	Kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty	1877-1879 (1990)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	–	ul. gen. Sikorskiego 8 (Fordon)	5400	zabytkowy, Strona
7.	Kaplica pw. Bożego Ciała przy klasztorze Klarysek od Wieczystej Adoracji	1901 (1925)	kaplica	Klaryski od wieczystej Adoracji	Ul. Gdańska 56 (Śródmieście)	–	zabytkowy, Odnośnik
8.	Kościół św. Andrzeja Boboli	1903 (1967)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	Jezuici	Plac Kościeleckich 7 (Stare Miasto)	2700	zabytkowy, Strona
9.	Kościół Miłosierdzia Bożego	1905 (1946)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	–	ul. Nakielska 68 (Wilczak)	5800	zabytkowy, Strona
10.	Kościół św. Józefa Rzemieślnika	1903-1906 (1946)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	–	ul. Władysława Bełzy 11 (Wyżyny)	3480	zabytkowy, Strona
11.	Kościół Matki Bożej Królowej Polski	1910-1911 (1968)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	–	ul. Toruńska 428 (Łęgnowo)	2650	zabytkowy, Odnośnik
12.	Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa	1910-1913 (1924)	parafialny	Elżbietanki	Plac Piastowski 5 (Śródmieście)	13000	zabytkowy, Strona
13.	Kościół Trójcy Świętej	1911-1913 (1924)	parafialny	–	Ul. Świętej Trójcy 26 (Stare Miasto)	13000	zabytkowy, Strona
14.	Kościół św. Wojciecha	1912-1913 (1946)	parafialny, pierwotnie ewangelicki	–	ul. Kanałowa 6 (Okole)	6000	zabytkowy, Strona
15.	Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika	1923–1925 (1946)	parafialny	–	ul. Kapliczna 1 (Siernieczek)	3500	zabytkowy, Strona
16.	Bazylika św. Wincentego à Paulo	1925-2002 (1924)	parafialny, Bazylika mniejsza	Zgromadzenie Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo, Szarytki	Al. Ossolińskich 2 (Śródmieście)	21500	zabytkowy, Strona
17.	Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy	1926-1928 (1924)	parafialny	Elżbietanki	ul. Ugory 16 (Szwederowo)	15950	zabytkowy, Catholicum Bydgostiense, Strona
18.	Kościół rektorski Ducha Świętego	1932 (1946)	rektorski	Duchacze (Dom Prowincjalny)	ul. Al. Jana Pawła II 117 (Glinki)	–	Wyższe Seminarium Duchowne Zgromadzenia Ducha Świętego im. bł. O. Jakuba Lavala, Strona
19.	Kościół św. Antoniego Padewskiego	1936–1945 (1933)	parafialny	Albertynki	ul. Głucha 15 (Czyżkówko)	7000	zabytkowy, Strona
20.	Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny	1958 (1958)	parafialny	–	ul. Saperów 63 (Jachcice)	3960	Strona
21.	Kościół Świętych Polskich Braci Męczenników	1976-1982 (1976)	parafialny, Sanktuarium Nowych Męczenników	Siostry Urszulanki Serca Jezusa Konającego	ul. ks. Jerzego Popiełuszki 3 (Wyżyny)	25500	Strona
22.	Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej	1979 (1980)	parafialny	–	ul. Kijowska 68 (Bartodzieje)	6000	Strona
23.	Kościół Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła	1981–1983 (1971)	parafialny	–	ul. Jaskółcza 39 (Szwederowo)	8000	Strona
24.	Kościół Zmartwychwstania Pańskiego	1981-1985 (1980)	parafialny	Zgromadzenie Księży Misjonarzy św. Wincentego à Paulo	ul. Aleja Stefana Kardynała Wyszyńskiego 58 (Osiedle Leśne)	12000	Strona
