Maurycy Henryk Turkowski urodził się 12 września 1873 w Głogowie Małopolskim jako jedno z ośmiorga dzieci Jana (pierwotnie Turek, 1838-1907) i Karoliny z domu Pado (1846-1924)[1][2][3][4][5]. Miał trzech braci i cztery siostry[5][6]. Jego rodzeństwem byli m.in.: Karol (1879-1959, architekt), Paweł (1884-1945, absolwent rzeszowskiego gimnazjum z 1904[2], sędzia, któremu ślubu w 1929 udzielił ks. Maurycy Turkowski[7]), Antoni (1869-1945, przed 1914 dyrektor Kasy Zaliczkowej w Łopatynie[8], potem sekretarz starostwa powiatu sanockiego[9])[10][6]. Był także stryjem Stanisława (1919-2010, duchowny) i Tadeusza (1923-2012, malarz), tj. synów Antoniego[10]. Ponadto był kuzynem ks. dr. Jana Mazanka (1856-1915, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej) i krewnym s. Urszuli Frankiewicz (1927-2009, przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego)[10].
Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 12 sierpnia 1902 został mianowany pomocnikiem katechety w C. K. Gimnazjum w Sanoku[14][15]. Formalnie rozpoczął pracę w szkolnictwie 5 września 1902[1]. W kolejnych latach uczył religii w sanockim gimnazjum[16][17][18], w roku szkolnym 1906/1906, 1907/1908 uczył także języka łacińskiego[19][20], a ponadto współtworzył uczelnię wieczorną dla uczniów klas wyższych, której był opiekunem[21][15][3][10][3]. Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 25 lipca 1904 został mianowany egzaminowanym zastępcą nauczyciela w sanockim gimnazjum[22][23]. 19 października 1904 złożył egzamin[1]. Jesienią 1904 złożył egzamin na katechetów szkół średnich[24]. W kwietniu 1905 złożył egzamin konkursowy na proboszczów[25]. W okresie pracy w Sanoku był duszpasterzem w tamtejszej parafii Przemienienia Pańskiego[26]. W mieście był kapelanem Polskiego Związku Zawodowego Katolickich Robotników przy tamtejszej Fabryce Wagonów[3]. Należał do Towarzystwa Bursy Gimnazjalnej, był opiekunem Czytelni Wieczorowej dla uczniów[3]. Działał w Towarzystwo Pomocy Naukowej[27].
Pozostając katechetą gimnazjalnym od 1906 był doktorantem na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Lwowskiego[3][15][5][3]. Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 13 lutego 1908 otrzymał półroczny urlop z pracy w Gimnazjum w Sanoku (w jego miejsce powołano ks. Teofila Garbackiego)[28][29][30]. 5 grudnia 1908 na Uniwersytecie Lwowskim uzyskał stopień doktorateologii na podstawie pracy pt. Dzieje szkolnictwa ludowego w Galicji w okresie konkordatu 1855-1869. Diecezja Przemyska (promotorem był ks. prof. Jan Fijałek)[31][32][33][15][3][4][34].
Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 31 sierpnia 1908 w charakterze zastępcy nauczyciela katechety został przeniesiony do macierzystego C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie z dniem 1 września tego roku (zastępując ks. dr Bronisława Karakulskiego)[35][32][36][4][34]. W połowie 1909 został mianowany rzeczywistym nauczycielem katechetą[37]. W grudniu 1909 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim z tytułem c. k. profesora[38][39][34]. W kolejnych latach był tam katechetą[40][33][41][4].
Tuż po wybuchu I wojny światowej w dniu 26 sierpnia 1914 został sekretarzem w powołanym komitecie pomocy dla austriackiego Czerwonego Krzyża[42]. Następnie przebywał poza Rzeszowem od 19 września do 19 października 1914, potem od 31 października 1914 do 3 września 1915 (przebywał w Zakopanem i w Wiedniu), a od 20 grudnia 1914 w Baden, gdzie był katechetą na kursach gimnazjalnych, a generalnie udzielał się w działalności komitetów wychodźczych oraz jak kapłan i filantrop[43][44], natomiast dla polskich wygnańców z Sanoka, Liska, Turki i Lwowa, osiadłych w miejscowości Ober Hollabrunn, odprawiał nabożeństwa w miejscowym kościele[45]. Po powrocie do Rzeszowa podczas wojny został członkiem wydziału rzeszowskiego Książęco Biskupiego Komitetu Krakowskiego[46]. W jego ramach został członkiem zarządu Komitetu Opieki Nad Sierotami Wojennymi jako ekspozytury K.B.K. Opieki nad Dziećmi[47].
Profesorem I Gimnazjum w Rzeszowie, od 1923 o charakterze państwowym i noszącego imię ks. Stanisława Konarskiego, pozostawał także po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 20. II Rzeczypospolitej[53][54][55][56]. W całym okresie swojej pracy w Rzeszowie (1908-1931) był dyrektorem Bursy Gimnazjalnej im. ks. Feliksa Dymnickiego[36][57], a przejściowo także jej prefektem (1925/1926)[58][4]. Prócz katechizowania i dyrektorowania bursą został także kierownikiem (zawiadowcą) przylegającego do gmachu szkoły kościoła popijarskiego, ustanowionego kaplicą gimnazjalną oraz zajął się jego restauracją, czyniąc starania w celu zdobycia funduszy na jego odnowę (organizował zbiorki pieniężne) i uzyskując dotację państwową[59][44] (np. w 1911 remontował dzwon[60][61], w 1931 zakupił nowe 12-głosowe organy do świątyni[62][44]). Został moderatorem (wzgl. opiekunem) założonego w 1922 w bursie koła Sodalicji Mariańskiej[63]. 12 czerwca 1932 poświęcono sztandar ofiarowany Sodalicji przez ks. Turkowskiego[64]. Ponadto tego był moderatorem Sodalicji Pań w Rzeszowie[44]. Pod koniec lat 20. zajmował się w gimnazjum także ruchem pod nazwą Opieka nad Ubogą Młodzieżą[65][66].
