PROFILPELAJAR.COM

Krążownik torpedowy – klasa okrętów średniej wielkości, powstała pod koniec XIX wieku, przeznaczona do takich celów, jak ochrona floty przed torpedowcami, przeprowadzanie ataków torpedowych na większe jednostki w składzie zespołów floty, czy zadania zwiadowcze i rozpoznawcze^[1]^[2]. Okręty tego typu miały zazwyczaj wyporność w granicach 700-2000 ton^[3], były uzbrojone w podwodne lub nadwodne wyrzutnie torpedowe i kilka armat średniego kalibru (do 152 mm), niektóre z nich miały także wbudowany podwodny taran^[4]. Nie były opancerzone lub miały jedynie cienki wewnętrzny pokład pancerny według schematu krążowników pancernopokładowych^[3]. Zostały wycofane w większości z użycia już na początku XX wieku w miarę rozwoju kontrtorpedowców. Ich wspólnym niedostatkiem była zbyt niska prędkość, utrudniająca przechwytywanie torpedowców oraz wykonywanie ataków torpedowych. Pojedyncze jednostki, zwłaszcza w mniejszych flotach, przetrwały do okresu po II wojnie światowej^[5].

Stanowiły najmniejsze z krążowników. Często krążowniki torpedowe, zwłaszcza mniejsze, są utożsamiane z kanonierkami torpedowymi^[5]^[6], przy tym rozróżnienie między oboma klasami nie jest jednoznaczne i zależy od klasyfikacji w danym państwie. W niektórych państwach krążownikami torpedowymi nazywano okręty większe od kanonierek torpedowych, jak np. w Wielkiej Brytanii, w której jednak nazwa klasy krążowników torpedowych (torpedo cruiser) istniała tylko kilka lat w latach 80. XIX wieku, po czym przeklasyfikowano je na krążowniki III klasy^[1]. W Rosji wyróżniano tylko krążowniki torpedowe (minnyj kriejsier), jednakże odpowiadały one w rzeczywistości wielkością (400-750 ton) kanonierkom torpedowym i tak są określane w literaturze^[7]. W niektórych krajach okręty odpowiadające wielkością i uzbrojeniem krążownikom torpedowym określane były jako awizo, np. Niemczech^[8], Japonii i Francji, a w Austro-Węgrzech - jako "okręty torpedowe" (Torpedoschiff, obok kanonierek torpedowych Torpedofahrzeug)^[9]. Nazwa klasy krążowników torpedowych, oprócz Wielkiej Brytanii, istniała m.in. we Włoszech (incrociatore torpediniere)^[10], Turcji (torpido-kruvazör, obok kanonierek torpedowych torpido gambot)^[11] i Szwecji^[5] (Torpedkryssare).

Przykładowe charakterystyki

Nazwa (typ)	Państwo / rok wejścia do służby	wyporność (norm.)	długość / szerokość, m.	uzbrojenie (liczba x kaliber dział)	moc, KM prędkość, w.	uwagi
Zara	Austro-Węgry 1881	883 t	62,71 / 8,2 m	4x90 mm, 1x66 mm, 5x47 mm, 2x25 mm, 4 wt 350 mm	1800 KM 14 w	Klasyfikowane jako okręt torpedowy^[9]
Blitz	Niemcy 1883	1463 t	78,4 / 9,9 m	1x125 mm, 4x87 mm, 1 wt 350 mm (1 stała) późn. 8x88 mm, 3 wt 350 mm	2800 KM 16 w	Klasyfikowane jako awizo^[8]
Condor	Francja 1886	1229 t	68 / 9 m	5x100 mm, 4x47 mm, 6x37 mm, 4 wt 356 mm	3000 KM 17,5 w	pokład pancerny ^[6]
Panther	Austro-Węgry 1886	1557 t	73,19 / 10,39 m	2x120, 10x47 mm, 2 wt 350 mm	5940 KM 18,4 w	lekki pokład pancerny^[12]. Klasyfikowane jako okręt torpedowy^[9]
Lejtienant Iljin	Rosja 1887	714 t	72,3 / 7,4 m	7x47 mm, 6x37 mm, 7 wt 381 mm (5 stałych)	3500 KM 20,8 w	^[7]
HMS Archer	Wlk. Bryt. 1888	1770 t	73,15 / 10,97 m	5x150 mm, 8x47 mm, 3 wt 356 mm	3500 KM 17 w	8 okrętów i 2 wcześniejszego typu Scout; lekki pokład pancerny^[1]
Partenope	Włochy 1890	821 t	73,1 / 8,2 m	1x120 mm, 6x57 mm, 3x37 mm, 5 wt 450 mm	3884 KM 18 w	8 okrętów^[13]
Kazarskij	Rosja 1890	432 t	60,2 / 7,4 m	6x47 mm, 3x37 mm, 2 wt 381 mm (1 stała)	3500 KM 22 w	faktycznie kanonierki torpedowe, projektu niemieckiego^[7]
Örnen	Szwecja 1897	800 t	69,2 / 8,2 m	2x120 mm, 4x57 mm, 1 wt 380 mm	4000 KM 20 w	5 okrętów, lekki pokład pancerny^[5]
Nadeżda	Bułgaria 1898 wod.	715 t	67 / 8,3 m	2x100 mm, 2x65 mm, 2x47 mm, 2 wt	2600 KM 18 w	Budowy francuskiej, klasyfikowana jako krążownik^[14]
Agordat	Włochy 1900	1350 t	91,6 / 9,3 m	12x76 mm, 2 wt 450 mm	8000 KM 22 w	^[10]^[13]
Peyk-i Şevket	Turcja 1907	775 t	80 (mp.) / 8,4 m	2x105 mm, 6x57mm, 2x37mm, 3 wt 450 mm	5100 KM 22 w	2 okręty, klasyfikowane jako krążowniki torpedowe^[11]
Uruguay	Urugwaj 1910	1400 t	84,8 / 9,5 m	2x120 mm, 4x76mm, 6x37mm, 2 wt 450 mm	8000 KM 23 w	budowy niemieckiej, klasyfikowany jako krążownik^[15]