25.	Kościół Chrystusa Króla	1983–1986 (1978)	parafialny	–	ul. Lotników 1 (Błonie)	16330	Strona
26.	Kościół św. Krzyża	1982–1990 (1979)	parafialny	–	Ul. Artyleryjska 10 (Śródmieście)	3000	Strona
27.	Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej	1980-1990 (1977)	parafialny	–	ul. Bartosza Głowackiego 20 (Bartodzieje)	9860	Strona
28.	Kościół św. Urszuli Ledóchowskiej	1985–1990 (1984)	parafialny	–	ul. Orna 6 (Miedzyń)	3350	Katolickie Przedszkole Dzieciątka Jezus, Strona
29.	Kościół Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel	1986-1990 (1980)	parafialny	Werbistki	ul. Spacerowa 69 (Miedzyń)	4450	Odnośnik
30.	Kościół św. Jadwigi Królowej	1982-1991 (1981)	parafialny	Elżbietanki	ul. Wojska Polskiego 7 (Wzgórze Wolności)	11130	Strona
31.	Kościół św. Maksymiliana Kolbego	1982-1991 (1981)	parafialny	Michalici	ul. Kolibrowa 5 (Osowa Góra)	6400	Strona
32.	Kościół Świętej Rodziny	1986-1989 (1984)	parafialny		ul. Drzycimska 7 (Piaski)	2100	Strona
33.	Kościół Przemienienia Pańskiego	1985–1990 (1983)	parafialny	–	ul. Letniskowa 35 (Smukała)	1500	Strona
34.	Kościół Matki Boskiej Królowej Męczenników	1989–1993 (1983)	parafialny, Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku, Bazylika mniejsza od 2014 roku	–	ul. gen. Mikołaja Bołtucia 5 (Fordon)	20000	Strona, Strona sanktuarium
35.	Kościół Bożego Ciała	1989 (1987)	parafialny	–	ul. Jesionowa 24 (Szwederowo)	9600	Od 2003 r. nowy kościół w budowie, Strona
36.	Kościół Ducha Świętego	1989 (1946)	parafialny	Zgromadzenie Ducha Świętego	ul. Glinki 40 (Glinki)	9000	kościół w budowie od 1997 r., Strona
37.	Kościół Opatrzności Bożej	1992–1998 (1984)	parafialny	–	ul. Sandomierska 35 (Kapuściska)	9500	Strona
38.	Kościół św. Marka Ewangelisty	1994–1998 (1990)	parafialny	Salezjanie	ul. Salezjańska 1 (Fordon)	13000	Dom Zakonny Salezjanów św. Jana Bosko, Collegium Salesianum, Strona
39.	Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej	1994–1998 (1980)	parafialny	–	ul. Żmudzka 2 (Bartodzieje)	6850	Strona
40.	Kościół św. Mateusza Ewangelisty	1991-2002 (1985)	parafialny	–	ul. Skarżyńskiego 4 (Fordon)	14380	Strona
41.	Kościół Matki Bożej Fatimskiej	1998-2005 (1992)	parafialny	–	ul. Ogrody 18 (Wyżyny)	12400	Strona
42.	Kościół św. Łukasza Ewangelisty	1993 (1992)	parafialny	–	ul. gen. Bora-Komorowskiego 14 (Fordon)	3820	Kościół w budowie, Strona
43.	Kościół bł. Michała Kozala Biskupa i Męczennika	1995 (1995)	parafialny	–	ul. Nakielska 303 (Miedzyń)	2900	Kościół w budowie, Odnośnik
44.	Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego	1999 (1999)	parafialny	–	ul. Sielawowa 1 (Osowa Góra)	6400	Kościół w budowie, Odnośnik
45.	Kaplica Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej	2000 (2000)	Sanktuarium szensztackie Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej	Szensztacki Instytut Sióstr Maryi	Smukalska 113 (Piaski)		Strona
46.	Kościół św. Jana Pawła II	2011 (2011)	parafialny		Bydgoskich Olimpijczyków 11 (Przylesie)		Kościół w budowie Strona
47.	Kościół św. Faustyny Kowalskiej	2017 (2017)	parafialny		ul. ks. Zygmunta Trybowskiego 3 (Eskulapa)		kościół w budowie Strona

