Jan Chrzciciel (obraz Leonarda da Vinci)

Jan Chrzciciel
San Giovanni Battista
Ilustracja
Autor

Leonardo da Vinci

Data powstania

ok. 1513–1516

Medium

olej na desce

Wymiary

69 × 57 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Paryż

Lokalizacja

Luwr

Jan Chrzciciel (wł. San Giovanni Battista) – obraz olejny namalowany ok. 1513–1516 przez Leonarda da Vinci. Znajduje się w Luwrze[1]. Uchodzi za ostatni obraz namalowany przez Leonarda[2].

Opis obrazu

Obraz przedstawia postać młodego Jana Chrzciciela wyłaniającego się z ciemności. Święty wyciąga rękę w kierunku nieba, wskazując na niewidoczne dla widza źródło światła[3]. Palec jest aluzją do obecności tajemnicy, przypomina o powrocie Jezusa Chrystusa na Ziemię[4]. Uśmiech Jana jest tajemniczy, uduchowiony, ale również prowokujący i frywolny. Tors i ramiona Jana są szerokie, ale również kobiece[5]. Święty ma na sobie futro[2]. Obraz jest pozbawiony krajobrazu oraz widocznego źródła światła. Leonardo zastosował chiaroscuro, służące mu do wzmocnienia wrażenia tajemniczości ukazanej sceny. Jedynym elementem ozdobnym są kręcone włosy, charakterystyczne dla twórczości Leonarda[3]. Uniesiona prawa dłoń jest ostra i wyraźna[5]. W przeciwieństwie do innych renesansowych obrazów z wizerunkiem Jana Chrzciciela, u Leonarda święty nie ma zarostu, ogorzałej skóry oraz jest pozbawiony muskulatury[2].

Na podstawie rysów twarzy i włosów uważa się, że do obozu pozował Giacomo Caprotti[5][6].

Wymiary obrazu wynoszą 69 na 57 cm[1].

Historia

Data powstania obrazu wzbudza kontrowersje. Niemiecki historyk sztuki Frank Zöllner podaje, że obraz namalowano około 1513–1516 roku[1]. Amerykański biografista Walter Isaacson sugeruje, że Leonardo rozpoczął pracę nad obrazem w 1509 roku[3].

Leonardo nigdy nie sprzedał obrazu, do końca życia nanosił na obraz poprawki[3][7]. Wolne tempo nakładania kolejnych warstw werniksu pozwoliło mu uzyskać szczególny efekt sfumato, dzięki czemu przejścia między światłem a cieniem są płynne i subtelne[1][5].

Około lat 1513–1516 Leonardo namalował obraz Anioł Zwiastowania (obecnie zaginiony)[8]. Na obu obrazach postacie są ukazane w niemal identycznej pozie, mają tajemniczy uśmiech oraz zalotnie przechylają głowę w bok[9]. Jedyną wyraźną różnicą jest pozycja uniesionego w górę ramienia: Jan obraca się w lewo tak, by prawą ręką zasłonić lewą dłoń, anioł zaś obraca się w drugą stronę[6][10]. Około lat 1513–1516 powstał również obraz Święty Jan Chrzciciel z atrybutami Bachusa o nieustalonym autorstwie[11][12]. Święty Jan Chrzciciel z atrybutami Bachusa mógł namalować Leonardo da Vinci, ale również Cesare da Sesto lub Francesco Melzi[11][13].

W drugiej dekadzie XVI wieku nową wersję Jana Chrzciciela namalował Giacomo Caprotti. Na kopii uwieczniono góry lodowcowe z obrazu Święta Anna Samotrzecia Leonarda. Kopia Caprottiego znajduje się w zbiorach Pinakoteki Ambrozjańskiej w Mediolanie[4].

W 1517 roku obraz znajdował się we Francji, widział go Antonio de Beatis[7]. Pod koniec XIX wieku przemyto oryginalne warstwy obrazu. W 2016 roku przeprowadzono renowację obrazu. Podczas konserwacji zdjęto piętnaście warstw werniksów, naniesionych przez poprzednich renowatorów. Po oczyszczeniu ukazały się szczegóły, wcześniej prawie niewidoczne: sierść futra, pleciony krzyż z trzciny, pasma loków[2]. W 2022 roku obraz wypożyczono na dwa lata muzeum Luwr Abu Zabi[14].

Spojrzenie świętego interpretowano jako aluzję do pogańskiego erotyzmu[15].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Zöllner 2005 ↓, s. 84.
  2. ↑ a b c d Bastek 2019 ↓, s. 45.
  3. ↑ a b c d Isaacson 2019 ↓, s. 647.
  4. ↑ a b Debolini 2006 ↓, s. 115.
  5. ↑ a b c d Isaacson 2019 ↓, s. 649.
  6. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 489.
  7. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 485.
  8. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 652.
  9. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 654.
  10. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 654–655.
  11. ↑ a b Debolini 2006 ↓, s. 118.
  12. ↑ Zöllner 2005 ↓, s. 86.
  13. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 491.
  14. ↑ Ramzig Bedirian, Louvre Abu Dhabi welcomes arrival of Leonardo da Vinci's 'Saint John the Baptist' [online], thenationalnews.com, 7 listopada 2022 [dostęp 2024-03-13] (ang.).
  15. ↑ Debolini 2006 ↓, s. 114.

Bibliografia

  • Grażyna Bastek, Galeria mistrza Leonarda, „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”, 3, 2019.
  • Francesca Debolini, Da Vinci, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2006, ISBN 978-83-60529-03-4.
  • Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków: Insignis Media, 2019, ISBN 978-83-66071-41-4.
  • Charles Nicholl, Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006.
  • Frank Zöllner, Leonardo da Vinci 1452–1519, Warszawa: Taschen, Edipresse Polska S. A., 2005, ISBN 83-89571-85-4.
Obrazy Leonarda da Vinci
Dzieła znane współcześnie
Zaginione obrazy