Marcel Nadjari

Εμμανουήλ / Μαρσέλ
Νατζαρή / Νατζαρής

Data i miejsce urodzenia	1 stycznia 1917 Saloniki
Data i miejsce śmierci	31 lipca 1971 Nowy Jork
Zawód, zajęcie	handlarz
Narodowość	grecka, amerykańska
Cytaty w Wikicytatach

Marcel Nadjari (gr. Εμμανουήλ/Μαρσέλ Νατζαρή/Νατζαρής; ur. 1 stycznia 1917 w Salonikach, zm. 31 lipca 1971 w Nowym Jorku) – grecki elektryk^[1] i handlarz^[2] żydowskiego pochodzenia, więzień KL Auschwitz, członek tamtejszego Sonderkommando^[3].

Aresztowany w Atenach, został deportowany 2 kwietnia 1944 do Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 182669^[1].

Przeżył marsz śmierci do obozu Mauthausen, dokąd dotarł 25 stycznia 1945. Tam doczekał wyzwolenia obozu przez oddziały armii amerykańskiej.

Po wojnie wrócił do Grecji, w 1947. Ożenił się w 1951. Później przeniósł się z rodziną do Nowego Jorku, gdzie zmarł w 1971^[1].

Marcel Nadjari jest autorem 13-stronicowych zapisków w języku greckim opisujących jego przeżycia oraz wykonywane przezeń prace. Notatki ukrył w termosie i zakopał w pobliżu krematorium nr III. Zostały znalezione przypadkiem przez polskiego studenta Lesława Dyrcza^[1] w 1980 roku. Stan kartek okazał się jednak bardzo zły i były one niemal zupełnie nieczytelne^[4].

Odczytaniem notatek zajął się rosyjski naukowiec Paweł Polian i informatyk Aleksandr Nikitajew. Komputerowa obróbka tekstu zajęła im około roku^[4].

• Pavel Polian: Das Ungelesene lesen. Die Aufzeichnungen von Marcel Nadjari, Mitglied des jüdischen Sonderkommandos von Auschwitz-Birkenau, und ihre Erschließung, w: „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte”, 65 (2017), z. 4, s. 597–618, Materiał ilustracyjny dostarczył Aleksandr Nikitajew.
• Christopher Brennan: Long-buried Letter Recounts Horror of Auschwitz Prisoner Forced to Burn Fellow Jews, w: „Daily News” (New York City), 11 października 2017.
• George Dvorsky: Restored Prisoner’s Letter Uncovers Horrific Details of Life at Auschwitz Death Camp, w: „Gismondo”, 16 października 2017.
• Brigit Katz: Reconstructed Auschwitz Letter Reveals Horrors Endured by Forced Laborer, w: „Smithsonian”, 16 października 2017.
• Klaus Wiegrefe: Ein halbes Okka Asche, w: „Der Spiegel” (Hamburg), 40 (2017), 30 września 2017, s. 51.