Bydgoskie kościoły: Katedra – sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości, pobernardyński, Klarysek, św. Mikołaja

Kościoły protestanckie

Lista zawiera wykaz obecnie istniejących kościołów, zborów i parafii protestanckich znajdujących się na terenie Bydgoszczy. Kolejność ustalono w oparciu o chronologię powstania świątyń (lub parafii).

Nr	Nazwa	Data powstania kościoła (parafii)	Tytuł, funkcja	Wyznanie	Adres	Uwagi
1.	Kościół Ewangelicko-Metodystyczny	1883 (1935)	Parafia Ewangelicko-Metodystyczna w Bydgoszczy	Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP, 4,5 tys. wiernych w Polsce	ul. Pomorska 41	Strona zboru Strona. mbkm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-26)].
2.	Ewangelicko-Augsburski Kościół Zbawiciela	1897 (1948)	Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy	Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP, 76 tys. wiernych w Polsce	Plac Zbawiciela	Strona
3.	Kościół Adwentystów Dnia Siódmego	(1921)	Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Bydgoszczy	Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, 9,6 tys. wiernych w Polsce	ul. Lipowa 9	W latach 1921–1931 siedziba ogólnokrajowego Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce znajdowała się w Bydgoszczy
4.	Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego	Po 1945	zbór parafialny	Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego, kilkuset wyznawców w Polsce	ul. Zduny 10	Jeden z 25 zborów w Polsce
5.	Kościół Ewangelicznych Chrześcijan	1947 (1978)	Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan w Bydgoszczy	Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP, 2,3 tys. wiernych w Polsce	ul. Czerwonego Krzyża 46	W Bydgoszczy w 1978 r. powstał zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan, obecnie stanowi jeden z 52 zborów w Polsce (strona zboru).
6.	Kościół Zielonoświątkowy	1947 (1978)	Zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Betel” w Bydgoszczy	Kościół Zielonoświątkowy w RP, 21 tys. wiernych w Polsce	ul. Janikowska 19	Zbór „Betel” w Bydgoszczy, w 2007 r. oddano do użytku nową świątynię
7.	Centrum Chrześcijańskie „Dobra Nowina”	(1988)	zbór parafialny	Kościół Boży w Chrystusie, 3,4 tys. wiernych w Polsce	ul. Baczyńskiego 39	Jeden z 64 zborów w Polsce
8.	Kościół Chrześcijan Baptystów	(1960)	Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Bydgoszczy	Kościół Chrześcijan Baptystów, 8 tys. wiernych w Polsce	ul. Sienkiewicza 8	Strona zboru w Bydgoszczy, jeden z 78 zborów w Polsce
9.	Ognisko Jednoty Braci Polskich w Bydgoszczy	ok. 1998	ognisko wyznaniowe	Bracia polscy, Jednota Braci Polskich, ok. 260 wyznawców w Polsce	Plac Weyssenhoffa 11
10.	Kościół Ewangeliczny	(2003)	Zbór „Społeczność Chrześcijańska Fordon”	Kościół Ewangeliczny w RP	ul. Thommée 1	Strona zboru (adres rejestracji: ul. Żyzna 14)
11.	Centrum Chrześcijańskie Kanaan Kościół Lokalny	2003	Misja „Betezda”	Centrum Chrześcijańskie Kanaan	ul. A. Czartoryskiego 12	Strona misji

Bydgoskie kościoły: św. Piotra i Pawła, św. Jana Apostoła, Chrystusa Zbawiciela, św. Andrzeja Boboli

Kościoły prawosławne i starokatolickie

Lista zawiera wykaz obecnie istniejących kościołów, cerkwi i parafii prawosławnych i starokatolickich znajdujących się na terenie Bydgoszczy. Kolejność ustalono w oparciu o chronologię powstania świątyń (lub parafii).