Jednocześnie od 1911 do 1927 był katechetą w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Rzeszowie[67][4] oraz pełnił funkcję skarbnika zarządu Towarzystwa Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego[68][55][69]. Reskryptem Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego z 8 kwietnia 1929 otrzymał dekret ustalenia[70]. W rzeszowskim gimnazjum przepracował 23 lata jako katecheta[34]. W Rzeszowie przebywał 25 lat[10]. Z dniem 30 września 1931 został przeniesiony w stan spoczynku wskutek stwierdzonej przez komisję lekarską trwałej niezdolności do prawidłowego pełnienia służby[71][4]. Pozostał przy pracy kapłańskiej i nadał udzielał się jako duszpasterz i katecheta[3][10].
Był członkiem Towarzystwa Szkoły Ludowej w Rzeszowie[72]. 11 grudnia 1911 został przewodniczącym komisji odczytowej Związku Katolicko-Społecznego w Rzeszowie[73]. 4 października 1924 został członkiem wydziału Towarzystwa Kasynowego w Rzeszowie[74]. Na początku 1926 został wybrany do składu rady nadzorczej założonego wówczas Banku Ziemi Rzeszowskiej o charakterze spółdzielni[75]. Udzielał się jako kapelan harcerstwa[3]. Był członkiem Rady Naczelnej Organizacji Umysłowo Pracujących i ich Współpracowników w Rzeszowie[4]. Należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[3].
Po opuszczeniu Rzeszowa w roku szkolnym 1931/32 sprawował stanowisko dyrektora Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Sióstr Boromeuszek w Łańcucie[3][4]. Od 1932 do 1946 posługiwał we Lwowie[3][10]. Tam od 1932 do 1935 był wikariuszem parafii św. Marii Magdaleny[3][4]. Pracował jako katecheta w prywatnych gimnazjach: Sióstr de Notre Dame (1932-1935), Sióstr Sacre Coeur i szkole Milskiej i Makowieckiej (1935-1939)[3]. Działał w Towarzystwie Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych we Lwowie[3][34].
Podczas II wojny światowej pozostawał we Lwowie[3]. Zmuszony nakazem wyjazdu w czerwcu 1946 wyjechał ze Lwowa i przybył do Krakowa[3]. W tym mieście pozostał do końca życia[3][10][76].
Przez ostatnie ok. siedem / osiem lat życia, wskutek paraliżu poruszał się na wózku inwalidzkim[15][3][10]. W końcowym okresie pracy kapłańskiej posługiwał w kościele Zmartwychwstania Pańskiego przy ul. Łobzowskiej w Krakowie (na mocy indultu prymasa sprawował msze święte w pozycji siedzącej)[10]. 15 lipca 1956 obchodził jubileusz 60 rocznicy święceń kapłańskich, a pięć lat później 65 rocznicę[10]. Specjalizował się w językach wschodnich: aramejskim i arabskim[15]. U schyłku życia nadal dokształcał się w językach obcych, których opanował siedem[10] (w tym włoski, francuski, niemiecki, hiszpański, angielski, rumuński[34]). Prywatnie podróżował po wielu krajach[34]. Zamieszkiwał przy ulicy Batorego 9, a w mieszkaniu był odwiedzany m.in. przez bp. Karola Wojtyłę[10][34].
Zmarł 9 sierpnia 1962[3][10][4][44]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Głogowie (kwatera IIIa)[3][44][6].
Uchwałą Rady Miasta i Gminy Głogowa Małopolskiego z 30 sierpnia 2000 jedna z ulicy w tym mieście nazwano imieniem ks. Maurycego Turkowskiego[44]. W 1972 w Rzymie ukazała się praca pt. Ks. M. Turkowski autorstwa W. Urbana[78].
Twórczość
Pieśni kościelne z dodatkiem modlitw pogrzebowych i ministrantury dla młodzieży gimnazjalnej, cz. 1 (1926, Rzeszów)[3]
Pieśni kościelne z dodatkiem Drogi Krzyżowej i Męki Pana naszego Jezusa Chrystusa dla młodzieży gimnazjalnej (1926 Rzeszów)[3]
Sprawozdanie Dyrekcji Bursy Gimnazjalnej im. X. F. Dymnickiego w Rzeszowie za czas od 1 września 1913 do 31 sierpnia 1931 (1931, Rzeszów)[3]
↑Pierwotnie nazywał się Maurycy Henryk Turek i pod takim nazwiskiem ukończył gimnazjum. W ewidencji kościelnej diecezji przemyskiej był określany w języku łacińskim jako „Mauritius Turkowski”. W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Moritz Turkowski”.
↑ abcdefghijklmnopqStefan Wójcik. Ks. infułat dr Stanisław Turkowski. Lwowski duszpasterz na Dolnym Śląsku. „Rocznik Sanocki”. Tom VIII, s. 100-101, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN0557-2096.
.jpg){kind=small}
.jpg)