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 80-81.
↑ Torpedo Cruiser. Global Security. [dostęp 2010-09-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Na podstawie Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓
↑ Bernard Ireland: The Illustrated Guide To Destroyers And Frigates. 2009. ISBN 978-1-84681-336-8. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Adam Fleks, Szwedzkie krążowniki torpedowe, "Okręty Wojenne" nr 19, 1997, ss. 6-9
↑ ^a ^b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 324.
↑ ^a ^b ^c Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 202-203.
↑ ^a ^b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 256
↑ ^a ^b ^c Erwin Sieche, Torpedoschiffe und Zerstörer der K. u. K. Marine. Wölfersheim-Berstadt: Podzun-Pallas-Verlag, 1996, Marine-Arsenal: Band 34. ISBN 3-7909-0546-1. s.3-7 (niem.) i René Greger, Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan, 1976. ISBN 0-7110-0623-7. s. 27 i 102 (ang.).
↑ ^a ^b Agordat - Incrociatore torpediniere w serwisie Marina Militare - Ministero Della Difesa [dostęp 22-3-2014]
↑ ^a ^b BerndB. Langensiepen BerndB., The Ottoman steam navy 1828-1923, AhmetA. Güleryüz, JamesJ. Cooper, London: Conway Maritime Press, 1995, s. 148-149, 157, ISBN 0-85177-610-8, OCLC 32707576 (ang.).
↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 277.
↑ ^a ^b Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 347-348
↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 415.
↑ S.W. Patianin, M.S. Barabanow, N.W. Mitiukow: Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji, "Morskaja Kampania" 4/2008, (ros.) s.35

Bibliografia

Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.): Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).

Linki zewnętrzne

Lista francuskich krążowników torpedowych. [dostęp 2010-09-27].
Lista rosyjskich krążowników torpedowych. [dostęp 2010-09-27].

[CITEREFGardinerChesneauKolesnik_(red.)197980-81-1] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 80-81.

[Globat_Security-2] Torpedo Cruiser. Global Security. [dostęp 2010-09-21]. (ang.).

[conw-3] Na podstawie Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓

[Ireland-4] Bernard Ireland: The Illustrated Guide To Destroyers And Frigates. 2009. ISBN 978-1-84681-336-8. (ang.).

[szwedzkie-5] Adam Fleks, Szwedzkie krążowniki torpedowe, "Okręty Wojenne" nr 19, 1997, ss. 6-9

[CITEREFGardinerChesneauKolesnik_(red.)1979324-6] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 324.

[CITEREFGardinerChesneauKolesnik_(red.)1979202-203-7] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 202-203.

[conw256-8] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 256

[austr-9] Erwin Sieche, Torpedoschiffe und Zerstörer der K. u. K. Marine. Wölfersheim-Berstadt: Podzun-Pallas-Verlag, 1996, Marine-Arsenal: Band 34. ISBN 3-7909-0546-1. s.3-7 (niem.) i René Greger, Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan, 1976. ISBN 0-7110-0623-7. s. 27 i 102 (ang.).

[difesa-10] Agordat - Incrociatore torpediniere w serwisie Marina Militare - Ministero Della Difesa [dostęp 22-3-2014]

[ottoman-11] BerndB. Langensiepen BerndB., The Ottoman steam navy 1828-1923, AhmetA. Güleryüz, JamesJ. Cooper, London: Conway Maritime Press, 1995, s. 148-149, 157, ISBN 0-85177-610-8, OCLC 32707576 (ang.).

[CITEREFGardinerChesneauKolesnik_(red.)1979277-12] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 277.

[conw347-13] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 347-348

[CITEREFGardinerChesneauKolesnik_(red.)1979415-14] Gardiner, Chesneau i Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 415.

[15] S.W. Patianin, M.S. Barabanow, N.W. Mitiukow: Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS stran Łatinskoj Amieriki i Azji, "Morskaja Kampania" 4/2008, (ros.) s.35

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]