Nr	Nazwa	Data powstania kościoła (parafii)	Tytuł, funkcja	Wyznanie	Adres	Uwagi
1.	Kościół prawosławny	1860 (1923)	Parafia św. Mikołaja w Bydgoszczy	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, 506 tys. wiernych w Polsce	ul. Nowy Rynek 5 (Stare Miasto)	Dawny spichlerz o konstrukcji szachulcowej
2.	Kościół polskokatolicki	1864 (1925)	Parafia polskokatolicka Zmartwychwstania Pańskiego w Bydgoszczy	Kościół Polskokatolicki w RP, 19 tys. wiernych w Polsce	Ul. Jędrzeja i Jana Śniadeckich 36	Pierwotnie zbór irwingianów (niemieckojęzyczna gmina wyznaniowa Kościoła Nowoapostolskiego)

Bydgoskie kościoły: św. Józefa Rzemieślnika, Najświętszego Serca Jezusa, Świętej Trójcy, Miłosierdzia Bożego

Kościoły niezachowane

Lista zawiera wykaz wszystkich świątyń: katolickich, ewangelickich i żydowskich na terenie obecnej Bydgoszczy, które zostały zniszczone w wyniku wojen, decyzji zaborców lub innych wydarzeń dziejowych. Kolejność ustalono w oparciu o chronologię powstania świątyń.

Nr	Nazwa	Lata istnienia	Tytuł, funkcja	Położenie	Architektura	Uwagi
1.	Kościół św. Marii Magdaleny w Bydgoszczy (Wyszogrodzie)	Około 997-1765	kościół parafialny Wyszogrodu i Bydgoszczy, od ok. 1430 r. filialny	Wyszogród, ok. 1 km od Fordonu, na terenie obecnego miasta Bydgoszczy		Związany z podaniem o św. Wojciechu, pierwsza wzmianka pisana 1198 r.
2.	Kościół św. Idziego	Około 1238-1879	kościół grodowy (1238-1346), potem filialny	Przedmieście Kujawskie	Gotyk z elementami romańskimi	Użytkowany czasowo przez bernardynów (1480-1485 1545-1559) oraz klaryski (1615-1618)
3.	Kościół Mariacki Karmelitów	1398 (1550)-1822	kościół zakonny karmelitów	Przedmieście Gdańskie, przy Bramie Gdańskiej	Gotyk	Najstarszy kościół zakonny w Bydgoszczy
4.	Kościół Świętego Ducha	1448-1645	kościół szpitalny	Przedmieście Gdańskie	Gotyk	Wzniesiony w formie murowanej w latach 1583-1602, został wykorzystany jako prezbiterium kościoła klarysek
5.	Kościół Świętej Trójcy	1550-1829	początkowo kaplica, potem kościół filialny	Przedmieście Poznańskie	Gotyk	Na jego miejscu w 1911-1913 wzniesiono świątynię neobarokową
6.	Kościół św. Krzyża	1550–1834	kościół szpitalny	Przedmieście Poznańskie (za Bramą Poznańską)	Gotyk
7.	Kościół św. Stanisława	1583-1817	kościół szpitalny	Przedmieście Kujawskie (za Bramą Kujawską)	Gotyk
8.	Kościół pojezuicki św. Ignacego Loyoli	1649-1940	kościół zakonny jezuitów, od 1780 r. filialny, od 1834 r. służył katolikom niemieckim	Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy	Klasycyzm palladiański, barok	Obiekt znacznie wzbogacający przestrzeń miejską, świadek historycznych wydarzeń, m.in. traktatów welawsko-bydgoskich z 1657 r.
9.	Domek loretański	1682-1838	kaplica mieszcząca domek loretański, zbudowany na wzór „Świętego domu” Santa Casa w Loreto	przed frontem kościoła bernardynów w Bydgoszczy	barok	Ufundowany przez szlachcica Jana Pinińskiego, następnie rozbudowywany przez bydgoskich bernardynów, jeden ze starszych obiektów tego rodzaju w Polsce
10.	Pierwsza miejska fara ewangelicka	1787-1903	staromiejski ewangelicki kościół farny	ul. Podwale (Stare Miasto)	Klasycyzm	Obiekt cenny architektonicznie, wzbogacający przestrzeń miejską
11.	Kościół staroluterański	1846-1969	zbór ewangelicko-luterański	ul. Poznańska 25 (Stare Miasto)		W ciągu 120 lat istnienia służył gminie ewangelicko-luterańskiej, ewangelicko-augsburskiej i prawosławnej
12.	Stara Synagoga	1834-1882	synagoga gminy żydowskiej w Bydgoszczy	ul. Jana Kazimierza (Stare Miasto)	–	Najstarsza synagoga w Bydgoszczy
13.	Synagoga żydowska	1882–1940	synagoga gminy żydowskiej w Bydgoszczy	ul. Jana Kazimierza (Stare Miasto)	Historyzm	Obiekt monumentalny, znacznie wzbogacający przestrzeń miejską
14.	Kościół pw. Marcina Lutra	1903-1939	zbór ewangelicko-unijny	ul. Leszczyńskiego (Szwederowo)	Neogotyk	Obiekt cenny architektonicznie, podobny do obecnego kościoła pw. Miłosierdzia Bożego
15.	Kościół ewangelicko-unijny na Czyżkówku	1911–1939	zbór ewangelicko-unijny	ul. Koronowska 14 (Czyżkówko)		Po 1945 r. częściowo zachowane fragmenty przebudowano na pomieszczenia magazynowe

