Junko[4] (Junco hyemalis) – gatunek małego ptaka z rodzinypasówek (Passerellidae). Zamieszkuje Amerykę Północną – Kanadę, USA (w tym Alaskę) oraz skrajnie północno-zachodni Meksyk. Większość populacji wędrowna, migruje na południe od zasięgu letniego, na południu po północny Meksyk. Sporadycznie zalatuje do Europy; do Polski – wyjątkowo[5], jedyne stwierdzenie pochodzi z maja 1963 roku z Mierzei Helskiej[6]. Ptak bardzo liczny, nie jest zagrożony.
Podgatunki i zasięg występowania
Wyróżniono kilkanaście podgatunków J. hyemalis[7][4]:
J. hyemalis aikeni – junko białoskrzydły – zachodnio-środkowe USA.
J. hyemalis hyemalis – junko (zwyczajny) – Alaska, północna, środkowa oraz wschodnia Kanada, północno-środkowe i północno-wschodnie USA.
J. hyemalis carolinensis – wschodnio-środkowe USA.
J. hyemalis cismontanus – śródlądzie zachodniej Kanady.
J. hyemalis oreganus – junko czarnogłowy – południowo-wschodnia Alaska i zachodnio-środkowa Kolumbia Brytyjska.
J. hyemalis shufeldti – wybrzeża południowo-zachodniej Kolumbii Brytyjskiej i wybrzeża północno-zachodniego USA.
J. hyemalis montanus – śródlądzie południowo-zachodniej Kanady oraz północno-zachodniego USA.
J. hyemalis thurberi – południowy Oregon i północno-zachodnia Kalifornia.
J. hyemalis pinosus – środkowa i południowa Kalifornia.
Niektóre z tych podgatunków bywały wydzielane przez różnych autorów do osobnych gatunków[2]. Za podgatunek junko uznawano dawniej także junko wyspowego (J. insularis)[2], klasyfikowanego obecnie jako odrębny gatunek[4][7].
Morfologia
Długość ciała 14–16 cm[8]. Rozpiętość skrzydeł 18–25 cm[8]. Masa ciała 18–30 g[8].
Młode junko są szarobrązowe. U dorosłych osobników skrzydła są koloru ciemnobrązowego, spód ciała jest biały, dziób lekko różowy z ciemnym końcem. Ogon koloru czarnego z białymi brzegami.
Ekologia
Biotop
W sezonie lęgowym junko przebywa głównie w lasach, zarówno iglastych (z sosną, daglezją, świerkiem i jodłą), mieszanych, jak i liściastych (z osiką i innymi topolami, dębem, klonem czy hikorą). Zimą i podczas migracji zasiedla bardziej różnorodne siedliska, w tym otwarte zadrzewienia, pola uprawne, pobocza dróg, parki i ogrody[9].
Rozród
Wyprowadza od jednego do trzech lęgów w sezonie. Samce wykazują wtedy silny terytorializm. Gniazdo zazwyczaj na ziemi w zagłębieniu lub niszy na pochyłym terenie, skalnej ścianie lub wśród splątanych korzeni drzewa; czasami nad ziemią na poziomych gałęziach, w budynkach, na parapetach okiennych, w wiszących doniczkach czy oprawach oświetleniowych[9]. Budową gniazda zajmuje się samica, samiec pomaga jej, przynosząc część materiałów na gniazdo. Gniazdo ma kształt głębokiego kubka i wykonane jest z traw, korzonków, chwastów i mchów, wyłożone bardziej miękkimi trawami, mchem i włosiem[8].
W zniesieniu 3–6[9] (zwykle 4–5) najczęściej białych lub niebieskawobiałych jaj z jasnobrązowym lub cynamonowym plamkowaniem na szerszej stronie. Wysiadywanie trwa 11–13 dni, a zajmuje się nim wyłącznie samica. Opieką nad pisklętami zajmują się oboje rodzice. Młode są w pełni opierzone i opuszczają gniazdo po 9–13 dniach od wyklucia[8].
Pożywienie
Żywi się głównie nasionami, które stanowią około 75% jego całorocznej diety. W okresie lęgowym zjada także owady i ich larwy (w tym chrząszcze, ćmy, motyle, mrówki, osy i muchy)[9].
Status i ochrona
IUCN uznaje junko za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji na około 220 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].