Krążownik podwodny

Środowisko	podwodne, nawodne
Napęd	elektryczny, spalinowy
Uzbrojenie	Torpedy, artyleryjskie, niektóre typy: wodnosamoloty
Główne cechy	duży zasięg i autonomiczność jednostki, silne uzbrojenie artyleryjskie
Historia
Era	XX wiek
Geneza	1917
Zanik	1948

Krążownik podwodny - znacznych rozmiarów okręt podwodny zaprojektowany do długotrwałego przebywania na morzu w znaczniej odległości od portu macierzystego. Krążowniki podwodne były z powodzeniem wykorzystywane w końcowej fazie I wojny światowej, jednakże wskutek rozwoju środków zwalczania okrętów podwodnych, nie odegrały znaczącej roli w II wojnie światowej, w której to lepsze okazały się mniejsze jednostki. Podstawową wadą tych jednostek była ich wielkość, która sprawiała, że stawały się one łatwym celem dla uzbrojonych statków handlowych. Ich powolne zanurzanie i duże echo radarowe powodowało, że stawały się także łatwym celem dla ataków lotniczych. Kiepska manewrowość i spore echo sonarowe utrudniały manewry obronne podczas ataków bombami głębinowymi.

Koncepcja krążowników podwodnych zapoczątkowana została wraz ze wznowieniem w 1917 przez Cesarską Marynarkę Wojenną nieograniczonej wojny podwodnej nastawionej na wyniszczenie brytyjskiej floty handlowej a w konsekwencji zmuszenie Wielkiej Brytanii, wobec braku żywności i zasobów, do zawarcia pokoju. W tym celu trzy niemieckie okręty podwodne typu U 139 oraz siedem byłych podwodnych okrętów transportowych typu U 151 (każdy tej dziesiątki uzbrojony był w 150 mm działo) rozpoczęły patrolowanie wód północnego Atlantyku w celu zatapiania brytyjskiej floty handlowej.^[1] Kluczem do sukcesu było przeniesienie działań na obszar poza zasięg eskorty, która mocno ograniczała działania podwodne wokół wysp brytyjskich. Kampania przeprowadzona przez krążowniki podwodne do maja 1917, kiedy to zaczęto organizować pierwsze eskortowane konwoje, okazała się sporym sukcesem. Tylko w lutym okręty podwodne zatopiły ponad 500 000 BRT, swój sukces kontynuując w marcu 500 000 BRT, kwietniu 860 000 BRT oraz w maju - ponad 700 000 BRT.^[2]

Po wojnie sukcesy niemieckich krążowników podwodnych na tyle zachęciły marynarki wojenne innych państw, że wszystkie liczące się mocarstwa morskie rozpoczęły w okresie międzywojennym budowę własnych prototypów. Koszt budowy tychże jednostek w odniesieniu do przewagi jaką oferowały był jednak zbyt wysoki, stąd większość z nich zaprzestało rozwoju tej klasy. Najszerszą gamę zaprojektowała Japonia budując okręty podwodne typu A, B i J. Z racji niskiej odporności jednostek na środki ZOP budowy tego typu jednostek zaniechano po zakończeniu drugiej wojny światowej.

Nazwa	Państwo	Wyporność na powierzchni	Wyporność w zanurzeniu	Prędkość nawodna	Prędkość podwodna	Działa	Wyrzutnie torpedowe	Załoga	Rok produkcji
Surcouf	Francja	3200 t	4300 t	18,5 węzła	b/d	2 działa 203 mm	12	110	1934
Typ B	Japonia	2580 t	3650 t	23 węzły	8 węzłów	1 działo 140 mm	6	94	1940
HMS X1	Royal Navy	2425 t	3600 t	19,5 węzła	8 węzłów	4 działa kal. 133 mm	6	109	1926
Typ K	ZSRR	1720 t	2095 t	21,1 węzła	10,3 węzła	2 działa kl. 100 mm	10	72	1940
Typ IXD2	III Rzesza	1616 t	1804 t	19,25 węzła	7 węzłów	1 działo 105 mm	6	57	1941

• Podwodny Krążownik - artykuł w serwisie Polska Zbrojna
• Surcouf - Tajemnica zatopienia podwodnego krążownika
• Podwodne lotniskowce - Tajna broń Japonii. facet.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-26)].
• Jan Gozdawa-Gołębiewski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu, Lampart, 1994, ISBN 83-902554-2-1
• Tarrant, V.E. (1989). The U-Boat Offensive 1914-1945. London: Cassell & Company. ISBN 1-85409-520-X
• Morrow, John Howard (2005). The Great War: An Imperial History. Routledge.