Bydgoskie kościoły: Matki Bożej Królowej Polski, św. Wojciecha, św. Stanisława, Bazylika Mniejsza św. Wincentego a’Paulo

Świątynie i obiekty religijne innych wyznań

Nr	Nazwa	Data powstania kościoła (parafii)	Tytuł, funkcja	Wyznanie	Adres	Uwagi
1.	Synagoga	1750 (ok. 1600)	Do 1940 r. dom modlitwy, potem kino, od 2005 r. przekazana Fundacji Kultury Yakiza	Judaizm (do 1940 r.)	ul. Bydgoska (Fordon)
2.	Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich (mormoni)	b.d.	gmina wyznaniowa	Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, 1,3 tys. wyznawców w Polsce	ul. Śniadeckich 8	Jedna z 14 gmin mormonów w Polsce
3.	Związek Ajapa Yoga	1990	ośrodek wyznaniowy tradycji hinduistycznej	Związek „Ajapa Yoga”	ul. Muszlowa 27	Strona
4.	Świadkowie Jehowy	b.d.	związek wyznaniowy	Świadkowie Jehowy, 128 tys. wyznawców w Polsce	Sale Królestwa: ul. Dworcowa 81a, ul. Jana Brzechwy 4, ul. Kubusia Puchatka 2A, ul. Planty 28	14 zborów: Błonie, Fordon, Leśne (w tym grupa języka angielskiego) Mariampol, Miedzyń, Migowy, Nowy Fordon, Północ, Prądy, Rosyjski, Śródmieście, Szwederowo, Ukraiński, Wyżyny^[1]
5.	Świecki Ruch Misyjny „Epifania”	b.d.	gmina wyznaniowa	Świecki Ruch Misyjny „Epifania”	ul. Zduny 10 (sala wypożyczona)	Jeden z 80 zborów w Polsce

Kościoły zabytkowe

Do rejestru zabytków wpisanych jest obecnie w Bydgoszczy 19 kościołów katolickich (w tym jedna kaplica oraz kościół polskokatolicki), 2 kościoły ewangelickie, cerkiew prawosławna oraz dawna synagoga.

Przypisy

↑ ^a ^b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2023-12-17] .
↑ Eugeniusz Rydz. Kształtowanie przestrzeni i krajobrazu sakralnego diecezji bydgoskiej. „PEREGRINUS CRACOVIENSIS”. zeszyt 22, s. 177-195, 2011. Bydgoszcz: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. ISSN 1425-1922. (pol.).

Bibliografia

Dekanaty i parafie. diecezja.bydgoszcz.pl. [dostęp 2016-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-11)].
Bryll Stefan ks. Świątynie utracone. Bydgoska architektura sakralna minionych wieków. Bydgoszcz 2008

[jw-1] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2023-12-17] .

[PECR-2] Eugeniusz Rydz. Kształtowanie przestrzeni i krajobrazu sakralnego diecezji bydgoskiej. „PEREGRINUS CRACOVIENSIS”. zeszyt 22, s. 177-195, 2011. Bydgoszcz: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. ISSN 1425-1922. (pol.).

[1]

[2]